معلم ورزش دوره ابتدایی روانشناس یا کارشناس تربیت بدنی؟

از عمده ترین آن ها می توان به این نکته اشاره کرد که هر معلم دوره ابتدایی باید با ویژگی های دانش آموزان این دوره آشنا باشد . برای مثال ، باید بداند که :

 در این سنین ، خودمداری کودک تعدیل و پیوند های عاطفی او معقول تر شده است . کنجکاوی کودک هدفدار ، و با یاد گرفتن زبان مشترک ، مقدمات شرکت او در بازی های گروهی و پیوستن او به زندگی جمعی فراهم شده است . اگر چه در قسمتی از فعالیت های یک کودک ویژگی های کار نمایان شده است ، ولی هنوز فعالیت اساسی بازی است .

 معلم ورزش دوره ابتدایی ، هم چنین باید نسبت به معلمان دوره های بالاتر ، حوصله بیشتری داشته باشد و درباره مسائل بهداشتی و روش تدریس در دوره ابتدایی ، به طور جامعی مطالعه کند تا راه شناخت استعدادها در دوره ابتدایی را بداند .

 

 

ویژگی های اختصاصی معلمان ورزش دوره ابتدایی

این دسته از ویژگی ها که هدف اصلی مقاله است از دو حیطه مورد بررسی قرار می گیرد :

1 ) معلم ورزش دوره ابتدایی باید با تفاوت های بازی با ورزش آشنا باشد .

2 ) معلم ورزش دوره ابتدایی باید به تئوری های موجود در زمینه ی بازی احاطه کامل داشته باشد .

  

 

تفاوت های بازی با ورزش و تکلیف معلم ورزش دوره ابتدایی

هر چند که به گفته ی وتیگن اشتاین ، میان بازی ها شباهت خانوادگی وجود دارد و نمی توانیم مشخصه یا مشخصات معین و مشترکی را در تمام آن ها پیدا کنیم ، اما به خاطر همین شباهت خانوادگی و با توجه به ویژگی های خاص و مشترک همه ی بازی ها ، می توان مجموعه ای از آن ها را در قالب بازی با ورزش مقایسه کرد . اگر چه برای بازی ، در هیچ مر حله ای از رشد خط پایان وجود ندارد ، اما روشن است که هر چه از خردسالی فاصله می گیریم ، از مدت زمانی که فرد صرف بازی می کند ، کاسته می شود .

 کودک خردسال پس از خواب ؛ بیشترین وقت خود را صرف بازی می کند ؛ اما در مقابل ، یک بزرگسال بیشترین وقت خود را صرف کار می کند . کودکان بیشتر به این دلیل به بازی می پردازند که لذت بخش است و در واقع ، بخش فطری از آموزش آن هاست ؛ زیرا کودک در بازی می آموزد و قسمت مهمی از شخصیتش تکوین می یابد . از تفاوت های شاخص دیگر میان بازی و ورزش ، میتوان به تنوع آن ها اشاره کرد . تنوع بازی های کودکان بحدی است که تاکنون هیچ نظریه پردازی به دامنه ی آن اشاره نکرده است . اصولا با توجه به ماهیت بازی ها و بویژه به علت مشخص نبودن مرز مشترک میان کار و بازی ، نمی توان تنوع آن را برآورد کرد .متقابلا ورزش با کار مرز مشخص دارد و ماهیت آن به نوعی است که تنوع آن را می توان مشخص کرد . اگر چه نقطه شروع تمایز بین بازی های کودکان و ورزش آن ها براحتی امکان پذیر نیست ، اما بسیاری از بازی هایی که کودکان انجام می دهند ، مثل بازی با صدا (غان و غون ) . مهمان بازی ، عروسک بازی ، گل بازی ، تکان دادن جغجغه ، ساختن برج ، بازی های نمادین ( استفاده از جعبه ی سیب به جای تخت خواب ، استفاده از تکه چوب به جای مادر ، پاشیدن نمک از عروسک وارونه ، خوردن چایی از فنجان خالی . . . ) ، کشاورزی کردن ، اسب سواری با چوب ،آتش بازی و شیرین کاری های دیگر را می توان ورزش نامید . متقابلا کشتی ، والیبال ، فوتبال ، پرتاب نیزه ، اسب سواری ، تیر اندازی و ورزش های دیگر بزرگ سالی را هم نمی توان معادل بازی های کودکان دانست .

 

در عمل تنها کودک متخصص بازی است و هیچ ورزشکار ماهر بزرگسالی مانند کوک قادر به بازی کردن نیست . کودک در تسلط یافتن بر بازی ، به آموزش ویژه ای نیاز ندارد . به عبارت دیگر ، کودک ذاتا بازی گر است . در واقع ، بازی کودک زیر نظر عامل رشد ، عمل می کند . توالی همگانی رخدادهای بیولوژیکی در سیستم اعصاب مرکزی مشخص می کند که در هر دوره سنی ، کودک قادر به انجام کدام بازی و از چه نوع ؛ اکتشافی ( تکان دادن جغجغه ) ، مهارتی ( استفاده از اندام های بدن ) ، خلاق ( نقلشی و تصویر سازی ) ، تخیلی ( خرگوش شدن کودک ) ، جسمی ( دویدن ) و اجتماعی ( بازی های گروهی ) است .

 در بازی، حوزه تخصص کودک چندان روشن و محدود نیست(یک کودک، متخصص همه بازی هاست). متقابلا ، بهترین متخصص ورزش ، بزرگ سال است . در حالی که کودک برای تسلط یافتن بر بازی به آمورش خاصی نیاز مند نیست ، بزرگ سال برای کسب تخصص ورزش ، به آموزش ویژه نیاز دارد . در عین حال ، یک بزرگ سال نمی تواند متخصص همه گرایش های ورزشی باشد .

بازی نمی تواند برای کودک و حتی بزرگ سال حرفه تلقی شود و از طریق آن، امرار معاش کند (مانند اسب سواری با چوب )؛ ولی ورزش ، هم می تواند حرفه تلقی شود و هم می تواند موجب امرار معاش ( مانند اسب سواری ). احتمالا با یک نظر سنجی گسترده می توان نشان داد که کسی بازی را به عنوان حرفه و وسیله امرار معاش تلقی نمی کند ؛ در حالی که قریب به اتفاق ورزشکاران حرفه ای از طریق ورزش امرار معاش می کنند .

 

وقتی سئله ای برای کودک مطرح می شود ، برایش فرضیه می دهد و سپس شروع به آزمودن فرضیه خود می کند . در واقع ، به بازی می پردازد تا صحت و سقو فرضیه خود را بسنجد . بنابر این ، بازی یک آزمایش است . به نظر می رسد آزمایش هایی که فرض های کودکان را تایید می کنند ، بیشتر تکرار می شوند و آزمایش هایی که فرض های کودکان را رد می کنند ، جذابیتی ندارند و تکرار نمی شوند . خلاصه این که ، کودک در راحتی به راحتی می سازد ، خلق می کند و از بین می برد ، در حالی که در ورزش ، چنین ویژگی هایی مشاهده نمی شود .

اگر بازی کودک توسط بزرگ سال تعطیل شود و یا ابزار های لازم برای انجام آن از بین برود ، کودک به دنبال همان هدف قبلی ، براحتی می تواند بازی دیگری را جایگزین کند . متقابلا ، اگر ورزش بزرگ سالان تعطیل شود ، فرد قادر به جای گزینی یک ورزش دیگر با هملن هدف قبلی نخواهد بود .

 حال ، با توجه به این که دانش آموز دوره ابتدایی هنوز در دوره کودکی قرار دارد ، لذا برایش بیشتر بازی مطرح است تا ورزش . معلم ورزش در این دوره باید با این تفاوت ها آشنا باشد و در ساعات مربوطه به این درس ، بیشتر از بعد تشخیصی وارد صحنه شود . معلم ورزش دوره ابتدایی به این ترتیب می تواند بخش اعظم مشکلات عاطفی دانش آموزان را تشخیص دهد و این ساخته نیست جز از کسی که با علم روان شناسی و بویژه روان شناسی بازی و روان شناسی ورزش آشنا باشد . برای مثال ، معلم ورزش دوره ابتدایی باید بتواند تشخیص دهد که اگر کودکی در ساعت بازی به شرط فراهم بودن شرایط ، به راحتی خانه ای می سازد ، اجازه می دهد و با قدرت تمام از بین می برد ، احتمالا پدر او تا به حال نتوانسته است صاحب خانه شود و کودک از طریق بازی به آن آرزو جامه ی عمل می پوشاند .

 

تئوری های روان شناختی بازی و تکلیف معلم ورزش دوره ابتدایی

معلم ورزش دوره ابتدایی باید یا تئوری های روان شناختی بازی نیز آشنا باشد . هر یک از تئوری های مطرح در روان شناسی بازی – با یافته ها ، طبقه بندی ها و استدلال های علمی خود – ضمن تایید نتایج محور اول ، نشان می دهد که دنیای بازی کودکان را به راحتی نمی توان شناخت و تفسیر کرد .

 یکی از فرضیه های روان شناسی رشد این است که بازی ، رشد هوشی را تسریع می کند . لون اشتاین که یکی از مبلغان مزایای بازی است ، برنامه ای ترتیب داد تا خانواده های کم در آمد هم بتوانند به اسباب بازی دسترسی پیدا کنند . مطالعات نشان می دهد : کودکانی که هیچ اسباب بازی ندارند . امکانات کمی برای بازی دارند ، از لحاظ شناختی ، از هم سالان خود عقب ترند . علاوه بر این ،فرزندان خانواده های کم در آمد ، در بازی «نقش بازی کردن » کمتر شرکت می کنند تا کودکان طبقه ی متوسط . بنابراین ، بعضی از روان شناسان معتقدند : « یکی از دلایلی که کودکان طبقه کم درآمد پس از ورود به مدرسه با مشکلات یادگیری رو به رو میشوند ، این است که کم تر بازی کرده اند . بازی هایشان چندان پیچیده نبوده و نسبت به کودکان طبقه متوسط ، تنوع کمتری داشته است »

 

هربرت اسپنسر فیلسوف خود آموخته ی انگلیسی ، از اولین کسانی بود که بازی را با تاکید بر تکامل زیستی ان بررسی کرد . به نظر او ، حیواناتی که در رده های بالای سلسله تکاملی قرار دارند ، کلیه وقت و انرژی خود را صرف پیدا کردن غذا نمی کنند ، بلکه انرژی مازاد خود را در فعالیت های دیگری به کار می برند . مفهوم تئوری اسپنسر قبلا توسط شیلر ( شاعر معروف ) مطرح شده است . به نظر شیلر ، حیوان در زمان احساس کمبود ، کار می کند . زمانی که سرشار از انرژی است ، بازی می کند . مازاد بر آن ، خود فشاری است برای فعالیت. به همین دلیل ، این تئوری به نام « انرژی مازاد اسپنسر – شیلر » معروف شده است. این نظر از این دید گاه که احتمالا بازی در سال های اول زندگی ناشی از فعالیت های اساسی دستگاه ذهنی کودک است و هم چنین به این سبب که بازی ها را به تمرینی محدود می کند انتقاد پذیر است .

 

کارل گروس مطرح کرد که در دوره های بالای تکامل نژادی ، دوره وابستگی افزایش می یابد و از اهمیت الگوی رفتاری کاملا غریزی کاسته می شود . هم چنین توضیح داد که : « بازی در حیوانات رده بالا ، به عنوان دوره ی از قبل تمرین شده ی مهارتی است که ار گانیزم بعد ها به آن نیاز دارد » .

 کودکان ضمن بازی ، خود را آماده ی فعالیت های سازش یافته ای خواهند کرد که در آینده ، ناگزیر خواهند بود آن فعالیت ها را در زندگی داشته باشند . برای مثال عروسک بازی در کودکان دختر برای این است که انگیزه مادری در آن ها تحکیم شود . به این ترتیب ،این نظریه « به پیش تمرین » معروف شد ؛ اما از این نظر که هدف همه فعالیت هایی که کودکان انجام می دهند ، مشخص نیست ، انتقاد پذیر است . مثلا این که سرسره بازی کودکان در بزرگ سالی به کدام یک از هدف های تعادل و سازش منتهی می شود ، مشخص نیست .

 جان وایتینگ تحت عنوان « غلبه به مقا و منزلت » استدلال می کند که کودک ، پنهانی نقش هایی را تمرین می کند که از دید گاه او ، امتیاز خاصی دارد . هر چند به این دلیل که کودک است ، این نقش ها را نمی تواند به خوبی بازی کند . در واقع ،در واقع ، کودک با فرد محبوب خود همانند سازی می کند تا بتواند امتیازات او را برای خود کسب کند ؛ یعنی ، هویت مطلوب خود را می سازد . بنابر این ، وضع خانوادگی ، ساختار اجتماعی و حتی مدرسه ، بر انتخاب کودک در مورد فعالیت های بازی اثر می گذارد . ثابت شده است که انواع گوناگون بازی ها به سیستم اجتماعی ، مذهبی و محیط طبیعی جامعه بستگی دارد . برای مثال ، در جوامعی که انسجام سیاسی بالایی دارند ، بازی های استراتژیک بیشتر دیده می شود .

 

نظریه « باز پیداییی یا اجمال فعالیت های اجدادی هال » مطرح کرده است ، « کودکان به این سبب مشغول بازی می شوند که تجارب اجدادشان و یا آنچه را که در زندگی آنان ایجاب می کرده است ، تجدید کنند . »

این عمل به این جهت صورت می گیرد که دوران کودکی ، بهترین موقعیت برای تصفیه اعمالی است که در زندگی آینده نیازی به آن ها نخواهد بود . کارل یونگ نیز با مطرح کردن نا خود آگاه جمعی به عنوان یک پایگاه روانی – گروهی ناهوشیار ، این نظریه را تایید می کند . تحقیقاتی که لهمان ، ویتی و همکاران انجام داده اند ، نشان می دهند که کودکان زمان هال با تیر و کمان و به طریق سرخ پوستان بازی می کردند ، اما کودکان امروز با موشک ، اتومبیل و هواپیمای کوکی بازی می کنند . این یافته ها نشان می دهند که بازی کودکان ، تجدید فعالیت اجدادی نیست .

 

نظریه استراحت و رفع خستگی که لازاروس مطرح کرده ، بر این باور است که بازی به عنوان فرصتی جهت اعاده و آرامش قوای ذهنی است . فرد زمانی که خسته است ، بازی میکند تا تجدید قوا کند . بنیاد این نظریه ، با وارد شدن بحث اثرات تربیتی بازی مورد انتقاد قرار می گیرد و به نظر می رسد که در خرد سالی ، هر فعالیت سازش یافته ای با یک نوع بازی شروع می شود .

 

کار ، با ارائه نظریه « دهلیز فعالیت های غریزی » عقیده خود را چنین بیان می کند که بازی هم چون دهلیزی است که غرایز از آن سر بر می آورند . برای مثال ، کودک با عروسک ، بازی غریزه مادر را نشان می دهد و جنگ بازی ، نشان دهنده فعالیت جنگ جویی طفل است .

 

جرج هربرت مید نعتقد است که تعامل با دیگر کودکان در بازی ، کودک را قادر می سازد تا تصورش را از خود و دیگران به صورت عام رشد دهد . کودکی که بازی می کند نقش خود را مرتب تغییر می دهد و مجور می شود چشم انداز خود را مرتب تغییر دهد . در بازی های گروهی که قواعد و مقررات خاصی دارند ، بازیکن باید نقش دیگر بازی کنان را بداند و توانایی بر عهده گرفتن نقش دیگران را در خود رشد دهد . او از این طریق می تواند پیش بینی کند ، که در آینده ، چه اتفاقی خواهد افتاد و در نتیجه ، رفتار خود را با آن سازگار کند . کودک از طریق بازی ، نقش های مختلف بزرگسالان ، مقررات اجتماعی و معیارهایی را می آموزد که رفتار بازیگر را تنظیم می کنند . روان شناس مشهور هلندی ، تاندیک معتقد است : « بازی ؛ به علت وجود دوران کودکی است که وجود دارد . به عبارت دیگر ، بازی ، جز فعالیت های خاص این دوره از زندگی است » .

 

او عقیده دارد که بازی ، نوعی پویایی در دوران کودکی است : یعنی ، نوعی دینامیک در دستگاه روانی فرد وجود دارد که تظاهرات آن به شکل بازی دیده می شود .

 

فروید، انگیزه اصلی بازی را « تخلیه هیجانی » دانسته و معتقد است که : بازی با به وجود آوردن آرامش ،موجب کسب لذت می شود .

او با تعبیر گروس از تکرار، مخالف است و تکرار را بر اساس لذتی می داند که از کشف دوباره و شناخت یک کار آشنا به دست می آید . هم چنین بر این باور است که کودکان تجارب ناخوشایند را به دلایل دیگری نیز تکرار می کنند . آن ها به جای آن که آن را صرفا به همین صورت غیر فعال تجربه کنند ، می توانند از طریق فعال بودن ، به طور کامل بر آن تسلط یابند . به نظر می رسد که هر تکرار جدید ، موجب تقویت تسلطی می شود که کودک در جستجوی آن است . خلاصه این که، مطابق نظر فروید، بازی ابزلری در خدمت « تکانه های نهاد » برای کسب لذت است و حتی مفری برای آزادی تجارب ناخوشایند انباشته در ناخودآگاه به شمار می آید .