رابطه فوتبال با ریاضی و فیزیک

چندی پیش پرفسور متین تولان از دانشگاه دورتموند، یک فصل کامل از بوندس لیگا را به صورت مجازی و با فرمول ریاضی نوشت. نتیجه هر بازی کاملا تصادفی بود. اما جالب این که نتیجه جدول این بوندس لیگای مجازی با نتیجه جدول بوندس لیگای واقعی شباهت های زیادی داشت. اما اشکال این مدل ریاضی در این بود که با نتیجه تصادفی یک بازی نمی توان قدرت تیم هایی چون بایرن مونیخ را تعریف کرد.

پرفسور دکتر آندریاس هویر که در دانشگاه مونستر دارای کرسی فیزیک است، راه دیگری را برگزید. هدف او به دست آوردن تعاریفی از نقش تصادفی بودن نتایج، اهمیت سری مثبت و منفی و بالاخره اهمیت بازی در خانه و نقش آن در نتیجه بازی بود.

پرفسور هویر در روز بیست وهفتم فوریه نتایج تحقیقات خود را در کنگره فیزیک دانان اروپا که در شهر برلین برگزار شد، تشریح کرد.

با این طرفدار تیم دورتموند گفت وگویی اختصاصی داشتیم:

 

▪ آیا شما خودتان فوتبال بازی می کنید؟

 

ـ «شش ماه بازی کردم ولی بعدا به دو ومیدانی روی آوردم و حالا به طور مرتب می دوم.»

 

▪ شما به عنوان فیزیکدان، در فوتبال دنبال چه هستید؟ در مورد تحقیقاتتان لطقا توضیح دهید.

 

ـ «یکی از مباحث فیزیک و آنچه که من هم در مورد آن تحقیق می کنم، تناوب زمانی است. مثل رابطه تناوب زمانی وزش باد و توربین های بادی. تلاش ما فهمیدن سیستم آنها است. البته بخش وسیعی از آن، داده های آماری است. اما برای فهم آن به فیزیک نیاز است. همین موضوع در مورد بوندس لیگا هم صدق می کند. انجام این بازی ها چیزی نیستند به جز تناوب زمانی که با داده های آماری می توان آن را تحلیل کرد.»

 

▪ شما ۱۲ هزار بازی را از سال ۱۹۶۵ تا به امروز بررسی کردید. حال که شما صحبت از تناوب زمانی می کنید، نقش و اهمیت عامل مکان را هم آیا مورد توجه قرار داده اید؟

 

ـ «بسیار با اهمیت است، بله، بله. یکی از گرانی گاه های تحقیقات ما بررسی تفاوت بازی در خانه خود یا استادیوم حریف است. ما می دانیم تیم هایی که در خانه خود بازی می کنند، از مزایایی برخوردار هستند. این تیم ها به طور متوسط ۷/۰درصد بیشتر گل می زنند، تا وقتی میهمان تیمی هستند. این مزایای معمولی بازی در خانه است. اما سوال این است: آیا تیم هایی وجود دارند که همواره در خانه خود قوی باشند؟ ما به این سوال پرداختیم. تیم هایی وجود دارند که ۹/۰درصد بیشتر گل می زنند و تیم هایی هم وجود دارند که در خانه خود تنها ۵/۰درصد گل زنی دارند. ما در تحقیقات به این نتیجه رسیدیم: تیمی که همیشه در خانه خود قوی باشد، وجود ندارد.»

 

▪ شما در تحقیقات خود گفته اید که تیم ها پس از کسب چهار پیروزی، به سراشیب می افتند و بازی ضعیف از خود ارائه می کند. چرا؟

 

ـ «ما از داده های آماری نمی توانیم به چرای آن دست یابیم. اما هدف اولیه ما این بود که این پدیده را مورد بررسی قرار دهیم. سوال این بود: پس از چهار پیروزی چه اتفاقی رخ می دهد؟

با توجه به این که هر تیمی توانایی کسب چهار پیروزی پیاپی را هم ندارد. حاصل این بود که توانایی این تیم ها کاهش از خود نشان داده و در بازی در زمین حریف، احتمال کسب پیروزی، ۲۵ درصد کاهش می یابد. این تیم ها سه یا چهار بازی برای رسیدن دوباره به سطح نرمال خود نیاز دارند. در مقایسه با آن، تیمی که چهار بار دچار شکست شده باشد، برای عبور از این سری منفی به ۸ بازی نیاز دارد تا دوباره به حالت طبیعی خود بازگردد.»

 

▪ آیا تیم های فوتبال یا مربیان آنها می توانند از این نتایج استفاده کنند؟

 

ـ «دشوار بتوان گفت، اما شاید زمانی این موضوع که بازی خوب گذشته به معنی بازی خوب در آینده نیست، دست مایه ای برای مربیان شود و پس از چهار بازی خوب، مربی به شاگردانش هشدار دهد که باید بیش از پیش مراقب باشند.»

 

▪ شما متوسط توان جسمی یک تیم را چهار سال ارزیابی کردید...

 

ـ «بله این به نظر من یک موضوع مرکزی است. اما تعجب برانگیز این است که براساس داده های آماری در طول یک فصل، تغییری در توان جسمی یک تیم به وجود نمی آید؛ تغییر اساسی در تعطیلات تابستانی است. اما واقعیت این است که تیم ها زمان طولانی به لحاظ قدرت بدنی در سطح خوبی باقی می مانند.»

 

▪ اما از طرف دیگر افرادی مثل فرانس بکن باوئر می گویند که تعداد بازی ها زیاد است و بازیکنان مجبور به حضور در چندین رقابت هستند. این برای آنها خسته کننده است و بسیاری توان آن را ندارند و در مجموع، دوران حضور ستارگان در میدان کوتاه تر از گذشته است. نظر شما چیست؟

 

ـ «ما می بینیم که از سوی دیگر توان تیم ها در یک دوره دو یا سه ساله افت پیدا می کند. این شاید به از کار افتادن ستارگان یا موضوعات دیگر ربط داشته باشد، اما تیم ها کماکان توانایی خریداری بازیکنان جدید را دارند و این ناشی از حضور آنها در رقابت های متفاوت است که به آنها این امکان مالی را می دهد.»

 

▪ آیا به تحقیقات خود در آینده ادامه می دهید؟

 

ـ «بله، تحقیقات ما تا به حال در مورد رفتار تیم بود، اما در آینده به رفتار تکی بازیکنان می پردازیم.»

 

▪ از شما پرسیدم که تحقیقات شما چه کمکی به تیم ها یا مربیان خواهد کرد. حالا برعکس آن را از شما می پرسم: فوتبال می تواند کمکی به فیزیک بکند؟

 

ـ «این سوال خوبی است. فوتبال کمک زیادی به انفورماتیک کرده است. روبوت هایی برنامه ریزی شده اند که فوتبال بازی می کنند. انجام این گونه حرکات برای روبوت ها بسیار مشکل است. اما باید گفت که تاثیرگذاری دوجانبه است. برای نمونه یکی از همکاران در این زمینه تحقیق می کند که بهترین پرتاب باید دارای چه زاویه ای باشد. جواب او این بود که زاویه ۳۰ درجه بهترین است و این درحالی بود که شاید برخی فکر می کردند که زاویه ۴۵ درجه بهترین حالت است.»