درس هایی از روش تدریس استاد شهید مرتضی مطهری

روش تدریس استاد شهید مرتضی مطهری

 

1 – تفکیک مفاهیم در ابتدای کلاس:

 استاد تدریس مرتب و منظمی داشت. در آغاز درس٬ مقدمات را به خوبی توضیح می داد و مشخص می کرد که مطلب مبتنی بر چه مقدماتی است تا در ذهن شنونده در هم آمیختگی فکری ایجاد نشود.

 

 2 – استفاده از زبان و بیان جذاب:

 یکی از تفاوت هایی که استاد مطهری با برخی اساتید دیگر داشت، این بود که استاد٬ با مطلب دانشجو را جذب می کرد و دیگران با بیان. البته بیان مهم است اما اگر فقط بیان باشد، زود می گذرد. به عبارت دیگر اگر بیان بدون مطلب باشد، سرگرمی ای بیش نیست اما اگر جان انسان مسئله را لمس کند، دیگر کهنه شدنی نیست. استاد به گونه ای عمل می کردند که فرد در هنگام خروج از جلسه ی درس استاد، از درون حالت ابتهاج داشت و همواره به یادش می ماند.

 

3 – طرح مباحثی که مفید است:

دانشجویان و شاگردان استاد کمتر دچار این سؤال می شدند که:

این حرفها به چه درد می خورد؟

و این به دلیل آن بود که درس ایشان برخاسته از درد ایشان بود.

 

 4 – تدریس متناسب با سطح شاگردان:

 استاد در هر کلاس استعداد و بنیه ی مستمعین را در نظر می گرفت.

برای مثال کلاس های تفسیر قرآن ایشان با سطح کلاس های خصوصی ایشان در منزل و سطح هر دوی اینها، با سطح کلاس های دانشگاه متفاوت بود. معمولا در کلاس عمومی تر ایشان از مثل ها، حکایات و داستان های شیرین برای رفع خستگی مستمعین استفاده می کرد و در کلاس های خصوصی تر به ندرت.

 

5 – ساده نویسی و ساده گویی:

 استاد سخت معتقد بود که باید به ‹‹زبان زمان›› کتاب نوشت. او به زبان مردم سخن می گفت٬ گر چه پل ارتباط بین حوزه و دانشگاه بود اما زبان هر دو را به خوبی می شناخت. زبان شهید مطهری نه برای دانشجو بیگانه و غریب بود و نه برای طلبه ی علوم قدیمی.

 

6 – ایجاد فضای نقد در کلاس:

 هیچ گاه در برخورد با اندیشه های مخالف، مطلق گرا نبود. همواره در کنار استدلال و منطق قوی، برای طرف مقابل و دیگران جای اظهار نظر و نقد باقی می گذاشت.

 

7 – مطالعه قبل از تدریس:

 هیچ وقت بدون مطالعه تدریس نمی کردند. حتی یکبار استاد وارد کلاس شده و به دانشجویان می گوید: "درس، فردا برگزار می شود، فراموش کردم یادداشت هایی را که تهیّه کرده بودم، بیاورم."

 

8 – نوآوری در کلمات و تعابیر:

 این شیوه ی استاد باعث جلب توجه و گیرایی درس می شد. انتخاب موضوعات و نحوه ی پرداختن به موضوع در سبک استاد جدید بود.

 

9 – طرح سیر تاریخی مثبت:

 ایشان معمولا قبل از ورود در اصل درس، یک مقدمه ی تاریخی بیان می کردند. بیان ریشه، سابقه و سیر تحول یک مفهوم سبب می شد که شاگرد تصور نکند این مبحث مانند قارچی از زمین بدون سابقه سبز شده است، بلکه بفهمد که در طول روزگاران این بحث چه سرنوشت و سرگذشتی داشته است.

مقاله ‹‹واقعیت هستی›› در کتاب ‹‹اصول وفلسفه و روش رئالیسم›› نمونه ی گرانبهایی از این دست است.

 

10 – یادآوری مطالب قبل:

 از جمله خصوصیاتی که استاد به آن مقید بودند، یادآوری مطالب عمده و اصلی بحثی بود که در درس قبل کاملا مطرح شده بود و این خود باعث ارتباط مطالب و بهره دهی بیشتر درس ایشان می شد.

 

اگر تاریخ معلمی با نام یک سلسله از شیفتگان و شیدایان توأم باشد، بی شک شهید مطهری یکی از برترین های این مکتب است که با پیروی از الگوهای صحیح تدریس، توانسته بود شاگردان بسیاری را پیرو و مطیع خود ساخته و از بوستان علم و دانش خود سیراب سازد. این روش ها، الگو و مرجع معتبری است برای تمام معلمین در همه زمان ها تا خود را در راه رسیدن به معلمی نمونه، مجهز نمایند.