کهکشان ها (1)- نجوم پیشرفته

وقتی شب هنگام، از محلی بسیار تاریک و به دور از روشنایی شهر به آسمان می نگریم، نوار نوری و مه آلود و حلقه واری در آسمان می بینیم. این نوار را راه شیری می نامیم. به کمک دوربین دو چشمی و یا تلسکوپی کوچک معلوم می شود که این نوار مه آلود مرکب از ستارگان بی شماری است.

در اوایل قرن نوزدهم منجمان قادر بودند مجموعه هایی مه آلود و ابرمانند از ستارگان را با تلسکوپ های خود مشاهده کنند. آن ها این مجموعه ها را سحابی نامیده و تصورشان این بود که همه ی این مجموعه ها بخشی از مجموعه ستارگانی است که خورشید در آن قرار دارد.

در واقع واژه ی سحابی در آن روزگار به هر شی آسمانی نسبت داده می شد که در تلسکوپ های آن زمان مه آلود مشاهده می شد. سر ویلیام هرشل حدس زده بود که بعضی از این سحابی ها مجموعه ستارگانی جدا بسیار دور از ماهستند، اما این ایده را دنبال نکرد. حتی در سال ۱۹۱۲ خانم هنریتا لویت مطالعاتی بر روی ابرهای ماژلانی انجام داد ولی متوجه نشد که این ابرها خارج از کهکشان ما هستند.

ابرهای ماژلانی دو کهکشان نامنظم اند که بعنوان دو قمر کهکشان راه شیری شناخته شده و بصورت دو لکه در آسمان نیمکره جنوبی مشاهده می شوند. این دو کهکشان یعنی ابر بزرگ ماژلانی و ابر کوچک ماژلانی به افتخار ماژلان دریانورد پرتقالی نامیده شده اند.

همچنان که تلسکوپ ها پیشرفت کردند، مشاهده شد که برخی از این سحابی ها مارپیچی شکل هستند و پس از آن در اواسط قرن نوزدهم این ایده مطرح شد که راه شیری نیز ممکن است مارپیچی باشد.

در سال ۱۹۱۸ منجم آمریکایی، هارلو شاپلی نشان داد که خورشید فاصله ی زیادی در حدود 000،3۰ سال نوری از مرکز کهکشان ما دارد. کمی پس از آن ادوین هابل توسط تلسکوپ ۱۰۰ اینچی کوه ویلسون نشان داد که بیشتر این اجرام مه آلودی که مشاهده می شوند خارج از کهکشان ما قرار دارند. با این ابزار قدرتمند، هابل توانست فاصله ی آندرومدا، نزدیک ترین کهکشان به ما را به دست آورد. ( درحدود یک میلیون سال نوری)

با این اوصاف می توان کهکشان ها را بدین سال توصیف کرد:

توده ای بزرگ از تعداد بسیار زیادی ستاره ‪، مقداری گاز، غبار و مواد تاریک که با کشش گرانشی گرد هم آمده اند یک نمونه بارز آن کهکشان راه شیری است. این اجرام پهنه وسیعی از اندازه، درخشندگی، جرم، تعداد ستارگان و مقدار مواد غیر ستاره ای اشغال می کنند. اندازه ی درخشندگی کهکشان های بزرگتر حتی میلیونها برابر کهکشان های کوتوله می باشد. شکل کهکشان ها مطابق رده بندی هابل در سه رده کلی جای می گیرد. کهکشان های بیضوی که به صورت بیضی و با درخشندگی یکنواخت و متقارن هستند و بطور معمول شکل گیری ستاره ها در آنها وجود ندارد. کهکشان های مارپیچی و کهکشان های نامنظم که برخلاف دو نوع کهکشان قبلی دارای شکل خاصی نیستند و کهکشان های کوتوله که دارای ستارگان کم بوده و درخشندگی آنها نسبت به بقیه کمتر است.