چالشهای پیش روی وزیر آموزش و پرورش از نگاه یک کارشناس

باقر امیری کارشناس آموزش و پرورش  با بیان اینکه آموزش وپرورش یکی از مظلومترین وزارت خانه های کشور است، گفت: از هر زاویه ای به این وزارتخانه نگاه کنیم، آثار و آسیب های این مظلومیت را به خوبی می توان دید.

وی افزود: یکی از این آسیب ها اجرا نشدن قوانین مصوبه مجلس شورای اسلامی است، در حالی که باید گفت آیا مجلس شورای اسلام قانون مدیریت خدمات کشوری را تصویب نکرده؟ آیا اعمال این قانون در وزارت خانه قانونی است یا خیر؟ آیا مجلس قوانین را بدون پشتوانه مالی تصویب می کند؟

این کارشناس آموزش و پرورش ادامه داد: با توجه به اینکه آموزش و پرورش به عنوان یکی از مهمترین و موثرترین وزارتخانه های کشور، وظیفه تربیت نسل آینده ایران را بر عهده دارد، باید مورد توجه ویژه مسئولان باشد در حالی که این توجه آن چنان که باید و شاید صورت نمی گیرد و همواره در اجرای قوانین با برخی تنگ نظری هایی همراه است و بعضا نصف و نیمه اجرا می شود.

امیری اظهار کرد: در مبانی نظری سند تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی آمده است که این نهاد باید زیر نظر شورای عالی تربیت که تحت نظر مقام معظم رهبری (با حضور نماینده مستقیم ایشان) و به ریاست رئیس جمهور و با حضور نمایندگان واقعی نظام تعلیم وتربیت اداره شود تا از اعمال نفوذ جریان های سیاسی در آن جلوگیری شود، لذا چنانچه این اتفاق رخ دهد پیامدهای خوبی را برای این نهاد آموزشی و پرورشی در پی خواهد داشت.

به گفته این کارشناس، ثبات مدیریتی، شایسته سالاری و جلوگیری از سیاست زدگی این وزارتخانه از جمله این تاثیرات مثبت است.

وی گفت: متاسفانه در حال حاضر با آمدن هر وزیری این وزارت خانه آن چنان دچار تغییر و تحول می شود که باور آن غیر ممکن است، برخی طرح ها وبرنامه هایی که دارای پشتوانه قانونی و پژوهشی هستند و پیش از تغییر وزیر در این وزارت خانه اجرا شده اند به یک باره دچار تغییر و دگرگونی شده و از مسیر خود خارج می شوند زیرا شاید وزیر جدید اعتقادی به برنامه ها و طرح های وزیر قبلی که هزینه زیادی برای آنها صرف شده است، نداشته باشد.

نظام آموزشی با سیاسی شدن آموزش و پرورش ضربه فنی می شود

به گفته این کارشناس، یکی دیگراز این آسیب ها مربوط به تغییر نمایندگان مجلس است؛ به این معنا که گاهی اوقات با تغییر نمایندگان در انتخابات مجلس شورای اسلامی روسای آموزش و پرورش حوزه انتخابیه نیز دچار تغییر و تحول می شوند .

به گفته این کارشناس آموزش و پرورش، سیاسی شدن آموزش و پرورش یعنی ضربه فنی شدن نظام آموزشی و هدر رفتن بسیاری از سرمایه های کشور.

ساماندهی نیروی انسانی از چالشهای پیش روی وزیر جدید آموزش و پرورش

امیری با اشاره به برخی از چالشهای احتمالی وزیر جدید گفت: ساماندهی نیروی انسانی یکی از این چالشهاست، چراکه اهمیت عامل انسانی و نقش منحصر به فرد آنها به منزله یک منبع استراتژیک، طراح و مجری نظام ها، جایگاهی به مراتب والاتر از گذشته یافته است تا جایی که در تفکر سازمانی پیشرفته، از انسان به مثابه مهمترین منبع و دارایی سازمان یاد می شود.

وی ادامه داد: امروزه سازمانها برای بقاء انتظام و بالندگی خود می کوشند از طریق منابع انسانی فرهیخته در گستره جهانی به رشد وسیع، بهبود مستمر، کارآمدی، سود بخشی، انعطاف پذیری، انطباق پذیری، آمادگی برای آینده و برخورداری از موقعیت ممتاز در عرصه فعالیت خود نائل شوند، در حالی که متاسفانه در زمینه اهمیت منابع انسانی سهل انگاری شده و در عمل نقش حیاتی و استراتژیک آن نادیده گرفته می شود؛ این امر در حالی است که در دنیای کنونی عامل انسانی و نقش منحصر به فرد آن در سازمان ها اهمیت فراوانی یافته است.

به گفته این کارشناس، آموزش و پرورش با توجه به گستره وسیعی که در اختیار دارد متاسفانه از نیروی انسانی که در آن وجود دارد استفاده بهینه به عمل نمی آید و از نیروهای متخصص در جای خود استفاده نمی شود و این عامل باعث شده علیرغم وجود نیروهای توانمند کارآمد، از خلا برنامه ریزی عملیاتی و مناسب رنج ببرد و شایسته سالاری در آن فقط در حد حرف باقی مانده و بیشتر مسئولیت ها بر اساس سلایق سیاسی گروه به افراد واگذار می شود.

وزیر جدید باید از سیاسی کردن پست ها و مسئولیت ها در آموزش و پرورش خودداری کند

به اعتقاد امیری، یکی از چالش های جدی وزیر جدید آموزش و پرورش ساماندهی و استفاده بهینه از نیروهای موجود در این وزارتخانه است که اگر موفق شود نیروها را براساس تخصص، تعهد، اثربخشی و کارآیی به کار گیرد می توان به آینده آموزش و پرورش امیدوار شد و وزیر جدید باید از سیاسی کردن پست ها و مسئولیت ها در آموزش و پرورش خودداری کند.

مدیریت های موروثی در آموزش و پرورش

وی گفت: مدیریت در برخی از بخش هایی آموزش و پرورش حالتی مادام العمر به خود گرفته و مانع پویایی و ورود افراد جوان و خلاق برای ارتقای سیستم مدیریتی آموزش و پرورش شده اند که برای رفع آن باید از مدیریت متوالی یک شخص ممانعت به عمل آورد.

این کارشناس ادامه داد: متاسفانه برخی مسئولان آموزش و پرورش تمایلی به ورود مدیران جوان باسواد به عرصه مدیریتی ندارند. تعداد زیادی از این گونه افراد بیش از ۲۰ سال در بخش های مختلف آموزش و پرورش دارای مسئولیت هستند و مانعی برای تحول و نوگرایی در فضای مدیریتی آموزش و پرورش شده اند و به نظر می رسد یک فرد هر قدر هم که بهترین استعداد، سواد و تخصص ها را داشته باشد بعد از هشت سال مدیریت دیگر چیزی برای ارائه به مجموعه تحت مدیریت خود ندارد.

لزوم بازگرداندن امکانات و تجهیزات و فضاهای مراکز فنی و حرفه ای به آموزش و پرورش

امیری تصریح کرد: مراکز فنی و حرفه ای که جزئی از بدنه آموزش و پرورش بودند متاسفانه با تمامی امکانات و نیروهای کارآمد و خلاق از آموزش و پرورش جدا و به وزارت علوم ملحق شد که در این انتقال بسیاری از امکانات و وسایل که میلیاردها تومان ارزش داشت بدون هیچ گونه مقاومتی از سوی مسئولان آموزش و پرورش به وزارت علوم واگذار شد، در حالی که آموزش و پرورش خود نیز از کمبود تجهیزات، نیرو، امکانات و فضای آموزشی و پرورشی رنج می برد، لذا یکی از کارهای جدی وزارت آموزش و پرورش بازگرداندن امکانات و تجهیزات و فضاهای این مراکز به آموزش و پرورش برای استفاده در هنرستان های فنی و حرفه ای است.

تقویت نقش و جایگاه شورای عالی آموزش و پرورش

وی ادامه داد: براساس قانون، تشکیل شورای عالی آموزش و پرورش مصوب مجلس شورای اسلامی، مرجع سیاستگذاری در حوزه وظایف آموزش عمومی و متوسطه در چارچوب سیاست های کلی نظام و قوانین و مقررات موضوعه است و سازمان اداری آن با بودجه و تشکیلات مستقل زیرنظر شورای عالی آموزش و پرورش فعالیت می کند. وظیفه دبیرخانه شورا، پشتیبانی علمی، پژوهشی و خدماتی متناسب با وظایف و مسئولیت شورا، نظارت برحسن اجرای مصوبات و توسعه ارتباطات با مجریان و مردم می باشد که در آیین نامه داخلی شورا تنظیم و توسط هیات دولت به تصویب می رسد.

نظام رتبه بندی معلمان دارای ایرادات اصولی و ساختاری است

این کارشناس آموزش و پرورش در ادامه خاطرنشان کرد: اگر چه تلاش برای ارتقای سطح معیشت فرهنگیان حرکتی شایسته است، اما برای این کار ضرورتی ندارد فرهنگیان با استادان دانشگاه مقایسه شوند، چون فرصت های مطالعاتی آنها، زمان های کم تدریس شان و امکانات زیادی که در اختیار دارند به هیچ عنوان با معلمان قابل مقایسه نیست، لذا اگر قرار است معلمان با استادان دانشگاه مقایسه شوند پس چرا هیچگاه برای سنجش تخصص و سطح سواد اعضای هیات علمی از آنها آزمون های ارزیابی به عمل نمی آید؟

به گفته وی، نظام رتبه بندی معلمان دارای ایرادات اصولی و ساختاری است که ضمانت اجرا و روش اجرای آن مشخص نیست لذا این طرح بیشتر برای تازه واردهای آموزش و پرورش مناسب است نه برای نیروهای با سابقه، چرا که اگر این طرح اجرا شود معلمی که 30 سال سابقه تدریس دارد با کسی که پنج سال است به این حوزه وارد شده اند هر دو در جایگاه مربی معلم قرار می گیرند که این از عدالت به دور است.

تعیین سخنگوی آموزش و پرورش

امیری با بیان اینکه ایجاد تعادل و توازن بین مولفه های داخل و خارج یک مجموعه از وظایف روابط عمومی ها و سخنگوی دستگاه ها است، اضافه کرد: اگر یک سازمان یا نهاد را بعنوان یک سیستم در نظر بگیریم، هر اندازه که تلاش شود این سیستم باز باشد با دنیای بیرون تبادل انرژی و اطلاعات داشته باشد، ادامه حیات آن تضمین شده است و هر چه سیستم بسته باشد آنتروپی آن افزایش یافته و سیستم زودتر به مرحله پایان خود می رسد، لذا دستگاه عظیم آموزش وپرورش برای اطلاع رسانی موثر و مفید باید بصورت باز عمل کرده و امکان تبادل انرژی و اطلاعات با محیط بیرون را فراهم کند، بنابراین وجود "سخنگو" در دستگاه عریض و طویل آموزش و پرورش با توجه به گستره وسیع افراد و جامعه ای که با آن سر و کار دارند ضرورتی انکار ناپذیر است.

ارزشیابی برنامه های آموزش و پرورش

وی در ادامه این گفت وگو افزود: ارزشیابی برنامه های آموزش و پرورش باید به صورت سراسری اجرا شود و نتایج این ارزشیابی در بازسازی برنامه های درسی و آموزشی بکار گرفته شود. یک روش دیگر ارزشیابی برنامه های آموزشی و پرورشی با باز کردن درهای مدرسه به روی جامعه و والدین برای شنیدن نظرات آنها درباره این برنامه هاست. روش بعدی ارزشیابی برنامه های آموزشی و پرورشی، استفاده از نظرات مجریان برنامه، در مرحله عمل است که در این روش دیدگاه های معلمان که براساس ارزیابی عملی است، دریافت شده و مورد توجه قرار می گیرد.

وی با اشاره به اینکه قطار تحول بنیادین در آموزش و پرورش حرکت خود را بخوبی آغاز کرده و نباید آنرا متوقف کرد چراکه مطالبه رهبری معظم است، افزود: همه وظیفه داریم که مقدمات لازم را برای دست یابی به اهداف تحول بنیادین در آموزش و پرورش فراهم کنیم و این نیازمند همدلی و همفکری تمام فرهنگیان و مجریان و مسئولان نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران است.

این کارشناس آموزش و پرورش استقرار نظام جدید آموزشی، تغییر کتابهای درسی، ساماندهی نیروی انسانی و مدیریت فضاهای آموزشی را ابزارهای اجرایی سند تحول بنیادین خواند که نیازمند یک برنامه منظم و منسجم و زمان بندی شده و عملیاتی است و بی شک آثار و ثمرات فراوانی در نظام تعلیم و تربیت کشور خواهد داشت.

امیری ادامه داد: بنابراین وزیر بعدی آموزش و پرورش، باید در ابتدای راه ارزیابی از اجرای سند تحول بنیادین داشته و اگر در اجرای آن نواقص مشاهده کرد، این نواقص را برطرف کند. البته باید برای اجرای سند تحول بنیادین با برنامه و بدور از شتاب زدگی و با یک برنامه قوی اقدام کند تا اقدامات زیربنایی برای تحول در آموزش و پرورش انجام شود.

مشکلات اقتصادی آموزش و پرورش

به اعتقاد این کارشناس، حل مشکلات اقتصادی آموزش و پرورش، حل مشکلات معیشتی معلمان، خلق منابع جدید مالی با توجه به تجربیات کشورهای دیگر، تبدیل درمانگاه های ویژه فرهنگیان به بیمارستان های فرهنگیان، ایجاد معاونت اقتصادی در آموزش و پرورش است.