روایت تلخ ترک تحصیل بعد از رنجی که معلم سبب سازش شد

شاید تیتر مطلب با آوردن دو کلمه سؤالی «شیب؟ بام؟»، کامل تر به نظر می رسید و کل ماجرا ، پس زمینه این گزارش را به یاد خیلی هایمان می آورد و حتی از آن فراتر، خنده ای بر لبانمان جاری می ساخت و داستان آن دانش آموز روستایی را یادمان می آورد که درس نخوانده، مقابل پرسش های معلمِ دوربین به دست، چاره ای نیافته بود، جز تکرار سؤالات، ولی نه، این گزارش  نیاز به چنین تیتری ندارد.

 

در روزگاری که گوشی های تلفن همراه، هوشمند شده و مجهز بودنشان به دوربین های با کیفیت بالا و رواج استفاده از نرم افزارهای ارتباطی اینترنتی و شبکه های مجازی کاری کرده که در کمترین زمان ممکن، یک عکس جالب، یک فیلم بامزه یا حتی یک لطیفه جدید، مرزهای جغرافیایی را درنوردیده و در نقاط دور و نزدیک موجبات خنده عده ای را فراهم آورد، شاید پرداختن به فیلمی که سال ها پیش منتشر شده، چندان جذابیتی نداشته باشد، به شرطی که ندانیم فرد حاضر در متن آن فیلم از خنده های ما رنجور شده و آسیب های جدی دیده است.

 

شاید از ابتدای متن متوجه شده باشید که ماجرا چیست و قصد پرداختن به کدام فیلم را داریم و شاید هم به کل از داستان این دانش آموزِ قربانی خشونت بی اطلاع باشید، ولی چه بدانید و چه ندانید، فرق چندانی در ماجرا نمی کند، مگر آنکه هم سهم خودمان را در این میان شناسایی کرده و برای جبرانش کاری کنیم و هم به سهم نهادهای مسئول در این باره دقیق شویم.

 

ماجرا از این قرار بود که دانش آموز کم سن و سالی که مقابل دوربین معلم کلاس ایستاده، وقتی با سؤالات وی روبه رو می شود و جوابی برای بیان ندارد، سؤالات معلم را که به نظر بسیار ساده هستند، با لحن شگفت زده اش تکرار می کند. معلم می پرسد چرا در شمال کشور بام خانه ها شیروانی می سازند و دانش آموز من من کنان می گوید: شیب دار؟! بام؟!... .

 

این داستان جالب را شاید خیلی هایمان تجربه کرده باشیم؛ چه هنگامی که شنونده سخنان کودکانی بوده ایم که هنوز ادای کامل کلمات را نیاموخته اند، چه دوران دانش آموزی خود و درس هایی که گاه پیش از امتحان مرورشان نمی کردیم، به یاد آوریم و چه سر و کارمان با دانش آموزان و نوجوانان باشد. پاسخ های اشتباه و گاه خنده دار، اشتباهات کلامی که گاه به قهقهه وادارمان می کنند و سوتی ها و شیرین زبانی های خردسال خودمان و اطرافیانمان که گاه مجابمان می کند در قاب تصویر، ثبتش کرده و به یادگار، نگه شان داریم.

 

اما برای این دانش آموز حکایت اینچنین نبود. نه فردی که دوربین را مقابلش گرفته بود، از سر دوستی و مهر و محبت، برای فردا روزهای دانش آموز فیلم یادگاری می گرفت، نه حق و حقوقش در این باره محفوظ ماند و نه حتی بعد از انتشار فیلم کسی نگران شد، احساس مسئولیت کرد و مانع از آن شد که این فیلم ساده، به تغییراتی شدید در دنیای خردسالی دانش آموز ماجرا منتهی شود.

حالا خبردار شده ایم که یک نشریه به سراغ دانش آموز داستان «شیب؟بام؟» رفته و دریافته آن فیلم کذایی موجبات ترک تحصیلش را فراهم آورده است. شاید حالا راحت تر بتوانیم قضاوت کنیم آیا چنین کاری در حق آن دانش آموز مصداق خشونت پنهان بوده یا خیر؟ همان خشونت پنهانی که یکبار پیشتر به تفصیل درباره اش نوشته بودیم و از قضا داستان همین دانش آموز را شاهد و مثال سخنمان مطرح کرده و نگران بودیم که اثرات شوم آن در زندگی اش آشکار شود.

 

البته ماجرا به روایت دانش آموز بیان شده و می تواند تمام زوایای ترک تحصیل وی در آن دیده نشده باشد، ولی آیا می توان منکر نگاه مردم به این دانش آموز، بعد از انتشار گسترده آن در جامعه شد؟ به عبارت بهتر، اگر جای آن دانش آموز باشیم، می توانیم از خنده های گاه و بیگاه افرادی که در مواجه با ما، یاد آن فیلم می افتند و به درس حاضر نکردنمان در آن روز کذایی می خندند، سر به سرمان می گذارند یا حتی ادایمان را در می آورند، واکنش نشان ندهیم؟

 

کافی است، کمی انصاف داشته باشیم تا دریابیم چه با انتشار گسترده آن فیلم و قهقهه هایمان بر سر این دانش آموز آورده ایم و چه سهمی در جدایی وی از درس و مدرسه و از بیزار شدنش از تحصیل داشته ایم، ولی سهم مسئولان چه؟ آن ها چه سهمی در این باره داشته اند؟ آیا معلمی که شروع کننده این ماجرا بوده و اسرار دانش آموزش را به روایت فیلم برای عموم افشا کرده، مجازات شده است؟ آیا این مجازات (اگر صورت گرفته باشد) برای خاتمه دادن این پرونده کافی بوده؟ اگر بوده، پس چرا انتهای داستان، ترک تحصیل شده است؟

 

بدین ترتیب بعد مهم تر ماجرا خود را نشان می دهد. آنجا که می بینیم هنوز موارد متعددی از تنبیه دانش آموزان گزارش می شود و به این قرینه احساس می کنیم پیگیری خشونت های پنهان، نوعی ایده آل گرایی به نظر می رسد؛ آنجا که می بینیم هنوز در مدارس، حتی در برخورد با دانش آموزان مقطع ابتدایی، به کمک شیوه های تنبیهی می فهمانند که باید نظافت را رعایت کرد، باید در کلاس درس حرف نزد، باید از جای خود بلند نشد، باید درس خواند و... و رویکرد دیگری برای این آموزش ها سراغ ندارند.

 

براستی آیا اگر در مدارس از وجود روان شناسان و متخصصان تعلیم و تربیت بهره گرفته شود، یا حتی اگر چنین متخصصانی در نواحی آموزشی و ادارات کل به کار گرفته شوند و وظیفه داشته باشند، دوره ای یا موردی به مدارس مراجعه کرده، مشکلات دانش آموزان را بررسی کرده و برای عبور ایشان از بحران ها تدبیری بیندیشند، مدارس در ادای وظایف خود در تعلیم و تربیت و آموزش و پرورش کارآمد تر نخواهند شد؟

 

آیا دست کم جا ندارد بخشی در وزارت خانه عریض و طویل آموزش و پرورش یا زیر مجموعه نهضت سواد آموزی، متصدی پیگیری چرایی جدا شدن برخی از دانش آموزان از تحصیل شده و دست کم برای علاج واقعه بعد از وقوع حرکتی شود؟ آیا برای کسی مهم نیست که امثال این دانش آموز ترک تحصیل کنند یا هر مصیبت دیگری را از مدرسه با خود به زندگی روزمره شان ببرند؟!