پرداخت یارانه کتاب به دانش آموزان و مربیان آموزشی

دکتر مهرداد ناظری در خصوص علل عدم علاقه دانش آموزان به کتاب و مطالعه گفت: نظام آموزشی ایران همچنان مبتنی بر یک برنامه ریزی از بالا به پایین استوار است، به طوری که همچنان کتاب های درسی محور برنامه ریزی های درسی در مدارس است، در حالی که امروز در بسیاری از کشورهای پیشرفته تلاش می شود به ویژه در دوران ابتدایی، کتب غیردرسی به عنوان یکی از مواد آموزشی مورد استفاده قرار گرفته و با این کار کودکان و نوجوانان مشتاق به خواندن و مطالعه شوند.

این استاد دانشگاه در ادامه تأکید کرد: در حال حاضر مشکلات اقتصادی و تورمی به ویژه بعد از آزادسازی قیمت ها و حذف یارانه ها در سال های اخیر به شدت بر روی بازار کتاب اثر گذاشته است، به طوری که گرانی کتاب از یک سو و هزینه های سنگین زندگی برای خانوارها باعث شده که این کالای فرهنگی به مرور از زندگی مردم حذف شود.

ناظری در ادامه با طرح این سوال که وقتی در مدارس معلم ها و مربیان آموزشی مطالعه آزاد ندارند چگونه می توان انتظار داشت که دانش آموزان علاقمند به مطالعه و خواندن کتاب شوند؟ خاطرنشان کرد: یکی از اتفاقاتی که هیچ زمان در جامعه ایران به وقوع نپیوسته است، صحنه صف طولانی در مقابل کتاب فروشی هاست؛ در حالی که این اتفاق در کشورهایی مثل ژاپن یا سوئد به وفور دیده می شود.

وی ادامه داد: در کشور ژاپن تیراژ حداقلی برای کتاب یک میلیون نسخه است و در برخی از موارد کتاب های پرطرفدار با تیراژ ده میلیون نسخه به بازار عرضه می شوند، در حالی که در ایران میانگین تیراژ 1000 تا 2000 نسخه است که در سال های اخیر نیز این تیراژ به 500 و حتی کمتر از آن تقلیل یافته است.

این استاد دانشگاه ضمن بیان اینکه تا زمانی که اهمیت مطالعه در خانواده و مدرسه مورد توجه قرار نگیرد، توسعه در کشور به وقوع نمی پیوندد، گفت: به ویژه اینکه در هزاره سوم، توسعه با فرهنگ گره خورده است و کشورهایی که رشد شاخص های فرهنگی خود را مورد توجه قرار نمی دهند، نمی توانند در مسیر توسعه قرار گیرند. متأسفانه در ایران علاقه ورود به دانشگاه و اخذ مدرک بیش از هر چیزی برای قشر جوان و خانواده های آنها دارای اهمیت شده است که همین موضوع باعث تضعیف کارهای علمی و اساسی در رشد تفکر در کشور شده است.

ناظری افزود: در سال های اخیر کتاب فروشی هایی که کتاب های کنکور را چاپ می کنند نسبت به کتاب فروشی های غیردرسی از وضعیت مالی بسیار بهتری برخوردار شده اند، به طوری که در رسانه ها نیز مرتبا کتاب های کنکور کارشناسی ارشد و دکترا توسط این مؤسسات تبلیغ می شود، در حالی که ما هیچ تبلیغی از کتاب های غیردرسی در صدا و سیما نمی بینیم.

این استاد دانشگاه در خصوص برگزاری نمایشگاه های کتاب نیز، گفت: برگزاری نمایشگاه های کتاب به ویژه در مدارس اقدام مثبت و پسندیده ای است، اما با توجه به اینکه هر ساله نمایشگاه های متعددی در مدارس برگزار می شود میزان سرانه مطالعه در کشور تغییری نمی کند و این نشان دهنده این است که فرهنگ خواندن کتاب در کشور جا نیفتاده و اساسا مردم نیازی به آن احساس نمی کنند، ضمن اینکه کیفیت برگزاری این نمایشگاه ها و اینکه دانش آموزان چه کتاب هایی را باید بخوانند موضوع بسیار مهمی است.

این جامعه شناس افزود: متأسفانه به دلیل ضعف فرهنگ علمی در کشور، ما شاهد چاپ کتاب هایی هستیم که به لحاظ محتوا از کیفیت مناسبی برخوردار نیست و مطالعه این گونه کتاب ها کمکی به رشد اندیشه و تفکر دانش آموزان نمی کند.

وی در پاسخ به این سؤال که آیا ایجاد فضاهای مجازی باعث ضعف مطالعه کتاب در کشور شده است؟ گفت: در کشورهایی مثل انگلیس و آمریکا فضای مجازی از کشورهایی مثل ایران از پیشرفت و توسعه بهتری برخوردار است، لذا چگونه است که در این کشورها کتاب خواندن در میان کودکان و نوجوانان مرسوم و متداول است و در ایران کمتر مردم به این کالای فرهنگی رجوع می کنند؟

ناظری ادامه داد: البته امروز کتاب های دیجیتالی بخش اعظمی از تولیدات فرهنگی را به خود اختصاص داده است، اما تحقیقات در ایران نشان می دهد که خانواده ها و کودکان و نوجوانان حتی زمانی که در اینترنت مشغول جستجو و کند و کاو هستند کمتر به مطالعه کتاب های دیجیتالی می پردازند.

وی تأکید کرد: تا زمانی که یک نهضت عظیم فرهنگی در کشور به راه نیفتد نیاز به کتاب و سرانه مطالعه در کشور تغییر نخواهد کرد. در واقع ما امروز نیاز به یک رنسانس فکری و فرهنگی داریم، به طوری که خرید کتاب مثل تهیه شیر و پنیر و دارو و سایر ملزومات باید دارای اهمیت در زندگی تک تک شهروندان جامعه شود. در سال های اخیر در ایتالیا شهرداران در برخی از شهرها برای ایجاد انگیزه، کتاب هایی را در کوچه و خیابان و در مکان های عمومی جهت استفاده رایگان مردم قرار داده اند به طوری که هر شهروند می تواند هر کتابی را که در خیابان پیدا کرد به خانه برده و آن را مطالعه کند؛ منتها تأکید بر این است که بعد از مطالعه، کتاب را باید دوباره به مکان های عمومی برگردانند تا سایرین نیز از آن بتوانند استفاده کنند.

این استاد دانشگاه همچنین پیشنهاد کرد برای آنکه دانش آموزان به کتابخوانی علاقمند شوند، یارانه کتاب به دانش آموزان و مربیان آموزشی پرداخت شود تا هم بازار کتاب رونق گیرد و هم این تحول در زندگی مردم به وقوع بپیوندد که منبع تامین مالی این کار می تواند از مالیات یا مشاغل پردرآمد تجاری کشور تامین شود.