مدرسه ای که آقای وزیر دوست دارد

بر اساس اسناد تحولی آموزش و پرورش، «مدرسه» در افق چشم انداز بیست ساله، جلوه ای از مراتب حیات طیبه و جامعه صالح، کانون عرضه خدمات و فرصت های تربیتی، زمینه ساز درک و اصلاح موقعیت توسط متربیان و تکوین و تعالی هویت آنان براساس نظام معیار اسلامی می باشد.

 

بنابراین نقش مدرسه در تربیت نسلی مؤمن، متخلق به اخلاق اسلامی، پرسشگر، فکور، پویا، خلاق، کارآفرین، سالم و بانشاط و...، نقش اساسی و تحول آفرین خواهد بود؛ لذا با توجه به اینکه مدرسه کانون تحول محسوب می شود، ضرورت دارد اقدامات لازم و مناسب در راستای ارتقای جایگاه مدرسه و کیفیت بخشی به آن صورت گیرد؛ به طوری که بتوان در راستای مؤلفه های اصلی تأثیرگذار در مدرسه، معیارهای مطلوب را مشخص کرد تا به عنوان راهنمای عمل تمامی عوامل سهیم و مؤثر در مدرسه، مورد استفاده قرار گیرد.

 

بر این مبنا، از زمانی که در مقام خدمتگزاری در وزارت آموزش و پرورش قرار گرفتم، ایده «مدرسه ای که من دوست دارم» را مطرح نمودم و هدفم از طرح این موضوع نیز دستیابی به معیارهایی از دیدگاه «من متعالی» دانش آموز، معلم، مدیر، خانواده و مردم جامعه مبتنی بر ارزش های دینی و ملی، اسناد بالادستی و نظام تربیت رسمی و عمومی کشور بوده است که با تمهید مقدمات و فراهم شدن زمینه تحقق آن در درون مدارس دوست داشتنی، منجر به تربیت انسان های صالح فرهیخته ای گردد که در تمامی ساحت های تربیتی، حدنصابی از شایستگی ها را دارا باشند و آمادگی حضور سازنده را در آینده در نظام جمهوری اسلامی ایران داشته باشند.

 

البته تحقق عینی این مهم، علاوه بر طرح مباحث نظری، نیازمند فهم و دریافت دقیق موضوع و اعتقاد به آن از سوی مجریان اصلی، فراهم بودن زیرساخت ها و امکانات موردنیاز در ابعاد مختلف و همراهی تمامی عوامل اجرایی در ستاد و صف می باشد.

 

امید است با اعمال تدابیر مناسب در کنار تدوین محتوای کتاب در بخش نظری، زمینه ها و بسترهای لازم برای تحقق عملی آن به صورت آزمایشی در تعدادی از مدارس فراهم گردد تا بدین ترتیب بتوان الگویی را به عنوان نقشه راه برای دست اندرکاران، مدیران، معلمان و خانواده ها و همچنین برای تمامی کسانی که از کشورهای خارجی جهت بازدید از مدارس در کشور عزیزمان حضور پیدا می کنند و مشتاق آن هستند که براساس معیارهای دینی و ملی، الگویی مطلوب از مدارس را مشاهده کنند، ارائه داده باشیم.

 

کتاب دارای 3 فصل است؛ فصل اول پیشینه موضوع در خارج از کشور شامل مدارس برتر، مدارس اثربخش، مدرسه امن، مدرسه تمام وقت و مدرسه استاندارد و پیشینه موضوع در داخل کشور شامل مدرسه سبز، مدرسه زندگی، مدرسه مطلوب و مدرسه مقتدر را بررسی می کند و سپس در فصل دوم چهار مولفه اصلی «مدرسه دوست داشتنی» شامل «منِ متعالی» دانش آموز، «منِ متعالی» خانواده، «منِ متعالی» معلم و «منِ متعالی» محله بررسی می شود.

 

در فصل سوم نیز، دانش آموز، معلم، محتوا، روش های یاددهی ـ یادگیری، پژوهش، رهبری و مدیریت، فعالیت های پرورشی و فرهنگی، سلامت، تربیت بدنی و ورزش، مشاوره، فضا، تجهیزات و فناوری، ارزشیابی، مجتمع های آموزشی و پرورشی و عوامل بیرونی تأثیرگذار در «مدرسه دوست داشتنی» تببین شده است.

 

* 72 مشخصه «مدرسه ای که من دوست دارم»

 در این کتاب 72 مشخصه برای «مدرسه ای که من دوست دارم»، معرفی شده است که می توان به «مدرسه ای که دانش آموزان با عشق و علاقه وارد آن می شوند و لذت کشف را تجربه می کنند»، «مدرسه، کانونی است که موقعیت های تربیتی مختلفی را برای دانش آموزان در راستای دستیابی به تجربیات مفید زندگی فراهم می آورد»، «مدرسه ای که در آن معلم به عنوان هدایت کننده و اسوه امین و بصیر، راهنمای دانش آموزان است»، «مدرسه ای که نه تنها امنیت روانی برای دانش آموزان و معلمان در راستای ارتقای توانمندی ها فراهم می آورد بلکه کانون پشتیبانی در راستای رفع دغدغه های خانواده نیز است»، «برخوردار از روح علمی و پژوهشگری و آماده بهره گیری از نوآوری ها و تجربیات سازنده و مفید است» و «مجموعه عوامل انسانی درون مدرسه با دانش آموزان دوست و رفیق هستند» اشاره کرد.

 

نظرسنجی

در این کتاب، یک پژوهش میدانی انجام شده است و پرسشنامه هایی با محوریت «مدرسه ای که من دوست دارم» در 11 سوال برای معلمان، اولیا، مدیران مدارس و رؤسای آموزش و پرورش و 13 سؤال برای دانش آموزان تنظیم و به 11 استان کشور ارسال شد.

 

در نهایت 2397 پرسشنامه از استان های کرمانشاه، زنجان، خراسان جنوبی، شهرستان های تهران، کرمان و فارس جمع آوری شده است.

 

در بخش دانش آموزان، در پاسخ به این پرسش که دوست دارم معلم کلاس درسم دارای چه خصوصیاتی باشد، 167 پاسخ دهنده در مجموع عنوان کرده اند «مسلط به تدریس، دارای ارتباط صمیمی، مهربان و دلسوز، پایبند به اعتقادات اسلامی، استفاده از ابزار کمک آموزشی در تدریس، رعایت عدالت بین دانش آموزان، تکریم دانش آموز و احترام متقابل، خوش خلق، صبور و باگذشت، باسواد و مهم دانستن مطالعه و پژوهشگر و برگزاری بحث آزاد در کلاس» باشد.

 

مدیر مدرسه نیز از نظر 782 دانش آموز باید دارای «نظارت جدی در حیطه مسئولیتش، رابطه صمیمی، مهربان و دلسوز و بانشاط و راز دار، حفظ آراستگی ظاهری، توانمند و دلسوز و متخلق به اخلاق الهی، عدم تبعیض و رعایت عدالت بین دانش آموزان، بومی شهر، دارای تحصیلات عالی، تکریم دانش آموز، پایبند به مبانی اسلامی، ارتباط دوستانه با خانواده، آشنا به روانشناسی کودک و جوان، نظارت بر رفتارهای اخلاقی دانش آموز و کمک به آنان، توجه به نگاه نقادانه دانش آموز و دارای قدرت بیان» باشد.

 

فضای فیزیکی مدرسه از نظر 588 دانش آموز باید دارای «درختکاری، فضا سبز و ورزشی، رنگ آمیزی مناسب و رعایت روانشناسی رنگ ها، درج پیام های آموزنده بر دیوار مدارس، مصور نمودن فضا به عکس شهدای عزیز، تمیز و بانشاط و بهداشتی، بزرگی کلاس ها و دارای نورکافی، متناسب با تعداد دانش آموزان و نصب صندلی دانش آموز در فضای مدرسه» باشد.

 

تجهیزات مدرسه نیز از نظر 285 دانش آموز «مرتبط با دروس و به روز، دارای آزمایشگاه، کتابخانه، سالن ورزشی، نمازخانه و کارگاه فنی، توجه به تمیز و مجهز بودن نیمکت های کلاس، مجهز به سیستم رایانه  و توجه به امکانات سرویس های بهداشتی است.

 

کتاب های درسی نیز از نظر 20 نفر باید «قابل درک و فهم مطابق شرایط سنی، مطابق علوم روز، دارای تمرین ها و تست های آموزشی، دور از ترس و القای دوستی کتاب با فرد، کاهش حجم کتاب های ریاضی و فیزیک، درج زندگینامه شخصیت های علمی، درج اشعار به فراخور موضوع و موجب بالا بردن قدرت تفکر و اندیشه، نکات کلیدی با رنگ مخصوص، استفاده از داستان، درج سؤالات کوتاه و معنادار، استفاده از لوح های فشرده و مصور و رنگی» باشد.

 

از نظر 138 دانش آموز برنامه کلاس باید «دانش آموز محور، تلاوت قرآن کریم هر روز 10 دقیقه، دروس مشکل در ساعات اولیه، آماده سازی برنامه قبل از مهر ماه، رعایت چینش دروس سخت و آسان، کتابخوانی، توجه به درس ورزش و چینش دروس جفتی به جای تک درس» باشد.

 

رابطه دانش آموز و معلم نیز از نظر 725 دانش آموز باید «مهربان و صمیمی و نشاط آور بودن در عین جدی بودن، معلم یاریگر مشکلات دانش آموز، تکریم معلم و احترام متقابل و معلم راز دار شاگرد» باشد.

 

محتوای کلاس های فوق برنامه از نظر 102 دانش آموز باید «پرورشی، قرآن کریم، هنری، معارف اسلامی، کلاس های رایانه ای، آموزش ریاضی، عربی، تست زنی، زبان و ورزش، آمادگی دفاعی و نانو تکنولوژی» باشد.

 

271 دانش آموز دوست دارند که کتاب های کتابخانه مدارس «داستانی، تاریخی، علمی، مذهبی، تخیلی و رمان، سیاسی، درخور فهم و سن پایه تحصیلی، مجهز به سیستم رایانه، شخصیت شناسی ائمه اطهار (ع) و شهدای اسلام، حاوی کتاب های تست زنی و کمک درسی و طبق نیازهای روزها» باشد.

 

262 دانش آموز درباره سفرهای علمی، سیاحتی و زیارتی مدرسه گفته اند «موجب تقویت اعتقادات، اجرای کلاس به کلاس و خارج از شهر، جدی گرفتن سفرهای علمی برای یادگیری، اختصاص بودجه ویژه سفر، دیدار از مکان های تاریخی، مذهبی، محرومیت زدایی از این سفرها و اجرای ماهانه، پرهیز از هرگونه تبعیض برای افراد خاص و تشکیل کلاس درس در سفر اردویی» باشد.

 

درباره کارکنان مدرسه نیز 565 دانش آموز گفته اند «تکریم دانش آموز و اهمیت دادن به رأی آنان، بانشاط، امانتدار و شاداب، حفظ و رعایت نظم، باانگیزه و صبر و حوصله و رازدار، وجود کارکنان زن در مدارس دخترانه، دارای لباس فرم، مسئولیت شناس و هماهنگ با یکدیگر، مهربان و صمیمی و خوش برخورد، رعایت شئون اسلامی، مشارکت دادن دانش آموزان در فعالیت های مدرسه، پرهیز از استعمال دخانیات و دارای رفتار عادلانه» باشند.

 

597 دانش آموز نیز دوست دارند که سرایدار و خدمتگزار مدرسه «وظیفه شناس و امانتدار، برخورد صمیمی و مهربان و متخلق به اخلاق اسلامی، متعهد و باسواد، احترام و تکریم اولیا، حفظ حرمت دانش آموزان، رعایت نظم و نظافت دقیق مدرسه قبل از ورود دانش آموزان، با حجب و حیا در مدارس دخترانه  و پوشش لباس فرم» باشند.