چه طور کتاب های خوب را خوب بخوانیم؟/ نکات کلیدی برای افزایش کیفیت مطالعه

 هنوز بیش از یک سوم فصل تابستان باقی مانده و هنوز بهترین فرصت مطالعه از دست نرفته است. احتمالا خیلی ها  کتاب های بسیاری را در برنامه دارند تا بخوانند اما یا فرصت خواندنش را پیدا نمی کنند یا گله دارند که مطالعه آن طور که باید و شاید برایشان دلچسب و دلپذیر نیست، نمی توانند تمرکز لازم را داشته باشند و بعد از خواندن کتاب به نتیجه دلخواهشان از یک مطالعه مطلوب نمی رسند، نکات کمی را به یاد می آموزند و بعد از مطالعه هم خسته هستند. آنچه در ادامه می آید چند نکته بسیار پرکاربرد و موثر است که به شما کمک می کند مطالعه بهتر و مطلوب تری داشته باشید و از کتاب خواندن بیشتر لذت ببرید.

**کتابی را بخوانید که دوستش دارید

برای مطالعه خود برنامه ریزی داشته باشید. این که قصد یادداشت برداری دارید یا خیر و در مورد چه موضوعی باید تمرکز کنید، و اینکه چه سؤالاتی در ذهن دارید که در این کتاب جواب آنها را می جویید همه باید از قبل، برنامه ریزی شده باشد. به یاد داشته باشید علاقه و انگیزه درباره کتابی که برای مطالعه انتخاب کرده اید، بهره وری شما را افزایش می دهد. هنگام مطالعه همواره یک قلم در دست داشته باشید، زیرا مطالعه آنها کارایی مطلوب دارد که شما موارد مهم و کلیدی را یادداشت برداری کنید. تنها به روخوانی سطحی از کتاب بسنده نکنید، سعی کنید با برقراری ارتباط با مفهوم و معنای مطالب، کیفیت مطالعه خود را افزایش دهید.

**تحرک مغزی داشته باشید/ بهترین وضعیت مطالعه چیست؟

منظور از تحرک مغزی حرکت کردن و راه رفتن در هنگام مطالعه نیست، چون فعالیت زیاد بدنی، تمرکز حواس را مختل می کند و میزان یادگیری را کاهش می دهد. اصولاً بهترین وضعیت برای مطالعه نشستن پشت میز است نه حرکت کردن و راه رفتن. منظور از تحرک این است که در حین مطالعه هر چند دقیقه یک بار حرکتی کوچک داشته باشید تا گردش خون در مغز بهبود یابد و بهتر بتوانید مطالب را بیاموزید، حتی با چند حرکت ساده سر و بدن می توانید از رکود و رخوت جلوگیری کنید و با تمرکز بالاتری کتاب بخوانید.

**چه کار کنیم حواسمان موقع کتاب خواندن پرت نشود؟

تمام فعالیت های انسان برای توفیق به تمرکز نیاز دارد، اما از مجموع فعالیت های نیازمند تمرکز، مطالعه جدی ترین فعالیتی است که تمرکز در آن نقش اساسی و محوری دارد. توجه داشته باشید پس از مدتی که از مطالعه تان گذشت، چشمان شما بر روی کلمات و خطوط می دود بی آنکه حواستان به آن باشد. دو عامل مهم برای حواس پرتی وجود دارد که شامل عوامل درونی مثل خستگی، تشنگی، گرسنگی، افکار مزاحم و مواردی از این قبیل و عوامل بیرونی مثل سر و صدا، وضعیت محیط و مواردی از این قبیل می شود. پس به محض آنکه محیط شما عوض شود یا شرایط ذهن شما تغییر کند، میزان تمرکز شما بر یک مطلب تغییر می کند.

**موقع مطالعه چیزی بخوریم؟

هیچ وقت بلافاصله بعد از غذا و با معده سنگین کتاب نخوانید، مگر اینکه بخواهید بخوابید! اگر می خواهید خوب بخوانید  یکی، دو ساعت پس از مصرف غذا مطالعه را شروع کنید، چون بعد از غذا و در حالت پر بودن و سنگین بودن معده، مطالعه باعث بی حوصلگی و کاهش قدرت تمرکز می شود و بالعکس در هنگام خالی بودن معده (در حدی که احساس گرسنگی نکنید) مطالعه بسیار مناسب و مفید است و باعث افزایش قدرت یادگیری و حافظه انسان می شود.

**خلاصه نویسی و نکته برداری را فراموش نکنید!

اگر می خواهید چیزهایی را که در کتاب خوانده اید به خاطر بسپارید و بعدا از آن استفاده کنید، دفترچه ای مخصوص خلاصه کتاب ها یا نکته های مهمی که به آن برخورده اید تهیه کنید، نوشتن مطالب مهم، تأثیر زیادی در موفقیت مطالعه دارد. امام صادق (ع) می فرمایند: «آن چه را شنیدی و دیدی بنویس چون در آینده به آن احتیاج پیدا خواهی کرد». همچنین فرموده اند «آن چه را که می بینید و می شنوید، یادداشت کنید زیرا موجب یادگیری بهتر می شود». نکته مهم این است که در حین مطالعه یادداشت بر ندارید، چون تمرکزتان به هم می خورد و کیفیت مطالعه پایین می آید. هر گاه کتاب خواندنتان تمام شد، آنچه را که درک کرده اید بنویسید.

**اگر عینکی شدید نگویید، نگفتیم!

اگر قصدتان یادگیری است، در ماشین و مترو کتاب نخوانید. مکان مطالعه باید یک فضای ثابت و غیرمتحرک باشد. انتخاب فضای متحرک مثل ماشین به دلیل حرکت و جابه جایی کتاب و چشم می تواند موجب تضعیف بینایی شود و شرایط ایجاد نزدیک بینی و دوربینی را فراهم آورد. از سوی دیگر فضاهای متحرک به طور معمول تمرکز را کم می کنند و یادگیری و به خاطر سپاری مطالب را به حداقل می رساند و باعث فراموشی سریع مطالب می شود.

**هر جا که راحت هستید

در شرایط عادی بهترین مکان مطالعه خانه ای است که فرد در آن زندگی می کند. دو ویژگی اصلی خانه شامل آشنایی فرد مطالعه کننده با بخش های مختلف آن و در دسترس پذیر بودن آن باعث می شود که کیفیت مطالعه تان زیاد شود، اولین شرط یک مطالعه خوب احساس آرامش است. اما در صورت فراهم نبودن فضای لازم برای مطالعه و شلوغی و سر و صدای زیاد خانه م کتابخانه ها، فضای سبز پارک ها و یا هر جایی که در آن احساس آرامش و راحتی می کنید هم گزینه های خوبی برای کتاب خواندن هستند.

**نور چگونه به کتابم بتابد؟

اگر محل مطالعه از نور کافی داشته باشد، از مطالع لذت بیشتری می برید و چشمتان دیرتر خسته می شود. نور نامناسب، گذشته از آنکه باعث اختلال حواس و به هم خوردن تمرکزتان می شود، چشمتان را هم اذیت می کند! جهت تابش نور، بهتر است از بالا یا سمت چپ (برای افراد راست دست) باشد، توصیه می شود نور از سقف و از اطراف بتابد و نور اتاق یکنواخت نباشد.

**جای خوب کتاب بخوانید!

فضای مطالعه نباید خفه، مرطوب و بدبو باشد. بیش از مطالعه پنجره یا در اتاق را باز کنید تا هوا به اندازه کافی وارد شود و نیز اگر اتاق مرطوب یا بد بو است آنها را رفع کنید تا در هنگام مطالعه، توجه شما را چیز دیگر جلب نکند. درجه حرارت محل مطالعه باید معتدل باشد. هوای گرم و نیز هوای بسیار سرد تمرکز و دقت را کم می کند و در این صورت بیش از آن که در فکر یادگیری باشید در فکر تمام کردن کتاب هستید تا از این وضع نامطلوب رها شوید! دمای اتاق مطالعه نباید بالاتر از 25 درجه و کمتر از 15 درجه سانتی گراد باشد.

پیش از مطالعه هم تمام لوازم مطالعه را آماده کنید تا در وسط مطالعه مجبور نباشید که بلند شوید و به دنبالشان بگردید.

**سکوت نسبی است! همه را به زور ساکت نکنید!

واقعیت این است که هر چه محیط ساکت تر باشد برای تمرکز حواس بهتر است اما لزوماً ساکت ترین محیط، بهترین مکان برای مطالعه نیست زیرا سکوت نسبی است و سر و صدای محیط های مختلف با هم متفاوت است.

بهترین مکان برای مطالعه جایی است که سر و صدا در آن از بقیه جاها کمتر باشد. مثلاً اکنون شما می خواهید مطالعه کنید و تنها مکانی که در اختیار دارید اتاقی است که در آن تلویزیون روشن است، قطعاً این محیط ایده آل نیست اما شما می توانید در دورترین نقطه اتاق از تلویزیون و پشت به آن بنشینید و مطالعه کنید.

**خوب خواندن بهتر از زیاد خواندن است!

کم خواندن و خوب یاد گرفتن بسیار بهتر از زیاد خواندن و نفهمیدن یا کم فهمیدن است. سعی کنید علاوه بر کمیت و مقدار مطالعه به کیفیت مطالعه تان نیز اهمیت دهید. خوب درک کردن و فهمیدن مطالب و دقت در آنها باعث علاقمند شدن شما به آن مطالب و لذت بردن از خواندن می شود. پس همیشه سعی کنید به خاطر فهم و درک بیشتر کتاب بخوانید و از درک کردن مطالب لذت ببرید نه اینکه تعهد خود را به انبوه کتاب های خریده شده و خوانده نشده، ادا کنید!

**زمان مطالعه خوب برای هر کس متفاوت است/ هیچ وقت نصفه شب کتاب نخوانید

بهترین زمان مطالعه برای هر فرد هنگام آرامش جسمی و روحی است. اگر نسبت به زمانهای خاصی شرطی شده اید و به آن عادت کرده اید بهترین وقت مطالعه همان زمان است. به طور مثال کسی که به مطالعه در صبح زود عادت کرده، بهترین وقت مطالعه برای او همان زمان است. مطالعه نباید در زمان خواب آلودگی، خستگی، بلافاصله بعد از خوردن غذا، بعد از ورزش سنگین، هنگام هیجانات عصبی، ترس، خشم و اضطراب باشد. در هیچ شرایطی نیمه شب مطالعه نکنید. بازسازی عصبی و مغناطیسی بدن شب هنگام انجام می پذیرد و شما با بی خوابی در شب خود را از این بازسازی عصبی مغز محروم می کنید. مطالعه کتاب بلافاصله بعد از بیداری از خواب مناسب نیست، بهتر است 30 دقیقه تا یک ساعت بعد از بیداری از خواب مطالعه کنید تا کیفیت مطالعه ارتقاء یابد.

**چه قدر بخوانیم؟

از مطالعه بیش از حد به شدت خودداری کنید، زیرا این کار فقط باعث خسته شدن ذهن و کاهش کیفیت یادگیری می شود. مدت زمان مطالعه مداوم برای هر شخص متفاوت است ولی معمولاً بین 20 الی 30 دقیقه زمانی است که هر کس می تواند بدون خستگی و حواس پرتی مطالعه کند. یک استراحت کوتاه 5 تا 10 دقیقه ای و چند تنفس عمیق به شما امکان می دهد کتاب خواندنتان را با انرژی بیشتری دنبال کنید.

**چه طور به کتاب خواندن عادت کنیم؟

در اوایل برنامه ریزی برای کسب عادت مطالعه، مدت زمان مطالعه را کوتاه در نظر بگیرید تا به مرور عادت به مطالعه در شما به وجود آید و سپس مدت زمان مطالعه را زیاد کنید. به یاد داشته باشید که مطالعه فطری نیست بلکه یک عادت است که فرد به مرور زمان آن را می آموزد و به کار می گیرد، پس سعی کنید عادت به مطالعه را در خود با استفاده از تکرار و استمرار نهادینه کنید.

**بین مطالعه چگونه استراحت کنیم؟

بین مطالعه کردن چشمان خود را به یک نقطه نامعلوم و بی نهایت بدوزید که باعث رفع خستگی می شود. در زمان استراحت جای خود را عوض کنید و چند نفس بکشید و اگر توانستید مقداری نرمش سبک انجام دهید. در زمان استراحت می توانید جشنی سبک هم برای شکمتان بگیرید و یک لیوان آب میوه یا مقداری میوه بخورید.

** چه طور چند کتاب را با هم بخوانیم؟

اگر می خواهید در شش روز هفته، شش کتاب را بخوانید هرگز هر کتاب را در یک روز نخوانید و برای شش روز، شش کتاب در نظر نگیرید بهتر است هر روز را به شش قسمت قسیم کنید و در هر قسمت یک کتاب بخوانید و این روند را در طول هفته ادامه دهید. تصور نکنید که هر چه زمان مطالعه یک کتاب بیشتر باشد یادگیریتان بهتر است، برعکس هر چه قدر زمان کوتاه  و موضوع مطالعه عوض شود، میزان یادگیری افزایش می یابد. اگر قصد یادگیری دارید سعی کنید تا آنجا که ممکن است برای مطالعه یک کتاب بیش از 2 ساعت وقت در نظر نگیرید و کتابتان را عوض کنید.