روش های ایجاد انگیزه ی تحصیلی
روش های ایجاد انگیزه ی تحصیلی ویژه ی مدیران ، مشاوران و معلمان مدارس
انواع انگیزه ی تحصیلی
دامنه وسیعی از انگیزه ی تحصیلی شناسایی شده است. به این ترتیب می توان طبقه بندی های متفاوتی از انگیزه ی تحصیلی ارائه نمود.
الف: طبقه بندی انگیزه ی تحصیلی از نظر اهداف:
1. انگیزه ی تحصیلی بیرونی
بعضی از دانش آموزان برای رسیدن به باز شناسایی اجتماعی، خشنود سازی والدین و یا رسیدن به پاداش های بیرونی مانند نمرات خوب برانگیخته می شوند. انگیزه تحصیلی بیرونی اگر چه ممکن است برای دانش آموزان موثر باشد اما تاکید زیاد و استفاده نا به جا از این شیوه می تواند پیامد های منفی زیادی را نیز به همراه داشته باشد.
2. انگیزه ی تحصیلی درونی
بعضی از دانش آموزان جهت ارضای نیازهای درونی خود عمل ویژه ای را انجام می دهند. اطلاعات و باور های آموخته شده درباره ی خود (مثل خود پنداره ی فرد درباره ی این که من در ریاضیات قوی نیستیم) نقش اساسی در یادگیری و انگیزه ی تحصیلی او دارد.
عوامل انگیزه ی تحصیلی بیرونی:
- تقویت مثبت بیرونی
- کسب موفقیت شغلی خوب
- تایید بزرگسالان
- تحسین
- ترس از انزوا و تنهایی
- احترام و توجه
- ترس از تنبیه
- ترس از محرومیت
- ترس از اخراج از مدرسه
- احترام اجتماعی
- توجه دلسوزانه
- تقویت مثبت درونی
- حمایت عاطفی
- اقتصاد ژتونی
- احترام خانوادگی
عوامل انگیزه ی تحصیلی درونی:
- خود پنداره ی مثبت.
- کنجکاوی و علاقه
- خود گردانی
- ترجیح فعالیت های چالش انگیز
- ارزشمندی فردی ( شایستگی تحصیلی)
- خود مختاری
- شناسایی
- انتخاب
انگیزه های تحصیلی از نظر کیفیت:
انگیزه ی تحصیلی خوشایند:
این انگیزه ها و رویداد های مثبت در جهت کسب امتیاز انجام میشود.نمونه ای از این انگیزه ها عبارتند از :
قبول شدن در دانشگاه
ارتقای تحصیلی
کسب موقعیت اجتماعی و احساس رضایت مندی درونی
انگیزه های تحصیلی ناخوشایند:
رویدادهای منفی و ناخوشایندی هستند که جهت فرار از این عوامل ،شخص به تحصیل می پردازد.
نمونه این انگیزه ها عبارتند از :فرار از تنبیه و ترس از ترد شدن توسط خانواده و جامعه
ب: طبقه بندی انگیزه ی تحصیلی از نظر مدت:
1- انگیزه ی تحصیلی کوتاه مدت
مدت این انگیزه ها محدود هستند.برای مدت کوتاهی جزءانگیزه تلقی می شوندو بعد از دستیابی به آن یا با تغییر شرایط از بین میروند .نمونه هایی از این نوع انگیزه عبارتند از:دریافت پاداش وعده داده شده توسط والدین ، دیدن یک برنامه ی تلویزیونی خاص و رفت به پارک
2- انگیزه ی تحصیلی بلند مدت
این نوع انگیزه ها ، بلند مدت و طولانی می باشند و ممکن است سال های سال برای یک فرد انگیزه باشند .
نمونه هایی از این نوع انگیزه ها عبارتند از:
ارضای حس کنجکاوی ،دست یابی به تخصص و یا شغل مورد نظر و کسب حمایت اجتماعی
فرایند بی انگیزگی تحصیلی
1- مرحله اخطار
مرحله اخطار زمانی است که فرد به صورت ناگهانی ،از تلاش و سعی بالای خود برای موفقیت تحصیلی دست بر میدارد و تکالیف خود را در حد انجام وظیفه به پایان می رساند . خلاقیت و ابتکار دانش آموز کاهش میابد و از نظر بدنی نیز احساس گرفتگی،خواب الودگی و بی حوصلگی میکند.
2- مرحله بی انگیزگی نسبی (بی میلی تحصیلی)
در این مرحله دانش آموز به انجام ناقص تکالیف روی می آورد ضمن انکه ارتباطش با معلمان وکادرآموزشی مدرسه ضعیف است ،معمولا حضورش درمدرسه نیزبه طور منظم ومرتب نیزصورت نمیگیرد.نمرات تحصیلی او در حد متوسط و یا پایین تر میباشد. علل بی میلی و عدم رغبت تحصیلی برفرد مشخص نیست و فرد بین علاقه و عدم علاقه به تحصیل به صورت نسبی در نوسان است.
3- مرحله بی انگیزگی کامل(انزجار تحصیلی)
در این مرحله دانش آموز به علت کوتاهی در انجام تکالیف ،انباشتگی وظایف تحصیلی و مشکل شدن دروس دچار موانع و مشکلات عدیده ای می شود. از یک سو بازخواست های والدین و معلمان و از سوی دیگر درگیری درونی دانش آموز با خود، باعث میشود تا کاملا انگیزه ی تحصیلی اش را از دست بدهد .
بعضی از علائم این مرحله عبارتند از :
درگیری با دانش آموزان دیگر،به همراه نبردن کتاب در کلاس ،ایجاد مزاحمت و دردسربرای کارکنان و معلمان مدرسه ،غیبت های مکررو فرار از مدرسه.
اثرات بی انگیزگی تحصیلی
همانطور که گفته شد ،بی انگیزگی تحصیلی با مکانیزم های روانی و بعضا ناراحتی های جسمی مهمی همراه است .در صورتی که بی انگیزگی تحصیلی طولانی شود میتواند عوارض جسمانی و روانی زیادی به همراه داشته باشد. امروزه ثابت شده است بی انگیزگی تحصیلی آسیب های روانی - اجتماعی متعددی به دنبال دارد.
اثرات جسمانی بی انگیزگی تحصیلی
همه ما ممکن است در مقطعی از زندگی خود دچار بی انگیزگی تحصیلی یا شغلی شده باشیم.نکته ی مهم این است که اگر بی انگیزگی تحصیلی به صورت طولانی ادامه پیدا کند ، واکنش بدن انسان به این تعارض ها (عدم علاقه تحصیلی از یک سو و در خواست های اطرافیان از سوی دیگر) او را دچار استرس و اضطراب فراوان میکند.به علت استمرار این نوع از فشار ها ،ضعیف ترین اندام ها و دستگاه های بدن دچار مشکل می شوند و بیماری جسمانی شروع می گردد . به بیماری هایی که بر اثر چنین فشارهایی ایجاد میشوند،بیماری های روان تنی میگویند.یعنی هم ریشه روانی دارند و هم رشه جسمانی دارند.
بیماری ها عبارتند از :
- زخم معده
- احساس کرختی در کل بدن
- فشار خون بالا
- درد های مختلف به خصوص کمردرد
اثرات روانی بی انگیزگی تحصیلی
بی انگیزگی تحصیلی می تواند بیماریها و اسیب های اجتماعی متعددی را ایجاد نماید .یکی از مهم ترین آسیب هایی که بابی انگیزگی تحصیلی ارتباط دارند،احساس پوچی و بی هدفی است که در نهایت منجر به افسردگی می شود.بسیاری از دانش آموزان از بی هدفی در زندگی رنج میبرندو به علت عدم اگاهی از این مسئله ،در جستجوی درمان نمیباشند. به همین علت روز به روز با مشکلات متعدد دیگری مواجه میشوند.نه تنها بی انگیزگی تحصیلی رابطه مستقیمی با بی هدفی در زندگی دارد ،بلکه باعث اختلالات روانی دیگری نیز میشود،مانند: اضطراب افسردگی و...
عوارض اجتماعی بی انگیزگی تحصیلی
فرار از مدرسه - دانش آموزانی که از نظر تحصیلی دارای شرایط مطلوبی نیستندو از مهارت های زندگی و مقابله ای
اعتیاد - بعضی از دانش آموزان نمی دانند که در مقابل بی انگیزگی تحصیلی و فشارهای ناشی از درخواست های مسئولان مدرسه و والدین چگونه برخورد کنند،به همین دلیل هنگامی که با این نوع فشارها روبه رو میشوند،بنا به توصیه دوستان و اشنایان و یا بر اساس اطلاعات ناقص خود ،برای کسب لذت و فرار از ناراحتی به مواد مخدر یا الکل روی می اورند.
نا به هنجاری های رفتاری- بعضی از دانش آموزان به علت عدم توانایی درحل مشکلات تحصیلی،اقدام به رفتار های ضد اجتماعی میکنند.نمونه ای از این رفتار ها عبارتند از :ایجاد اغتشاش در کلاس،درگیری با معلم ،حمل وسائل ممنوعه در مدرسه ،درگیری با دانش آموزان و تخریب اموال مدرسه.
منابع بی انگیزگی تحصیلی
عواملی وجود دارند که می توانند تولید بی انگیزگی تحصیلی نماینده این عوامل متعدد و متنوع میباشند.
1. باورها و عقاید.
باورها ، عقاید و انتظارات یکی از منابع مهم بی انگیزگی تحصیلی هستند ، مثلا دانش آموزی که کمال
گراست همیشه انتظار بهترین عملکرد را از خود دارد، وقتی با شکست روبه رو می شود، روحیه ی خود را از دست داده و خود را با استرس سنگینی روبه رو می سازد که نهایتا منجر به بی انگیزگی تحصیلی می شود. به این نوع بی انگیزگی، روان زاد می گویند. زیرا هیچ عامل بیرونی، باعث ایجاد استرس و فشار نمی گردد بلکه دیدگاهها و باورهای خود اوست که او را بی انگیزه می سازد
2. عدم حمایت توسط عوامل مدرسه
آن چه برای تقویت انگیزه ی تحصیلی دانش آموزان،ضرورت دارد، توجه دلسوزانه، پذیرش بدون قید و شرط، حمایت از سوی معلم و سایر کارکنان مدرسه است. عدم حمایت از طرف مسئولان مدرسه باعث می شود تا تلاش فرد برای درک توانمندیهایش بی نتیجه بماند.
3. احساس حقارت
بعضی از دانش آموزان به علت مشکلات متعددی که در دوران تحصیل داشته اند، احساس می کنند همیشه نسبت به دانش آموزان دیگر از توانمندیهای کمتری برخوردارند لذا بر این عقیده اند که تلاش آنان برای پیشرفت در تحصیل بی نتیجه است.
4. شرایط حاکم بر جو خانواده:
بعضی از دانش آموزان در منزل از شرایط روانی مطلوبی برخوردار نیستند. درگیری والدین، طلاق و یا کمبود امکانات زندگی باعث می شود تا دانش آموز نتواند به نحو مطلوب به ادامه تحصیل بپردازد.
5. عدم تایید و دریافت پاداش
وقتی دانش آموز از طرف معلم یا والدینش در قبال انجام تکالیف تشویق نشود و یا بر اساس تلاشی که برای غلبه بر ضعف تحصیلی اش داشته، مورد حمایت قرار نگیرد، ممکن است انگیزه اش را برای تحصیل از دست بدهد.
6. فشار ها
مشکلات و فشار های زندگی روزمره ، مدرک گرایی و کسب موفقیت تحصیلی، به جای یادگیری و درک آموخته ها، باعث می شود تا دانش آموز از انگیزه ی کافی برای تحصیل برخوردار نباشد.
7. حوادث و بیماریها
بعضی از دانش آموزان به علت حوادث غیر مترقبه یا بیماری های طولانی مدت ممکن است نتواند برای مدتی در مدرسه حضور یابند. اگر حمایت های لازم از طرف مدرسه برای جبران صورت نگیرد، فرد دچار سردرگمی و اضطراب در فرآیند یاد دهی یادگیری می شود.
8- تعارض ها
منظور از تعارض ،آن است که فرد باید از میان دو یا چند موقعیتی که بار یکسانی دارند،یک مورد را انتخاب کند و انتخاب یک موقعیت مانع از انتخاب موقعیت های دیگر میشود.دانش آموز باید از بین رفتن به مهمانی های متعدد ، بازی ، کار و مطالعه یک مورد را انتخاب کند،در دراز مدت ممکن است این تعارض ها مانع از تحصیل و یادگیری دانش آموز شوند.
راهبردهای افزایش انگیزه ی تحصیلی
موارد زیر می توانند راهبردهای موثری در افزایش انگیزه ی تحصیلی دانش آموزان باشند.
نظام ارتباطی
داشتن روابط حسنه و توام با درک متقابل از طرف معلم و مسئولان مدرسه، فضایی را ایجاد می کند که دانش آموز ضمن احساس تعلق و امنیت عاطفی در مدرسه ، نسبت به اهداف آموزشی نیز متعدد می گردد. به والدین، معلمان و سایر افراد موثر در زندگی دانش آموزان توصیه می شود که تجارب یادگیری و آموزشی مثبت را به گونه ای با ملاحظه ، دلسوزانه و احترام آمیز برای دانش آموزان فراهم سازند که تا از احساس کفایت، رضایت و کنترل به شرایط محیط بیرونی و درونی برخوردار گردند.
مهارت های مقابله ای بیرونی
1. حمایت اجتماعی
معلم، والدین و سایر کارکنان مدرسه با حمایت از دانش آموزان و ایجاد در زمینه ی روابط بین فردی باعث تقویت اراده ی آنان می شوند. بدیهی است زمانی که دانش آموزان روابط مثبتی با دیگران دارند و از حمایت های اطرافیان نیز برخوردار می شوند، برنامه ی دقیق تری برای موفقیت تحصیلی و شغلی خود طرح ریزی می کنند.
2. متناسب نمودن تکالیف با نیازها، علایق و اهداف شخصی دانش آموزان
اگر معلم بتواند احساس را دانش آموز ایجاد نماید که آن چه یاد می گیرد، به طور غیر مستقیم و مستقیم در فرآیند زندگی شخصی و اجتماعی اش نقش دارد، باعث می شود که دانش آموز با انگیزه بیشتری به مطالعه و تحصیل بپردازد. بنا براین معلمان می توانند با استفاده از خلاقیت خویش ارتباط منطقی و هدف دار بین دروس و نیاز های آموزشی دانش آموزان ایجادنمایند.برای مثال معلم میتواند با طرح پرسش های باز، بارش فکری و یا درخواست از دانش آموزان جهت نقد و بررسی دروس آموخته شده و درج آن در پایان هر درس به این امر کمک نماید.
3. آگاه سازی دانش آموزان با فرآیند های تفکر خویش
باید به دانش آموزان کمک نمود تا از فرآیند تفکر خود، آگاهی یابند. در این شیوه به دانش آموز کمک می شود تا به نقش مخرب افکارهای منفی خود در بی انگیزگی تحصیلی پی برده و با استفاده از روش جایگزینی افکار، تغییر باورهای غلط و کنترل افکار منفی احساس رضایت نمایند.
4. کمک به دانش آموزان در انتخاب اهداف درست تحصیلی
بسیاری از دانش آموزان به علت انتخاب هدف های ناقص و یا تخیلی که به دنبال خود شکست های پی در پی را باعث می شوند، انگیزه ی خود را برای ادامه ی تحصیل از دست می دهند.
بنابر این کارکنان آموزشی و پرورشی مدرسه می توانند، بر اساس تفاوت های فردی، دانش آموزان را در انتخاب اهداف تحصیلی یاری نمایند.
5. آموزش مهارت های تحصیلی
آموزش مهارت های تحصیلی به دانش آموزان می تواند بستر بسیار مناسبی در ایجاد انگیزه تحصیلی باشد. اگر دانش آموز با موانع و عوامل تسهیل گر در یادگیری آشنا شود، قطعا می تواند به طور فعال تری به تحصیل بپردازد. آموزش این نوع از مهارت ها، فرصتی ایجاد می کند تا دانش آموز بتواند در کم ترین زمان ممکن به نتایج بیشتری دست یابد. بعضی از مهارت ها عبارتند از: روش های صحیح مطالعه، روش های برنامه ریزی مدیریت زمان و ....
6. آموزش مهارت های ارتباطی به معلمان و سایر کارکنان مدرسه:
برای دانش آموزان بسیار مهم است که توسط عوامل مدرسه و هم سالانشان به خوبی درک و پذیرفته شوند. دانش آموزان معمولا معلمانی را بهتر می پذیرند که بتوانند با آنان ارتباط عاطفی و منطقی بیشتری برقرار کنند. بلکه در رضایت مندی شغلی معلمان نیز بسیار موثر است.
بعضی از این نوع مهارت ها عبارتند از:
- روش های برقراری ارتباط با دانش آموزان
- شناخت روش های ارتباط پنج گانه رایج
- آشنایی با موانع ارتباطی در مدرسه
7-انجام صحیح هدایت تحصیلی
یکی از عوامل که باعث افت تحصیلی و کاهش انگیزه ی دانش آموزان میگردد،انتخاب نادرست رشته ی تحصیلی دردوره دبیرستان میباشد.بدیهی است که دانش آموزان برای رشته ای که هیچ علاقه ای به آن ندارند،بر انگیخته نمیشنودو تلاش لازم را برای موفقیت انجام نمی دهند.انتخاب رشته ی تحصیلی باید بر اساس توانمندی ها و استعداد دانش آموزان صورت پذیرد. معلمان، والدین و سایر کارکنان مدرسه با هماهنگی مشاور میتوانند در این زمینه به صورت جدی اقدام نمایند.
مهارت های مقابله ای درونی
1. تعیین هدف
دانش آموز برای آن که بتواند به انگیزه های طبیعی خود برای یادگیری پی ببرد، لازم است به فرآیندهای تفکر خویش بیندیشد. انتخاب هدف، شبیه به حل مساله است که به آسانی آموخته می شود. هر دانش آموزی می تواند به طور انفرادی یا گروهی آن را بیاموزد. انتخاب هدف نه تنها دانش آموزان را در تعریف بهتر موضوع کمک می کند، بلکه برای آموختن ارزش فعالیت هایی که آن ها را به هدفشان می رساند. نیز مفید است.
2. مرتبط کردن با علایق فرد.
اگر دانش آموز راههایی را بیابد که بتواند محتوا ی درسی را با علایق مرتبط سازد باعث می شود تا دانش آموز مسئولیت بیشتری برای رسیدن به اهداف خود احساس کند.در واقع انتخاب هدفبا توجه به علایق و نیاز های فردی مستلزم تعیین اهداف عملکردی بر اساس یادگیری معطوف به خود است.نه اهداف مربوط به سایر دانش آموزان بدانند، آن چه که می آموزند برای افزایش دانش و مهارت خود است ( یعنی تلاش در جهت شکوفایی استعدادهای طبیعی) نه برای رقابت بادیگران، مطمئنا انگیزه ی بیشتری برای یادگیری خواهند داشت .
3. برنامه ریزی تحصیلی
هر دانش آموز بهترین برنامه ریز برای خود است. مد نظر قرار دادن اهداف تحصیلی در امر برنامه ریزی بسیار مهم و حیاتی می باشد. توصیه می شود در برنامه ریزی تحصیلی موارد زیر رعایت گردد:
- توانمندی ذهنی دانش آموز
- شرایط محیط مطالعه
- پایه تحصیلی
- میزان دشواری دروس
- زمان یادگیری
- محیط روانی یادگیری
- حمایت های والدین
4. مشاوره تحصیلی.
دانش آموزان برای رفع مشکلات تحصیلی و کسب موفقیت بیشتر نیازمند مشورت با مشاور مدرسه می باشند. دریافت خدمات مشاوره ای نه تنها در تنظیم برنامه ریزی تحصیلی، بلکه در تمامی ابعاد فرایند یاد دهی و یادگیری می تواند کمک موثری به دانش آموزان کند.
5. خود تنظیمی تحصیلی
دانش آموزان برای تضمین اجرای برنامه های تحصیلی می توانند از روش های تشویقی یا تنبیهی معطوف به خود استفاده نمایند.در این روش شیوه دانش آموزان از مهارت های خود کنترلی، قبول مسئولیت و مدیریت زمان استفاده می کنند.
6. اعتقادات مذهبی
داشتن اعتقادات مذهبی در زندگی باعث تقویت اراده و ایجاد تفکر مثبت می شود. تحقیقات متعدد در دنیا نشان داده اند افرادمذهبی عملکرد بهتری نسبت به سایر اقشار جامعه درتمامی ابعاد زندگی داشته اند.
7. قبول خطر تحصیلی
باید به دانش آموز کمک نمود تا به نقش منحصر به فرد خود در امر تحصیل پی ببرد.چنین دانش آموزی به نحو موثری عمل خواهد کرد .او میداند که ممکن است پاسخ بعضی از سوالات را نداند ،خودش را در دانش سایر هم کلاسی های خود سهیم می کندو محیط شاداب و سازندهبرای یادگیری مشارکتی در کلاس مهیا میکند.
مجموعه فعالیت های نادرست در زمینه بی انگیزگی تحصیلی
1- دست کشیدن از فعالیت های تحصیلی در مدرسه
بعضی از دانش آموزان به جای انکه تلاش نمایند تا بر موانع تحصیلی خود غلبه کنند،به طور منفعلانه دست از تلاش بر داشته و بدون هدف در مدرسه حضور می یابند.
2- غیبت های مکرر
بعضی از دانش آموزان،زمانی که نمیتوانند در زمینه ی افت تحصیلی خود اقدام نمایند، سعی می کنند برای فرار از عواقب و بازخواست های مسئولان مدرسه ،حضورکمتری در مدرسه داشته و به بهانه های مختلف غیبت می نمایند.
3- ترک تحصیل و انجام رفتار های تکانشی
دانش آموزان بدون تامل و فکرکردن به طور ناگهانی اقدام به ترک تحصیلی می نماید که بعد ها همراه با پشیمانی می باشد.
4- فرار از خانه
بعضی از دانش آموزان به علت فشارهای روانی و اضطراب ناشی از بی انگیزگی تحصیلی و بازخواست های والدین منزل را ترک می کنند ، که مشکلات عدیده ای برای آنان در پی خواهد داشت.
| دوستان عزیز، برای دریافت فایل مطلب فوق روی شکل ذیل کلیک نمائید. |
 |
