آموزش روش مقدم بر آموزش دانش
موفقیت در هر کار، با کاربرد روش درست در آن، رابطهی مستقیم دارد. ما معلمان غالباً متن را مهم می دانیم و توجهی به روش استفاده از آن نداریم. غافل از این که متون متغیرند و همهی آنها را نمی توان با یک روش آموخت. اگر دانش آموزان و دانشجویان، روش ها را دریابند و با چگونگی کشف و کاربرد آن ها آشنا شوند، بهتر می توانند در یادگیری موضوعات و مهارت های گوناگون، خودگردان باشند و خودآموزی را در خویشتن رشد و گسترش دهند. مثلاً می گوییم: معرفت، نیرو میبخشد؛ معرفتی که نیروی زندگی سالم را هدف قرار دهد. از این رو گویند: معرفت و قدرت و محبت در حکم سه زاویه ی یک مثلث اند و لازم و ملزوم یکدیگر. حال این پرسش اساسی مطرح می شود که: « روش کسب این سه چیست؟» هم چنین، سراسر تحصیل رسمی، همراه با مسئله است و هر درسی که مسئله نباشد یا مسئله ای را در رابطه با زندگی دانش آموزان مطرح نکند، طبعاً جالب نخواهد بود و دانش آموزان به آموختن آن برانگیخته نخواهند شد.
حل هر گونه مسئله هم روش ویژه ی خود را دارد که قواعد نامیده می شود. بنابراین، مهم این است که دانش آموزان روش یا قواعد را یاد بگیرند. حتماً خود ایشان این تجربه را دارند که برنده شدن در هر بازی، به دانستن و کاربرد قواعد آن بازی بستگی دارد. متن های درسی نیز مشمول همین حکم اند. حتی زیستن موفق و سالم هم مستلزم آموختن یا کشف روش موفق زیستن است. زندگی همه ی جان داران، شاید هم بی جان ها قواعدی یا روشی دارد. چون خلقت هدفمند است و برنامه ریزی شده؛ و شاید برنامه ریزی انعطاف پذیر. آن گاه که دانش آموزان یا دانشجویان « روش» ها و چگونگی کشف روش را یاد بگیرند، بهترین پاداش ما معلمان در بلند مدت خواهد بود.
منظور از «روش» (اسم مصدر رفتن) همه ی تدبیر ها و فعالیت های نظام داری است که برای رسیدن به هدف خاص یا حل مسئله ای معین و یا برداشتن موانع انجام می گیرد.
در واقع، راهی است که میان مبدأ و مقصد ادامه دارد. به عبارت دیگر، مجموع تفکر یا تدبیر، تصمیم گیری، طراحی یا برنامه ریزی، و عملکردهای نظام داری که برای دست یافتن به هدف ویژه ای انجام می دهیم، «روش» (متد) خوانده میشود. بدیهی است که هر گونه لغزش احتمالی در هر یک از گام های مذکور، مانع رسیدن به هدف خواهد شد و طبعاً خواهیم گفت، روش ما درست یا دقیق نبوده است.
پس کشف و انتخاب روش حل هر گونه مسئله، خصوصاً در حوزه ی آموزش - پرورش، فرایندی مرکب و شبکه ای است و مستلزم مهارت های گوناگون که باید آموخته شوند. منبع معتبر برای یادگیری این مهارت ها در مدرسه (ابتدایی، متوسطه، عالی) عمدتاً معلم است. از این رو، خود معلمان باید آن مهارت ها یا روش را در مراکز تربیت معلم یا دوره های آموزش ضمن خدمت آموخته و تمرین کافی کرده باشند. عمده ترین روش های آموختنی / کشف کردنی که احتمالاً باید برای ما معلمان، و به تبع ما، دانش آموزان یا دانش جویان مطرح باشند، از این قرارند:
1. چگونه آموختن که مهم تر از موضوع آموختنی است..
2. مطالعه ی درس های گوناگون.
3. چگونه به کاربردن آموخته ها در زندگی به منظور زیستن سالم و مؤثر.
4. تشخیص و یافتن مسئله ی واقعی و برخورد با آن، و قبول این که هر مسئله ممکن است چندین راه حل داشته باشد.
5. دسترسی به منابع معتبر برای هر یادگیری.
6. ارزیابی مطمئن اعتبار منابع یادگیری.
7. پژوهش های علمی و تشخیص درست این امر مهم که پژوهش مورد نظر به کدام موضوع واقعی زندگی انسان پاسخ خواهد گفت؛ چون در غیر این صورت، جز اتلاف عمر و تضییع بودجه، نتیجه ی دیگری نخواهد داشت.
8. حقیقت یابی که همه پژوهش ها هدفی جز این ندارند. یعنی می خواهند به حقایقی دست یابند که تا زمان آن پژوهش یا تحقیق، ناشناخته (مجهول) مانده اند.
9. استنباط و استدلال کلامی منطقی و مفهوم برای مخاطبان.
10. اندیشیدن انتقادی و خلاق یا سازنده.
11. تعبیر اندیشه ها و یافته های خود و بیان مؤثر آن ها به جامعه.
12. تهیه ی گزارش قابل فهم و استناد.
13. برقراری ارتباط درست با مردم.
14. ارزشیابی آموخته های خویش و دریافتن وضع پیشرفت خود.
15. مطالعه ی مداوم و خودگردان شدن.
16. مطالعه ی افکار و عقاید دیگران یا پی بردن به دیدگاه های ایشان و اعتماد هر چند نسبی به دریافت های خویش.
17. مقایسه ی درست دیدگاه ها.
18. انتقاد سازنده از خود و دیگران (افکار و دیدگاه های احتمالاً مخالف).
19. شناخت و آموختن مهارت های ضروری برای زندگی سالم.
20. مطالعه ی مؤثر سرگذشت ها و تشخیص درست جنبه های برجسته ی آن ها.
21. الگوگیری مؤثر و فعال.
22. باز و بیدار نگه داشتن ذهن خود در سراسر زندگی.
23. بهره برداری درست از مراحل طبیعی رشد و تکامل خود.
24. برخورداری از عزت نفس برتر و خودپنداری مثبت.
25. تشکیل خانواده ی سالم و موفق.
26. همسر بودن و والدین شدن مؤثر و موفق.
27. انتخاب حرفه ی مناسب.
28. تفریحات سالم.
29. استفاده ی درست از اوقات فراغت.
30. شرکت در خدمات اجتماعی و هم یاری با مردم.
31. مدیریت گروه.
32. شهروند سالم و مؤثر بودن.
33. درست نوشتن و درست خواندن.
34. درست یادداشت برداشتن و نگه داری یادداشت ها.
پس با همه این اوصاف روش کشف کردنی است نه تقلید کردنی.
