ایجاد درس "تفکر و سبک زندگی" در پایه هفتم/ انجام هم آموزی معلمین از طریق وب

دکتر محمود امانی تهرانی دبیر شورای هماهنگی علمی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش به منظور سرکشی از مدارس زلزله زده شهرستان دشتستان و همچنین روند هوشمندسازی مدارس به استان بوشهر سفر کرده بود که فرصتی به وجود امد تا گفتگوی مفصلی با ایشان داشته باشیم که سوال و پاسخ ها در زیر امده است.

نگاه و رویکرد مجموعه سازمان شما نسبت به محتوای کتب جدید التالیف علوم پایه چگونه است؟

در حدود هفت الی هشت سال اخیر، از سال ۸۳ به این طرف یک فعالیت ارزشمندی در نظام آموزشی شروع شد و آن این بود که یک سری زیر ساخت های اصلی برای فعالیت در عرصه تعلیم و تربیت در کشور به وجود بیاید، یعنی مبانی فکری برای این عرصه تنظیم بشود.

سه دسته فعالیت انجام شد، که اول فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی نوشته شد که این فلسفه مبتنی بر پنج دسته مبانی انسان شناختی، مبانی معرفت شناختی، مبانی ارزش شناختی، مبانی هستی شناختی و مبانی دین شناختی است که در واقع این پنج دسته مبانی زیرساختی قرار گرفته است که بر روی آن، این فلسفه بنا شد و تعریف جامعی از تربیت ارائه شد که جز تعریف های بسیار قابل افتخار برای نظام تربیتی ما که چنین چیزی را داریم.

به دنبال فلسفه آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ما، سند تحول بنیادین آموزش و پرورش را در کشور داشتیم و به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید و در آن نقشه راه کلی اصلاح نظام آموزشی تنظیم شد، پس از تنظیم سند تحول بنیادین، برنامه درسی ملی متولد شد که در واقع طرح یاددهی و یادگیری مورد توجه و مدنظر و آن نقطه تمرکز اصلی قرار داشت و در این نقشه کلی فضای یاددهی و یادگیری ما و حوزه های یادگیری و الگوهای هدف گزاری تشریح شد.

بنابراین در این چند سال، خوشبختانه زیرساخت های فکری خوبی برای نظام تنظیم شده و در این زیرساخت های کلی، طبیعتا آن چیزهایی که نسبت به در واقع مبانی اولیه و ارزشی ما، یعنی همان پنج مبانی اولیه، سازگار است، تولید شد و با آن مبانی متفاوت و با مبانی غربی و… طبیعتا و قطعا زاویه دارد.

از این رو در برنامه های درسی ملی مثلا روحیه فطرت گرایی توحیدی به عنوان رویکرد تنظیم برنامه های درسی در واقع نقطه مرکزی تمام برنامه های درسی به پنج عرصه و چهار عنصر قرار است که مدنظر قرار بگیرد و ما رابطه های چهارگانه ای را در حوزه های یادگیری ترسیم کردیم، که رابطه با خود، رابطه با خلق، رابطه با خلقت و رابطه با خالق متعال است.

در تمامی حوزه ها این رابطه ها در واقع شکل دهنده موقعیت های یادگیریند و وقتی ما می گوییم موقعیت یادگیری، یعنی آن فضایی که دانش آموز در آن قرار می گیرد و موضوعی برایش، موضوع یادگیری است و فعالیت های حول آن شکل می گیرد و در آن فضا یاد می گیرد و رشد می کند و این یادگیری و رشد قرار است در این ۴ رابطه با خود، با خلق، با خلقت و با خالق متعال تشکیل شود.

علاوه بر این، آن پنج جز اصلی که در ذیل هر موضوع یادگیری قرار می گیرد، موضوع تفکر، تعقل، ایمان، علم، عمل و اخلاق است و این می شود یک الگوی همه جانبه تلفیقی برای آموزش، که فضای آموزشی خاصی را طبیعتا ایجاب می کند که در کشور داشته باشیم و معلمین که با این فضا آشنا بشوند و بتوانند به کار بگیرند و با این تفکر آشتی و آشنا باشند.

به دنبال این هستیم که معلمان در این حوزه ها آموزش ببینند و عده ای زیادی هم آموزش دیدند و در کنار این، خیلی از برنامه های درسی بازسازی شده است و یعنی آن نگاه رابطه های چهارگانه و این عرصه پنج گانه در برنامه درسی به تدریج لحاظ می شود و در علوم تجربی و رشته های دیگر، این رابطه های چهارگانه بیاید، خیلی معنادارتر می شود و موضوع وصل به زندگی و واقعیت های بچه ها و دانش آموزان می شود و فضای متفاوتی از یادگیری را هم ایجاب و ایجاد می کند، یعنی هم باید به دنبالش بود و هم طبیعتا باید این فضا وجود داشته باشد.

تاکنون کتب تالیف شده مقاطع تحصیلی مدارس مورد بازسازی مطلب و اصلاح محتوا صورت گرفته است؟

به طور کلی کتاب هایی که برای تالیف می آید از دو مرحله بررسی می گذرد و یک مرحله، مرحله اولیه است که تعدادی از معلمین مجرب این کار را می کنند و در مرحله دوم، در مرحله استانی نظر معلمین گرفته می شود.

البته در فرایند آماده سازی نهایی کتاب ها، اگر فرصت کافی وجود نداشته باشد، یعنی بعد از این دو مرحله تصحیح، وقتی کتاب می خواهد کارها و صفحه آرایی آن انجام بشود، گاهی به دلیل نبود فرصت کافی، ممکن یک اشتباهاتی رخ بدهد و برای مثال اشتباهاتی که در کتاب ریاضی وجود داشت؛ منهای، مثبت بشود و یا بلعکس، این اشتباهاتی است که در مرحله آماده سازی ممکن پیش بیاید و اگر فرصت باشد و با دقت کامل و کافی دیده بشود، رخ نخواهد داد.

گاهی به دلیل این سرعتی که در اجرای نظام جدید وجود دارد، این فرصت از گروه آماده ساز و گروه مولفین گرفته می شود، اما این اشتباهات از جنس اشتباهاتی است که تقریبا روشن و محرض است و هر معلمی می تواند این را در کلاس درس را تصحیح کند و اشتباه عمده، مهم علمی و استراتژیک و … به این شکل وجود ندارد و اینها اصلاحات جزئی است که طبیعتا در هر مرحله ای اتفاق می افتد و تمام تلاش می شود که این اتفاق نیفتد، یعنی کتاب درسی بی اشکال تام بیرون بیاید.

اما فرایندهایی که وجود دارد، فرایندهایی است که اطمینان خوبی به ما می دهد و اگر آن مواردی که استثنا به دلیل خاصی که قبل اشاره کردم، یک کتاب در شرایط خاصی تولید می شود که فرصت کنترل نهایی آن نباشد و به خاطر اینکه ما اول مهرمان، اول مهر است، یعنی نمی شود اول مهر را کرد دوم مهر.

رهبر معظم انقلاب اسلامی یک سری مطالباتی از جامعه، دستگاه ها و مسئولان قوا دارند که بحث ارائه و تزریق الگو سبک زندگی ایرانی – اسلامی به اقشار اجتماعی و به خصوص نسل جوان و نوجوان دانش آموز و دانشجو است، آیا محتوای تالیفات کتب در نظام جدید آموزشی با این رویکرد و مطالبه تنظیم و تدوین شده است؟

در سطح کلان اگر بخواهیم ببینیم، در کل آموزش و پروش الان جزو معدود دستگاه هایی است، که اسناد بالا دستی خودش را تنظیم کرده و به تصویب رسانده است. بنابراین می شود گفت جز دستگاه هایی که کارنامه عمل خوبی در این زمینه دارد و همین سندهایی که در قبل به آن اشاره کردم، تولید شده و شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای عالی آموزش و پرورش تصویب شده است.

نشانه این است که در کل به آن نگاه مبتنی کردن تولیدات بر مبنای نگاه ایرانی – اسلامی خود ما، مدنظر بوده و در تولید اسناد بالا دستی به ثمر هم رسیده و اما در نگاه موضوعی و موردی و خردتر اگر بخواهیم به مصادیق اشاره بکنیم، ما به موضوع در واقع سبک زندگی و مهارت های زندگی و آنچه که مستقیما یا به صورت مرتبط به این موضوع وصل می شود، اقدام های خوبی در سازمان پژوهش و برنامه ریزی وزارت آموزش و پرورش انجام دادیم.

برای مثال درسی در پایه ششم ایجاد کردیم به نام “تفکر و پژوهش” که به نوعی به سبک زندگی وصل می شود و این درس یک درس جدید ولاده ای بوده و قبلا ما چنین چیزی در برنامه های درسی دوره ابتدایی نداشتیم.

پایه هفتم، درسی ایجاد کردیم به نام ” تفکر و سبک زندگی ” که مستقیما به این موضوع می پردازد و همچنین در بسیاری از موضوعات درسی دیگر مثل مطالعات اجتماعی موضوع سبک زندگی مدنظر است و در کتاب های دینی و ادبیات، از قبل این موضوع به عنوان یک محمل محتوایی کاملا مورد توجه قرار داشته است و ما نمی خواهیم بگوییم که این کار برای مثال کافی است یا نیست و این موضوعات مهم باید یک سری ملاکهای روشنی داشته باشد و کارهای پژوهشی و تحلیلی باید روی آن انجام بشود.

اما از این حیث که این موضوع بر زمین نمانده و بی اعتنایی نشده و مدنظر قرار گرفته، پاسخ نظام آموزشی نسبت به این موضوع مثبت است و از هنگامی که ایشان به سبک زندگی اشاره کردند، ما قبلا همین را با نام آداب و مهارت های زندگی در برنامه آموزشی داشتیم و ما سبک زندگی را به طور جدی دنبال کردیم و خیلی از جاها و حتی در بعضی از برنامه های درسی به طور مستقیم به این موضوع نمی پردازند، به عنوان یک موضوع ثانویه، به این موضوع به شکل تلفیقی پرداختند.

آیا در تالیفات جدید کتاب درس تاریخ در مقاطع مختلف تحصیلی مدارس، محتوا تاریخ کهن ایران به شیوه خاص علمی کاسته خواهد شد یا نه؟

به طور کلی نقشه هر کتاب از یک سندی بیرون می آید به نام برنامه درسی، در برنامه درسی چهارچوب محتوایی کتاب، که ما به آن جداول وسعت و توالی می گوییم، وسعت به معنای این است که در چه محدوده ای باید این درس تنظیم بشود و توالی به این معنا است که در پایه های تحصیلی چگونه توزیع بشود و ما در برنامه درسی، جداول مهمی داریم به نام جداول وسعت و توالی، که برنامه درسی نقشه نوشتن کتاب است و در آن گروه شورای برنامه ریزی درسی هر درس درباره وسعت محتوایی تصمیم می گیرند.

یعنی این موضوع یک موضوع بی اهمیت، سیاسی، دارای افراط و تفریط نیست بلکه یک شورایی است که شان علمی و شان کارشناسی و قدرت عمل آن، بیش از آن است که یک فرد بخواهد و بتواند این را کم و زیاد کند و موضوع درسی تاریخ هم از آن موضوعات درسی حساس و شورای بسیار موجهی هم دارد و افراد متخصص، معلمین مجرب، اساتید دانشگاهی و مطلع و آشنا به کار و با گرایش های مقبول و قابل اتکا در این شورا هستند و اینها درباره این موضوع میزان و حد تعادل پرداختن به دوره های مختلف تاریخی را آنها تعیین می کنند.

الان حضور ذهن بر این مبنا ندارم که این حد زیاد است و یا کم است، اما فرایند کاری که در سازمان در این زمینه وجود دارد، یک فرایند اطمینان بخشی است، شان گروه شورای برنامه ریزی درسی تاریخ، شانی نیست که در واقع با رویکردهای افراط و تفریط به موضوع بپردازد و بحث های جدی هم دارند و وقتی آنها در حد تعادلی می رسند ما نسبت به آن اطمینان پیدا می کنیم و بعد از اینکه شورا برنامه درسی را تصویب کرد، این برنامه درسی می رود در شورای هماهنگی علمی، مورد تایید قرار می گیرد.

 در آنجا اگر لازم باشد نظر کارشناسان دیگری گرفته می شود و این روند، روند اطمینان بخش است، بنابراین بعضی حرف هایی که گاهی با سوگیری های مختلف زده می شود ناشی از این است که آن فرایند را خیلی نمی شناسند و فکر می کنند یک کتاب درسی، عرصه تاخت و تاز یک نظر می تواند باشد.

با توجه به اینکه رویکرد کتب جدید التالیف با در نظر گرفتن سه مولفه یادگیری فعال، ارزشیابی توصیفی و تاکید بر اهداف مهارتی و نگرشی انجام می شود، آیا در محتوا و متون علمی دروس علوم پایه به شاخص پیشرفت و پایدار ملی کشورمان، برای مثال نیروگاه هسته ای و نانوتکنولوژی ها برای یادگیری و آشنایی دانش آموزان در فرایند تالیفات جدید مدنظر قرار داده اید؟

ما در حوزه آموزش علوم در برنامه های درسی به دو روش و طریق سعی می کنیم که برنامه هایمان به روز باشد، یک روش این است که خود برنامه درسی و کتاب درسی مرتبا تلاش می شود که مرزهای دانشی، که قابل ارائه به بچه ها و دانش آموزان است، در کتاب ها شناسایی کنند و یا به شکل مستقیم و یا به شکل تصاویر و به شکل محتوای ضمنی، زمینه ای فراهم بشود که محصلین در مدارس از آن حوزه ها مطلع بشوند.

 روش دوم، این است که اتخاد رویکرد موضوع محور و زمینه محور، در کلاس ها فضایی را به وجود بیاوریم، که در کلاس منعی برای گسترش یک موضوع توسط خود دانش آموزان وجود نداشته باشد، برای مثال؛ اگر موضوع ما منابع انرژی است، ما درباره منابع انرژی و نوع فضاسازیمان در کلاس درس به اینگونه است که محصلین، خودشان درباره منابع انرژی تحقیق های می کنند و یادگیری هایی انجام می دهند.

 خود این یعنی یاد گرفتن راه یاد گرفتن که هدف ما است و حاصل این یادگیری ها می آید در کلاس و در اختیار دوستانشان و هم کلاسی هایشان قرار می گیرد، یکی از زمینه هایی که در این مسیرها اتفاق می افتد، این است که خود دانش آموزان ممکن آخرین یافته های علمی از روزنامه ها، مجلات علمی، پایگاه های خبری در فضای مجازی و کتاب ها و از منابع علمی مختلف، یا به صورت مفصل و یا به صورت مجمل، بیاورند به کلاس و این در واقع یک مکانیزم برای به روز نگه داشتن، این به روز نگه داشتن ممکن حوزه های علمیه را در بر بگیرد و ممکن مصادیقش را.

برای مثال برای فرض عرض کنم که موضوع انرژی هسته ای یک چیز است و موضوع نیروگاه اتمی بوشهر و یا غنی سازی ۲۰ درصدی، موضوع نیروگاه آب سنگین و آب سبک، موضوع مراحل تبدیل اورانیومی که از معدن استخراج می شود تا در واقع به میله های سوخت برسد و فرایندی که بر روی این ماده به لحاظ فیزیکی و شیمیایی و مکانیکی انجام می شود، اینها همه ریز موضوعات و زیر موضوعات، موضوع اصلی انرژی می شود.

بنابراین وقتی که مبحث انرژی، موضوع کار کلاس ها قرار می گیرد، در آنجا یک محمل و عرصه ای به وجود می آید که دانش روز را آنجا وصل کنند، ما می بینیم وقتی سونامی می آید، در کتاب ممکن است راجب سونامی چیزی نباشد، اما چون در کتاب مبحث زمین لرزه و مبحث موج است، اینها زمینه هایی است که آن مصداق به اینها وصل می شود و کلاس را به روز نگه می دارد.

با توجه به بهرمندی مدارس از سیستم هوشمندسازی و فیلم های مدیا، تا کنون در فرایند یاددهی و یادگیری دانش آموزان موثر بوده است؟

در فرایند یاددهی و یادگیری، دانش آموزان سبک یادگیری مختلفی دارند، هر چه سبک های یادگیری مورد توجه بیشتری قرار بگیرد، فرایند یادگیری برای محصلین مدارس موثرتر، عمیق تر، معنادارتر و جذاب تر می شود، استفاده از رسانه های مختلف آموزشی، در واقع کیفیت آموزش را بالا می برد و اگر شما بیاید یک موضوع علمی را توضیح بدهید، این یک سطح یادگیری به دنبال دارد، اگر در آن خصوص یک فیلم نشان بدهید، سطح یادگیری آن خیلی متفاوت است.

استراتژی ما در سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی این است که عرصه یادگیری را فقط با یک ماده آموزشی، یعنی فقط کتاب درسی ارائه نکنیم و تا جایی که توانش را داریم و می توانیم این فضا را جذاب و جالب و متنوع بکنیم، این کار را انجام بدهیم و از این جهت است که ما می رویم سراغ رسانه های آموزشی.

یعنی ما دلبسته یادگیری عمیق، جذاب، موثر، مناسب و کاربردی و همه رسانه های که بتوانیم و بودجه اش را داشته باشیم، باید استفاده کنیم، همه مالتی مدیاها، چندرسانه ای ها، مجلات، کتاب های کمکی و فیلم ها جز خانواده رسانه آموزشی هستند و تا آنجا که بتوانیم این خانواده محصولات آموزشی غنی کنیم، باید این کار را انجام بدهیم، گر چه در ابتدای این راهیم و خیلی کار داریم.

برای مثال یک کلاس را فرض کنید که خشک و شفاهی مطالب را ارئه می کند، تا یک کلاس که فیلم هم نشان می دهد و یک مجموعه متن با تصاویر جذاب بر روی تابلو برد سیستم هوشمند نمایش پیدا می کند، دو سطح یادگیری چقدر تفاوت دارد، بنابراین ما به سراغ این موضوعات رفتیم برای ارتقا کیفیت فرایند یاددهی و یادگیری در کلاس ها.

در بحث پژوهشی و آموزشی پرتال های برای مدارس طراحی کرده اید که از سیستم جامع آموزشی و علمی برخوردار است، استقبال محصلین و مدرسین از این طرح خوب بوده و چه موفقیت های داشته و حضرتعالی چگونه ارزیابی می کنید؟

این موضوع در حیطه مسئولیتی من نیست، طبیعتا من نه به عنوان مسئول و متخصص آن حوزه و به عنوان یک کاربر باید عرض کنم که، بحث هوشمندسازی و مکانیزه کردن پاره ای از فرایندها، در واقع از بحث ثبت نام ها شروع شد، اما بعد از اینکه این فرایند جدی شده و الان از همین طریق، آمار خوبی فراهم است و ثبت نام ها به سامان شده به طور جدی، سیستم ها در زمینه های دیگر هم دارد به کار گرفته می شود و در یک نگاه بیشتر از نگاه مدیریتی، دسترسی به اطلاعات است، این بخش یک بخش خوبی است.

اما به نظر من به عنوان یک کارشناس تعلیم و تربیت این است که این طور امکانات و سیستم ها باید در اختیار حوزه فرایند یاددهی و یادگیری آموزشی قرار بگیرد و نه در اختیار بخش مدیریتی کار و ارائه اطلاعات باشد، الان زمینه های خوبی در این زمینه هم از طریق پروتال ها و هم از طریق وب نوشته های معلمین فراهم شده است، الان معلمین خودشان برای یکدیگر می نویسند و به هم می آموزند و معلمین که اهل این کارند.

برای مثال تجربیات یک معلم در اجرای خوب پایه ششم دارد و سئوال های خوبی که طرح کرده، می نویسد و می گذارد روی “وب” و همکارش در استان دیگر از آنها استفاده می کند و ما یک گزارش خوبی در مجله رشد شما ۴ از همین هم آموزی معلمین از طریق “وب” به قلم تحریر در آمده است.

کتب جدید التالیف مقاطع مختلف تحصیلی را از لحاظ محتوا دانش پایه برای دانش آموزان ایرانی غنی ارزیابی می کنید و محتوای کتب آموزشی مدارس کشورمان نسبت به دیگر کشورهای منطقه و دیگر کشورهای هم قاره ای از چه سطح و محتوایی برخوردار است؟

کتاب یک کشور با کشورهای دیگر از سه منظر قابل مقایسه است، یک منظر، منظر محتوا است، منظر دوم، منظر سازماندهی محتوا است، که در تعلیم و تربیت حاکم و چه جوری نوشتن و آن سازماندهی فکری کتاب، که چگونه انجام شده و منظر سوم، مسائل و کیفیت شکل چاپی کتاب است، که مسائلی مثل تصویرگری، هنرمندانه بودن کتاب، یا هنرمندانه نبودن کتاب، جلدسازی، مسائل فنی و چاپ را بر می گیرد.

ایران در این سال های اخیر در همه زمینه ها فعالیت های بسیار زیادی دارد و “کشور ما ایران در تولید کتاب درسی سابقه طولانی دارد” و الان تولیدات ما در سازمان متمرکز کتاب های درسی سابقه ۵۰ سال به بالا را دارد و قبلش هم وزارت آموزش و پرورش ایران کتاب داشته است.

 بنابراین طبیعی است که ما از پاره ای از کشورهای منطقه جلوتر باشیم، در حین اینکه در بعضی از کشورهای منطقه از کمپانی های غربی به عنوان تولید کننده استفاده می کنند و آن کشورهایی که کار را خودشان انجام می دهند، تولیدات ما هم به لحاظ محتوایی، سازماندهی فکری، شکل چاپی کتاب قابل مقایسه با آنها نیست و کتاب های ایران در وضعیت فوق العاده بهتری است، در کشورهای خاصی در منطقه که دارند از مشاورین خارجی استفاده می کنند و به نوعی خدمات را از کشورهای اروپایی و آمریکایی خریداری می کنند، ممکن است این دست کتاب ها از لحاظ شکل ظاهری و… متفاوت باشد.

اما من معتقدم که کتب درسی در کشور ما به لحاظ محتوا و چهارچوب سازماندهی فکری از نمره قبولی خوبی برخوردارند و حتی این تجربه ما مورد استفاده بعضی از همسایگانمان در گذشته و سال های اخیر به عنوان مشاور به طور رسمی برخوردار بوده و بعضی از کشورها را در جریان تالیف کتاب های جدیدشان را کمک فنی و فکری دادیم.

با توجه به پیشرفت و توسعه فضاهای رسانه های آموزشی و متولد شدن نسل های جدید در قالب سخت ابزارهای نوین آموزشی و هم خانواده های رایانه، آیا ممکن است این نسل ابزازهای نوین مثال “تبلت” جایگزین فرهنگ مکتوب و کتب درسی مدارس ما در آینده می شود؟

در سند تحول بنیادین راجب چنین فرهنگی که باید حفظ بشود یا نشود، گذاره ای در این باب ندارد و در باب اینکه باید به موضوع فناوری در آموزش باید استفاده کرد، تاکید دارد ولی به این معنا نیست که گفته باشد به سمت حذف منابع مکتوب بریم، در اینجا واقعیت این است که در آینده نزدیک هر چه بیشتر منابع غیر مکتوب جای خود را باز خواهند کرد.

 اما این سئوال که آیا اینها جایگزین فرهنگ مکتوب می شوند یا همچنان منبع مکتوب خواهند ماند، باید این طور پاسخ بدهم که بسیاری از ناشرین دنیا معتقدند که حالا، حالاها کتاب مکتوب از دور خارج نخواهد شد، چون مردم معمولا چیزهای جدید را اینگونه نیست که جایگزین چیزهای قبلی کنند.

 شما ببنید آن روز که رادیو آمد، خیلی ها فکر می کردند روزنامه ها تعطیل می شوند و به دنبال آن تلویزیون آمد، فکر می کردند رادیو تعطیل می شود، اما معمولا شما می بینید هر یک از اینها مطابق به عمر خود ادامه می دهد و حتی توسعه خود را پیدا می کند، در عین حالی که جای حضور برای نسل نوین هم در جامعه وجود دارد.

هدف از اجرای طرح آموزشی و دوره های اردویی در حوزه ایثار و دفاع مقدس برای محصلین مدارس در کنار واحد درسی آمادگی چیست؟

ما قبل درسی داشتیم تحت عنوان آمادگی دفاعی که این آمادگی دفاعی در دو پایه ما ارائه می شود و برای دختران و پسران متفاوت است، کتاب و محتوا دارد و آموزش های خوبی در این زمینه داده می شود و البته ما موضوع ایثار و ارزش های که مرتبط با دفاع مقدس و شهادت است، از قبل منحصر به این درس ندانستیم و در بسیاری از جاهای دیگر مثل، کتاب درسی جغرافیای استان که جدیدا به ” استان شناسی ” تغییر نام داد.

 در کتب آموزش دینی، ادبیات و مطالعات اجتماعی و در جاهای مختلف به موضوع ایثار و دفاع مقدس به صورت جدی پرداخته شده است و من فکر می کنم کارنامه کتاب های درسی ار حیص توجه که به این نوع موضوعات دارند، یک کارنامه خوبی است، ممکن است بعضی موضوعات باشد که در کتاب ها به این شیوه پرداخته نشده باشد، ولی این موضوع از موضوعاتی است که هیچگاه مورد غفلت قرار نگرفته است.

علت تغییر نام کتاب درسی جغرافیای استان چه بوده و آیا محتوای این کتاب در تالیف جدید تغییراتی هم داشته است؟

این روند مثل بقیه کارهای سازمان، ابتدا تغییر برنامه درسی این کتاب آغاز شد و ما در مرحله اول برنامه درسی کتاب های ” استان شناسی ” را عوض کردیم و به این خاطر که همه کارهای ما به آن نقشه بر می گردد.

وقتی برنامه درسی جغرافیای استان تبدیل شد به استان شناسی، مشخص شد که در محورهای بیش از جغرافیا هم، در این چیزهای مثل پیشینه استان یعنی تاریخ استان، ارتباط استان با استان های همجوار، دید ما در استان شناسی ها دید تفکیک نیست که یک استان را از کشور تفکیک کنیم، بلکه دید ما این است که استان شناسی های ما نقش یک آن استان را در کل کشور مشهود می کند، یعنی کمک می کند به وحدت کشور و نه اینکه کمک کند به تجزیه شرکت.

بنابراین با این دید حرکت کردیم که مشاهیر، شهدای، افتخارات، صنعت، جغرافیای و اگر اتفاقات خاص و جاذبه های توریستی خاص که در یک استان است در این کتاب استان شناسی قابلیت طرح دارد، اما با نظامی که در برنامه درسی و تبادلی که بین اینها باید وجود داشته باشد و به نظرم کتاب جغرافیای استان تبدیل شدند به کتاب استان شناسی به عنوان یک منبع خوب به شمار می آید و اگر کسی بخواهد به یک استان سفر کند، مناسب است که این کتاب را خریداری یا از طریق اینترنت به سایت ما بیاید و اطلاعات و آمارهای خوبی از استان ها به دست بیاورد.

یکی از کارهای خوبی که اینجا انجام شد این بود که بخش عمده ای از تالیف به دست خود استان ها انجام شد و ما کمک زیادی به استان ها کردیم که بتوانند مولف داشته باشند و نیروهای استان ها در این زمینه رشد کردند و یکی از کارهایی که باید انجام بشود، به روز نگه داشتن آمار و اطلاعات و تغییراتی استان است که باید در این کتاب ها منظور گردد.

 در نهایت مسئولیت منعکس کردن تغییرات و به روز نگه داشتن این کتاب ها از نگاه ما، خود استان ها هستند و الان تمام استان ها، کتاب درسی استان شناسی دارند و دیگر جغرافیای استان نیست و هر سال، ما خبر کتاب سال بعد را ارسال می کنیم، یعنی در یک کتاب مادر تغییراتی که لازم است در طول سال تحصیلی انجام می شود و هنگامی که این کتاب بخواهد برود و سفارش چاپ بخورد، آن تغییرات انجام می شود.

از تالیفات دانش آموزان، مدرسین و دانشجویان دانشگاه فرهنگیان حمایت می کنید؟

ما در قالب مجلات رشد به موضوعاتی که به آن مجلات بخورد، این کار را انجام می دهیم و آثار معلمین، دانش آموزان و دانشجویان دانشگاه های پردیس فرهنگیان را آنجا چاپ می کنیم، اما اینکه مسئولیت مستقیم کار ما در سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی را به عهده گرفتیم باشیم، اینطور نیست.

از سوی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی بر تالیفات و محتوای کتب دانشجویان دانشگاه پردیس فرهنگیان، نظارت و ارزیابی صورت می گیرد؟

از این موضوع اطلاعی ندارم، نه کیفیت کنونی کتب چگونه است و در حیطه کاریم هیچ وقت نبوده، نه در جریان برنامه کنونی آنجا هستم و فرصتی هم نکردم و تایید می کنم که موضوع فوق العاده بسیار مهمی است که شما مطرح کردید، اما از چگونگی آن هیچ اطلاعی ندارم.

در سال تحصیلی جاری آیا کتبی است که در محتوا و تالیفش تغییرات ایجاد بشود؟

بله، طبیعتا در پایه هایی که شروع شده، پاره ای از کتاب ها تغییراتش ادامه خواهد داشت و امسال زبان انگلیسی کلاس هفتم عوض شده، طبیعتا زبان انگلیسی کلاس هشتم به دنبال زبان هفتم برای تغییرات خواهد آمد و فهرست تالیف اینها در سازمان قابل تغییر است.

با توجه مقاطع نظام جدید آموزشی، آمار تعداد عناوین کتاب های درسی افزایش داشته یا کاهش؟

تعداد عناوین در دوره ابتدایی هنوز همان جدول قبلی است و تغییری نکرده، تعداد عناوین در دوره راهنمایی که تبدیل شده به دوره اول متوسطه، تعداد عناوین این پایه مثل قبل است و ما در واقع دو پایه جدید داشتیم که برای آن عنوان جدید دادیم،

پایه ششم و هفتم است، در پایه ششم اگر مبنا را مبنای دوره ابتدایی بگیریم، دو درس اضافه شده و در پایه هفتم تقریبا تعداد دروس تغییرات آنچنانی ندارد، اما جدول نهایی دروس در کل ۱۲ سال الان در حال تولید است و در فاصله زمانی چند ماهه ای جدول کامل دروس از اول دبستان تا پایان دبیرستان به دنبال کار تولید و پژوهش در دست انجام است، تولید خواهد شد.

وضعیت تولید و محتوا جهت سیستم هوشمند سازی کلاس درس مدارس را چگونه ارزیابی می کنید؟

حیطه ما در سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی در بحث هوشمند سازی، حیطه تولید و محتوا است و در مدرسه ها سطح هوشمندسازی پایه که در هر کلاسی امکان استفاده از رایانه و نمایشگر حداقل یک دستگاه برای استفاده محصلین برای فرایند یاددهی و یادگیری موجود باشد، اما به این معنا نیست که در همه کلاس ها و همه مدارس به تعداد دانش آموزان رایانه باشد.

اما مفهوم هوشمندسازی یک درجه مهم تر از این سخت افزارها است، مفهوم هوشمندسازی وصل می شود به همان مطالبی که در قبل اشاره کردم، همان رسانه های مختلف یادگیری را به کار گرفتن، از این باب برای ما یک امر استراتژیک است، یعنی ما به هر اقدامی که به ارتقا کیفیت یاددهی و یادگیری ما بیانجامد باید به طور جدی، فکر کنیم هوشمندسازی یکی از آن لوازم انجام این کار است، نه اینکه همه کار است، قاعدتا در این فرایند آماده سازی و توانمندسازی معلمین، تولید منابع پشتیبان کلاس درس و محتوای مورد نیاز فعالیت های است که سال های طولانی به طور جدی باید دنبال بشود.

کار کوچکی نیست که با یک فعالیت کوچک قابل انجام باشد و از آن کارهای نیست که شروع کردی به این راحتی پایانی داشته باشد، این فرایند، از آن فرایندهایی است که همینطور ارتقا پیدا می کند، فناوری پیشرفت می کند و به دنبال خودش کسانی را که پا در این عرصه می گذارند می کشاند و برنامه سازمان ما تولید و محتوای برای پشتیبانی از کلاس های درس است و فرایند یاددهی و یادگیری مثل یک دریای به وسعت دریای خلیج فارس است.