چند تجربه در جذب دانش آموزان به آموزش قرآن کریم
تا حد امکان سعی میکردم، کلاس قرآن در نمازخانه مدرسه برگزار شود.این مسأله سبب می شد که کلاس از حالت یکنواخت درسی خارج شود و شکل مخصوص کلاس قرآن به خود بگیرد.
در آموزش قرآن کریم، در هر مرحلهای، اعم از آموزش روخوانی و روانخوانی یا مفاهیم و مانند آن، باید سعی شود که علاقه دانش‌آموزان نسبت به درس و کلاس افزایش یابد و شور و شوقی برای این کار در آنها به وجود آید.این اشتیاق با راههایی که معلم در کلاس پیش میگیرد و روشهایی که به اجرا درمیآورد، باید زیادتر شود و تا پایان درس و کلاس باقی بماند.
برای این کار، علاوه بر روشها و مهارتهایی که در کتابهای روشها، فنون و مهارت‌های تدریس نوشته شده است، گاه تجربه های یک معلم هم میتواند برای معلمان و دبیران دیگر کارساز و مشکل گشا باشد که در حد امکانات و توان، در کلاس خود آنها را اجرا کنند.
مواردی که در ذیل می آید، تجربه هایی هستند که در طول سالهای تدریس درس قرآن به دست آمده و در کلاس درس اجرا شده اند؛آن هم در کلاسهای بالای 40 نفر دانش آموز، در جنوب و مناطق جنوبی شهر تهران، که انشاء الله برای همکاران عزیز و ارجمند و معلمان قرآن، مفید واقع شود.
برگزاری کلاس قرآن، خارج از کلاس درس:
تا حد امکان سعی میکردم، کلاس قرآن در نمازخانه مدرسه
برگزار شود.این مسأله سبب می شد که کلاس از حالت یکنواخت درسی خارج شود و شکل مخصوص
کلاس قرآن به خود بگیرد.البته در یکی دو مدرسه هم که مسجد در کنار مدرسه یا
نزدیک مدرسه بود، ضمن هماهنگی با هیأت امنا و امام جماعت مسجد و مدیر مدرسه،
بیشتر کلاسها را در مسجد برگزار می کردم.
2.استفاده از رحل برای تلاوت قرآن کریم.سعی میکردم که به تعداد دانش آموزان، رحل تهیه شود؛حال به صورت خرید یا در صورت امکان، امانت یا به هر شکل ممکن دیگر.در بعضی از کلاسها هم که رحل به اندازه کافی نبود، از جعبه های یک اندازه که بخشی از آن بریده شده و برای استفاده مناسب شده بود، استفاده میکردیم.
کم کم که تعدادی رحل تهیه میشد، آنها را به کسانی میدادیم که مرحلهای از آموزش قرآن را گذرانده بودند و یا در اثر تمرین و ممارست، موفق به یادگیری روخوانی یا مفاهیم و...شده بودند.این امر سبب تشویق دیگران برای یادگیری می شد.
3.وضو گرفتن برای حضور در کلاس.دانش آموزان را برای شرکت در کلاس، به وضو گرفتن
تشویق میکردم.البته داشتن طهارت هنگام دست زدن به کلمات و آیات و غیره توصیه
میشد، ولی معمولا الزام و اجباری در کار نبود.البته معمولا قریب به اتفاق
دانش آموزان با وضو در کلاس قرآن حاضر میشدند.
4.شرح ضرب المثلهای قرآنی.آیات یا قسمتهایی از آنها را که به صورت مثال یا ضرب المثل در صحبتهای روزمره به کار می روند، در کلاس میگفتم و به دانش آموزان توصیه میکردم که این آیات را در دفتری یادداشت کنند، مفهوم و موارد استفاده آنها را نیز بنویسند؛
مانند:انما المؤمنون اخوه، لیس للانسان الا ما سعی، ان مع العسر یسری، ان النفس الاماره بالسوء الا ما رحم ربّیو موارد دیگر.
5.حفظ و ترجمه دعاهای قرآنی، برای خواندن و تکرار دعاها و همچنین تلاوت آنها در قنوت نماز و غیره.توصیه به آموزش و یادگیری دعاهایی که خداوند به بندگان خود برای درخواست نیازشان دستور فرموده است، علاوه بر اثر مثبت و سازنده در فرد، سبب تشویق به یادگیری میشود.
6.بهره گرفتن از داستانهای انبیا.نمونه های جالب توجه از داستانهای انبیای الهی و مثالهای مربوط به آنها، زمانی که به صورت مناسب و درخور بحث و مسائل مطرح شده در کلاس بیان میشوند، برای دانش آموزان زیبایی و جذابیت خاص دارند.این امر سبب ایجاد و افزایش اشتیاق آنان خواهد شد؛مانند داستان بنی اسرائیل، ایرادهای بنی اسرائیل، قصه عزیر، قصه حضرت موسی(ع)و خضر، مؤمن آل فرعون، آسیه و موارد فراوان دیگری از این دست.
7.برگزاری مسابقه از آثار قلمی دانش آموزان در مورد یک مسأله قرآنی در یک متن کوتاه.اعم از مسائلی که برای خود دانش‌آموزان جالب است و مایلند در آن مورد مطلبی بنویسند، یا از مطالبی که به وسیله معلم در کلاس مطرح و توضیح بیشتر درباره آنها به دانش آموزان واگذار شده است. معلم باید در موارد کار دانش آموزان اظهار نظر کند و در صورت لزوم، دیدگاه و نظر آنها را اصلاح نماید.حول محورهای زیر، کارهای ارزشمندی به وسیله دانش‌آموزان انجام گرفت و گاه پیشنهادات جالبی ارائه شد:
الف)پیشنهاد اجرایی برای انجام دستورات الهی، در صورتی که به آنها عمل نمیشود.
ب)پیشنهاد اجرایی برای نهیها، در صورتی که مورد توجه نیستند.
و مواردی از این قبیل:
8.تهیه احادیثی در فضیلت تلاوت و فهم و تدبر در آیات قرآن و خوشنویسی و نصب آنها در نمازخانه و مکانهای مناسب دیگر.
9.تهیه پوسترهایی در مورد قرآن کریم و نصب آنها در نمازخانه.
10.برگزاری مسابقه نقاشی در مورد قرآن، آیات و مفاهیم آنها.
11.خوشنویسی آیات، کلمات و جملات، مانند: بسم الله و آیات کوتاه یا بخشی از آیات قرآنی یا ترجمه آنها).
12.بهره گرفتن از حضور علما و استادان قرآنی در کلاس.در مواردی که کلاس در مسجد نزدیک مدرسه برگزار میشد، یا در بعضی از ساعتهایی که مقدور بود، از روحانی و امام جماعت مسجد یایکی از علما و استادان قرآنی خواسته میشد که ده دقیقه در آغاز کلاس در مورد اهمیت یادگیری قرآن یا یکی از مسائل و مطالب قرآنی برای دانش‌آموزان صحبت کند.این کار با به وجود آوردن تنوع در شکل و محتوای کلاس، میتواند بر علاقه شاگردان بیفزاید.
13.شرکت در مجالس و برنامه‌های مسجد محل، در ماههای محرم و صفر و ماه مبارک رمضان،
14.سعی در ایجاد خاطره خوش و تجربه مثبت در کلاس قرآن از راههای مختلف، از جمله:
الف)تنبیه نکردن و تشویق کسی که کارش را خوب انجام نداده، بر اساس ازجر المسئ بثواب المحسن.
ب)تشکیل هیأت مدرسهای و مجلس عزاداری و مداحی در شهادتها.
ج)تقسیم شکلات و شیرینی هنگام مناسبتها.
د)تسلیت، فاتحه و تقسیم خرما هنگام فوت اقوام نزدیک یکی از شاگردان.
ه)دیدار در منزل و گفتن تسلیت هنگام فوت اقوام درجه یک دانش آموز.
و)خرید و هدیهای از لوازم مورد نیاز دانشآموز برای تشویق او.
ز)استفاده از نوار صوتی و تصویری تلاوت استادان برای چند دقیقه قبل از تدریس.
ح)ضبط صوتی و تصویری(ویدیویی)از کلاس و تلاوت افراد به دلخواه خودشان، هرگاه که امکان این کار فراهم شود (حداقل سه بار در سال).
15.توصیه به تمرین اخلاق قرآنی در کلاس قرآن.تهیه فهرست رفتارهایی که دانش آموزان
آنها را از نظر شرعی و عقلی مناسب نمی دانند.
دبیران محترم قرآن کریم، البته خود دارای تجربیات فراوان و مفیدی هستند که تبادل
آنها میتواند به دیگر معلمان نیز کمک کند.موارد فوق که به همه آنها عمل شده و
نتیجه آنها مشاهده شده، تا حدود زیادی توانسته است، در جذب و افزایش علاقه و شوق
دانش‌آموزان در مقاطع و پایههای مختلف تحصیلی مفید واقع شود؛هرچند تدریس این حقیر
بیشتر در دوره دبیرستان و پایههای مختلف آن بوده است.
«اللهم اشرح بالقرآن صدری و استعمل بالقرآن بدنی و نور بالقرآن بصری و اطلق
بالقرآن لسانی و اعنی علیه ما ابقیتنی فانه لا حول و لا قوه الا بک.» چند تجربه در جذب دانش‌آموزان به آموزش
قرآن کریم
اسدالله وطنی
