آموزش و پرورش نسبت به نقاشی های دیواری مدارس بی توجه است/ مداخله نهادهای مختلف در زیباسازی شهری

اصغر کفشچیان مقدم داوری دومین دوسالانه دیوارنگاری تهران را بر عهده دارد.

این دوسالانه که دومین دوره برگزاری را تجربه می کند،  شامل چهار بخش، مسابقه و نمایشگاه طراحی برای دیوارنگاری شهر تهران، بخش مسابقه و اجرای کارگاه (صنایع معماری تزیینی و سنتی )، بخش کارگاهی و نمایشگاه مروری بر آثار گرافیتی و سه بعدی و بخش پژوهش وهمایش علمی – تخصصی است.

بخش مسابقه و نمایشگاه طراحی برای دیوارنگاری شهر تهران به دو صورت مروری بر آثار یک دهه اخیر و مسابقه طراحی برای دیوارنگاری های شهر تهران برگزار شده است و بیش از 150 اثر دیوارنگاری در گالری های چهار فصل خانه هنرمندان به نمایش در آمد.

در بخش کارگاهی، نمایشگاه مروری بر آثار گرافیتی در نظر گرفته شده است و بخش نقاشی سه بعدی نیز در دو شاخه نمایشگاهی وکارگاهی برگزار شده است.

بخش پژوهش و همایش علمی- تخصصی دومین دوسالانه دیوارنگاری شهر تهران نیز با هدف برخورداری از نظر کارشناسان و محققان برای تقویت بنیان علمی و نظری، آسیب شناسی و یافتن راهکارهای فنی، اجرایی، علمی و نظری در زمینه دیوارنگاری شهری برگزار شده است.

 

* برنامه ریزی برای دوسالانه ها در زمان مناسب

 

اصغر کفشچیان مقدم داور دومین دوسالانه دیوارنگاری تهران است که در گفت وگو با خبرنگار هنرهای تجسمی فارس درباره برگزاری این دوره از دوسالانه و آثار آن توضیح داد: آثار رسیده به این دوره با توجه به محدودیت زمانی که وجود داشت نشان از استقبال کم نظیر می داد. با وجود فرصت یک ماهه از زمان اعلام فراخوان تا زمان نمایشگاه، حدود هزار اثر در دو بخش دریافت کردیم که این هم نکته مثبت دارد و هم زنگ خطری است برای مسئولان. برای آن که کیفیت آثار را به نسبت خود کمیت رشد بدهیم، باید برای تولید آثار پیش از برگزاری دوسالانه ها فکر کنیم.

وی افزود: نمایشگاه دوسالانه یعنی آن که فرصت دو ساله ای در اختیار مسئولان و هنرمندان است که فعالیت خود را برای دو سال آینده برنامه ریزی کنند و این مختص هنرمندان نیست و شامل حال مدیریت این دوسالانه ها و پژوهشگران هم می شود. اما در ایران عموماً نمایشگاه ها در زمان  اجرا مورد بررسی قرار می گیرد و نه پیش از اجرا برنامه ریزی دارد و نه بعد از نمایشگاه.

 

* لزوم تصویب طرح جامع در حوزه فرهنگ و هنر

 

او با اشاره به لزوم تدوین طرح جامع برای حوزه فرهنگ و هنر گفت: ما تجربه های زیادی را در نمایشگاه ها و جشنواره های متفاوت داشتیم و فکر می کنم در زمینه هنر شهری، یک بار برای همیشه مسئولان باید طرح جامعی را برای نقاشی دیواری که زیر مجموعه هنر شهری است تدوین کنند و در مسیر این طرح جامع، جایگاه دوسالانه ها از جمله دیوارنگاری شهری را نیز مشخص کنند. 

وی با اشاره به اهداف این طرح جامع گفت: اهدافی که این طرح جامع دیوارنگاری لحاظ می کند، باید بتواند از طریق دوسالانه ها برآورده شود یعنی هم مسیر گذشته آسیب شناسی شود و هم افق های تازه ای که در این طرح دیده شده است از طریق هنرمندان و پیشکسوتان و روند پژوهشگری شناسانده شود.

کفشچیان مقدم درباره آثار دیوارنگاری شهری تهران هم گفت: با توجه به این که این تدابیر صورت نگرفته و بستر آفرینش گری را برای دیوارنگاری شهری به عنوان هنر عمومی نه برای هنرمندان و نه برای مسئولان تدوین نکرده ایم، اما با این وجود به لحاظ کیفی خود هنرمندان به هر شکلی کارهای قابل توجهی نسبت به کارهای خارج از ایران اجرا کردند که اگر این بستر در خارج از کشور فراهم باشد، می توانند از پس آن برآیند و آثارشان در سطح جهان نیز دیده شود.

 

* لزوم برپایی کارگاه پیش از حضور در دوسالانه

 

وی با اشاره به آثار این دوره از دوسالانه هم گفت: مشکلی که هست این است که برای هنرمندان نتوانستیم زمینه تعامل آثارشان را با محیط و مخاطب فراهم کنیم و این را به عنوان ضرورت در هنر شهری جا بیاندازیم و لازمه این امر این است که قبل از برگزاری دوسالانه کارگاه های اجباری و الزامی برای علاقه مندان در این حوزه در نظر گرفته شود که علاقه مندان به شرکت در این دوسالانه باید در این کارگاه ها حضور پیدا کنند و این در طرح جامع پیش بینی شود.

 

* شتابزدگی در برگزاری دوسالانه ها ناشی از بی برنامه گی است

 

کفشچیان مقدم درباره شتابزدگی در برگزاری این دوسالانه و لزوم ایجاد دبیرخانه دائمی برای نظم و تداوم بخشیدن به جریان این دوسالانه هم گفت:  این موضوع نیازمند طرح جامع و کلان در حوزه هنر است. چرا که این معضل گریبان همه دوسالانه ها و رویدادهای هنری ما را گرفته است. وقتی  این زمینه و بستر تعریف شده ای برای این حوزه نداریم، مدیرانی هم که برای این رویدادها در نظر گرفته می شوند، با توجه به همان برنامه نداشته تعیین می شوند و بودجه و اعتبار هم بر اساس همان برنامه نداشته تصویب می شود.

وی ادامه داد: دبیرخانه دائمی در هر حوزه نیازمند اعتبار، بودجه، کارشناس و مسئولان خاص خودش است، تا زمانی که برنامه کلان و تأثیرگذار در حوزه هنر نداشته باشیم که جایگاه اعتباری و مالی برای آن در نظر گرفته شود، این معضل همیشه به عنوان امری مقطعی و گذرا وجود خواهد داشت.

این هنرمند نقاش با انتقاد از برخی مدیریت های فرهنگی کشور هم گفت: به نظر می رسد برخی از مدیران فرهنگی و هنری نیز اهداف دیگری را به جز اهداف خاص فرهنگی و هنری در قبال برگزاری جشنواره ها دنبال می کنند.

 

* نهادهای مختلفی در ایران در امر زیباسازی شهری دخالت دارند

 

کفشچیان مقدم درباره فاصله نقاشی دیواری و گرافیک محیطی ایران با استانداردهای جهانی توضیح داد: به طور مشخص استانداردی در زمینه نقاشی دیواری در جهان نداریم و هیچ تعریفی از هنر شهری با مبانی و ویژگی های خاص آن وجود ندارد.

وی افزود: سازمان های مرتبط با مسائل زیباشناسی شهری در دیگر کشورهای جهان بر اساس اهداف فرهنگی، تبلیغی، آرام سازی، بهینه سازی و زیباسازی مبتنی بر تعامل با محیط و مخاطب مبانی را در نظر می گیرند که این مبانی در شوراهای شهری هر کشور تبیین و تصویب می شود، اما در کشور ما سازمان ها و نهادهای مختلفی در این مسائل مداخله می کنند و هر نهادی هم مدیریت خاص خود را دارد ، سازمان زیباسازی هم قدرتش محدود به فعالیت های درون سازمانی خود است و تاکنون قدرتی برای اعمال تصمیماتش بر شهرداری های منطقه نداشته است.

 

* توجه به استانداردهای فرهنگی و شهری ایران در دوسالانه دیوارنگاری

 

اما درباره استانداردسازی به نظر من باید استانداردهای فرهنگی و شهری خودمان را لحاظ کنیم. نقاشی های دیواری غیر از این که اثر هنری هستند و در خلاء بدون در نظر گرفتن مبانی فرهنگی و شهری می توانند زیبا باشند، اما الزاماً وقتی روی دیوار قرار می گیرند ممکن است در میدان تعامل میان مخاطب، اثر و محیط ، نه تنها زیبایی نداشته باشد، بلکه به فرهنگ و امور ارزشی ما نیز لطمه وارد کند.   

 

* رفتارهای دوگانه در زیباسازی شهری

 

این هنرمند نقاش به فعالیت نهادهای مختلف در نقاشی های دیواری و گرافیک محیطی اشاره کرد و گفت: در کشور ما از یک سو اصرار بر زیباسازی داریم و از سوی دیگر اصرار بر مقابله با این آثار از طریق اجرای آثار ارزشی داریم که نهادهای دیگری بر این موضوع اصرار دارند و از سوی دیگر با حجم بسیاری از آثار گرافیک محیطی رو به رو هستیم که در هر جای شهر خارج از ضوابط و معیارهای زیبایی شناسی شهری و در بهترین نقاط شهری به تبلیغ محصولاتشان می پردازند. سازمان زیباسازی از یک طرف اجازه می دهد هر تصویری در هر منطقه شهر به دلیل آن که اجاره داده شده و درآمدزایی دارد، شهر را با آثار تصویری و تبلیغی مختلف رو به رو کند، از سوی دیگر تلاش می کند نقص دیوارهایی که خالی مانده و دلیل آن هم نوع طراحی و معماری بی قانون شهری است، مرمت کند.

 

* نمای ساختمان ها متعلق به شهرداری است

 

او با تأکید بر لزوم تدوین قوانینی برای زیباسازی شهری گفت: اگر قرار باشد نقاشی دیواری با هدف زیباسازی، آرام سازی و بهینه سازی داشته باشیم لازمه اش این است که قوانینی برای نماهای شهری داشته باشیم و در معماری ها به نمای ظاهر ساختمان ها نیز توجه شود و باید شهرداری مالکان را نسبت به نماهای شهری که از آن شهروندان است، توجیه کند.

او در توضیح این نماهای شهری در ساختمان گفت: نمای ساختمان در چهار وجه آن متعلق به شهرداری است و باید قوانین شهرداری و شهروندی آن رعایت شود، اما نماهای داخلی ساختمان در اختیار مالکان است که اگر همین مسائل را سازمان زیباسازی در شکل قانونی آن بتواند توجیه کند، بخش عظیمی از مسائل زیباسازی شهرها حل خواهد شد.

کفشچیان از ویترین مغازه ها به عنوان بخش عظیمی از مسائل زیبایی شناسی شهرها یاد کرد و گفت: ویترین های مغازه ها نیز بخش عظیمی از مسائل زیباسازی شهرها را شامل می شوند که در کنار آن استندها و بنرهای تبلیغاتی مصرفی و تجاری را داریم که یک شاخصه مصرف گرا از مردم ایران را معرفی می کند. اگر این مسائل در کنار نقاشی های دیواری و گرافیک شهری مورد بررسی و توجه قرار گیرد، می توان آیین نامه هایی را برای هر کدام وضع کرد و این فکر که هر دیوار خالی است باید حتماً نقاشی روی آن باشد از ذهن خارج شود و شهرداری و زیباسازی، شناسنامه کاملی برای این دیوارها که نیاز به طراحی و نقاشی دارد، داشته باشد و برای هر دیوار ضوابط مشخصی را در نظر بگیرد که هنرمندان با توجه به این ضوابط و برای آن دیوارها با توجه به پارامترهای پژوهشی اثرش را ارائه کند که در این شرایط می توان گفت ما به استاندارد شهری خودی می رسیم که هیچ جای دنیا هم ممکن است این کار را نکنند.

این هنرمند نقاش با اشاره به معماری و گرافیک شهری در شهرهای قدیمی ایران گفت: باید نگاهی به گذشته شهرهای ایران داشته باشیم که این مسائل زیبایی شناسی را رعایت میکردند به طور مثال در یزد، کاشان و اصفهان قدیم این هارمونی در کل شهر وجود دارد و با فرهنگ کلان شهری و مخاطب در ارتباط مستقیم است اما چون هیچ قانون مشخصی برای این گونه آثار در سطح شهر نداریم، هنرمندان نیز نقاشی های دیواری را در حکم تابلوهای نقاشی خود می دانند که الزاما و اجبارا آثاری هم در سطح شهر اجرا می شود که برخی خوب است و برخی هم نه تنها خوب نیست بلکه فرهنگ شهری را هم زایل می کنند.

 

* ضرورت تصویب طرح کلان فرهنگ و هنر کشور در شورای شهر

 

داور دومین دوسالانه دیوارنگاری شهری درباره اقداماتی که در زمینه تدوین و تصویب آیین نامه و طرح کلان فرهنگ و هنر انجام شده است توضیح داد: شش سال پیش تلاش کردیم و طرح آن هم نوشته شد که شورای شهر تصویب کند. در آن زمان حتی آقای مسجدجامعی  برای سرعت بخشی به آن توصیه کرد که سریع تصویب شود اما به هر حال در حال حاضر این ضرورتی است که باید شورای شهر، مجلس شورای اسلامی و سند چشم انداز بیست ساله کشور وجود داشته باشد.

او در لزوم تصویب این طرح کلان گفت: اولین چیزی که یک توریست و میهمان خارجی در بدو ورود به هر کشوری می بیند، ظاهر شهر است که ویترین فرهنگی ما هم همین نمای شهری است ، بخشی از این نمای شهری در گرو هنر شهری است که یکی از اشکال کوچک آن نیز نقاشی دیواری است. 

وی افزود: اگر سازمان زیباسازی به علت محدودیت قانونی قادر به پیگیری و اجرای این طرح نیست، باید شورای شهر کمیته ای را تشکیل دهد که در اسرع وقت این طرح جامع مدون شود و به این ترتیب هر نهاد و موسسه ای را از دخالت در این امور محروم کند و اجازه ندهند هر سازمانی در این زمینه مستقل کار کند.

 

* بی توجهی آموزش و پرورش به نقاشی های دیواری مدارس و مهدکودک ها

 

او همچنین به مشکل دیگری در زمینه زیباسازی شهری اشاره کرد و گفت: مشکل دیگری که در زمینه زیباسازی شهری وجود دارد، به آموزش و پرورش مربوط می شود که در زمینه نقاشی های دیواری در مدارس، مهدکودک ها و مراکز آموزشی خود کوتاهی می کند.

وی با اشاره به حساسیت آموزش و پرورش در استفاده از تصاویر و نقاشی ها در کتب درسی گفت: تصویری که در یک کتاب درسی کودک به چاپ می رسد، در یک شورای 12 نفره به تصویب رسیده است که این تصویر مناسب رشد فرهنگی و تربیتی کودک است یا نه اما برای نقاشی های روی دیوار مدارس و مهد کودک ها که در ابعاد بسیار بزرگ کار می شود، گاه تصاویری دیده می شود که یا خنثی است و یا با فرهنگ عمومی ما منافات دارد.

وی ادامه داد: روی این تصاویر هیچ نهاد و ارگانی حساسیت به خرج نمی دهد در حالی که کودکان ما در این حوزه رشد می کنند این تصاویر در ذهنشان نهادینه می شود و در رشد آن ها بی تأثیر نیست. بنابراین لازم است که آموزش و پرورش نسبت به آن حساسیت جدی نشان دهد و از کارشناس خاص این حوزه برای نظارت بر این امور  و اجرای آثاری که برگرفته از متون همان مقطع تحصیلی در آموزش و پروش باشد، استفاده کند.

 

دومین دوسالانه دیوارنگاری شهر تهران 22  اردیبهشت ماه آغاز به کار کرده است و 31 اردیبهشت ماه در خانه هنرمندان ایران به کار خود خاتمه داد.