گام‌های استوار دولت چهاردهم به سوی تحول آموزشی
عدالت آموزشی همواره یکی از دغدغه‌های مهم در نظام جمهوری اسلامی ایران بوده است. این مفهوم که بر فراهم آوردن فرصت‌های برابر آموزشی برای همه اقشار جامعه تأکید دارد، در تمامی دولت‌ها به‌عنوان یک هدف استراتژیک مطرح شده است. با این حال، موانع اجرایی و عدم برنامه‌ریزی دقیق باعث شده‌اند که تحقق عدالت آموزشی همواره با مشکلاتی روبه‌رو باشد.
در انتخابات چهاردهمین دوره ریاست‌جمهوری، دکتر مسعود پزشکیان با تأکید بر اهمیت این موضوع، عدالت آموزشی را به یکی از اولویت‌های اصلی خود تبدیل کرد. او در سه ماه نخست ریاست‌جمهوری خود نشان داد که برخلاف بسیاری از روسای جمهور پیشین، در تحقق وعده‌های خود عزم جدی دارد.
دولت دکتر پزشکیان در تلاش است تا موضوع عدالت آموزشی را در دو محور اساسی «ایجاد عدالت در فضاهای آموزشی» و «ارتقای کیفیت آموزشی» دنبال کند. این محورها، ستون‌های اصلی برنامه‌های آموزشی دولت وفاق ملی هستند.
محور اول: ایجاد عدالت در فضاهای آموزشی
یکی از مشکلات اساسی در نظام آموزشی کشور، عدم توزیع عادلانه امکانات فیزیکی و آموزشی است. مدارس «سنگی» و «کانکسی» در مناطق محروم، نماد بارز این نابرابری هستند. در این راستا، کارگروه عدالت آموزشی به رهبری رئیس‌جمهور تشکیل شده و برنامه‌ای جامع برای حذف این مدارس تدوین شده است.
براساس این برنامه، قرار است تا اواسط سال ۱۴۰۴ تمامی مدارس سنگی و کانکسی کشور برچیده شده و جای خود را به مدارس استاندارد و مجهز بدهند. این مدارس جدید به فناوری‌های روز تجهیز خواهند شد تا دانش‌آموزان مناطق محروم نیز از فرصت‌های آموزشی برابر با دانش‌آموزان شهرهای بزرگ برخوردار شوند.
یکی از اقدامات قابل توجه در این زمینه، مشارکت خیرین مدرسه‌ساز است. حاج اکبر ابراهیمی، یکی از خیرین برجسته کشور، متعهد شده است که تمامی مدارس کانکسی کشور را تا پایان شهریور ۱۴۰۴ جمع‌آوری کند. این اقدام بخشی از نهضتی بزرگ برای استانداردسازی فضاهای آموزشی کشور است. اولین مدرسه ساخته‌شده در این طرح قرار است در تاریخ ۱۰ دی ۱۴۰۴ در یکی از روستاهای شهر کلات استان خراسان رضوی به بهره‌برداری برسد.
محور دوم: ارتقای کیفیت آموزشی
علاوه بر توجه به عدالت در فضاهای آموزشی، دولت رئیس‌جمهور پزشکیان، ارتقای کیفیت آموزشی را هم به‌عنوان یکی از اولویت‌های مهم خود تعیین کرده است. در این راستا، برنامه‌هایی در سه دوره کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت تدوین شده است.
در کوتاه‌مدت، تمرکز بر توانمندسازی معلمان، اصلاح برنامه درسی ملی و کاهش تراکم کلاس‌های پُرجمعیت است. معلمان به‌عنوان یکی از ارکان اصلی نظام آموزشی، نقش کلیدی در کیفیت یادگیری دانش‌آموزان دارند. به همین دلیل، دولت برنامه‌های ویژه‌ای برای آموزش‌های ضمن خدمت و ارتقای مهارت‌های حرفه‌ای معلمان طراحی کرده است.
برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدت نیز شامل توسعه محتوای دیجیتال، بهبود زیرساخت‌های فناوری اطلاعات در مدارس، و تجهیز کتابخانه‌های مدارس به منابع به‌روز است. این اقدامات با هدف همگام‌سازی آموزش با نیازهای روز جامعه و آماده‌سازی دانش‌آموزان برای ورود به دنیای کار و دانشگاه انجام می‌شوند.
اقدامات ویژه در تهران
با وجود اینکه تهران پایتخت ایران است، برخی مناطق آن از کمبود فضای آموزشی استاندارد رنج می‌برند. به همین دلیل، دکتر پزشکیان طی روزهای اخیر با تشکیل یک جلسه ویژه به بررسی وضعیت فضاهای آموزشی در مناطق مختلف تهران پرداخت. در این جلسه، مقرر شد که کارگروه عدالت آموزشی طی ۱۰ روز، برنامه‌ای جامع برای محرومیت‌زدایی از مدارس ۵ منطقه کلانشهر تهران تدوین کند. این برنامه با همکاری شهرداری تهران اجرا خواهد شد و هدف آن رساندن سرانه آموزشی این مناطق به سطح استاندارد است.
اقدام دیگری که در تهران انجام خواهد شد، نوسازی مدارس فرسوده و افزایش ظرفیت مدارس در مناطق پُرتراکم است. این اقدامات به‌ویژه در مناطقی که دانش‌آموزان با چالش‌هایی مانند کمبود فضای کلاس یا نبود امکانات ورزشی مواجه هستند، تأثیر قابل توجهی خواهد داشت.
نقش مردم در ایجاد عدالت در فضاهای آموزشی
بر کسی پوشیده نیست که اجرای این برنامه‌های گسترده نیازمند منابع مالی قابل توجهی است. بخشی از این منابع از محل اعتبارات طرح مولدسازی تأمین خواهد شد. علاوه بر این، نقش مردم و خیرین مدرسه‌ساز در این فرآیند بسیار حائز اهمیت است، مهمی که در این نهضت بر آن تاکید شده و مقرر است تمام امور مردم محور انجام شود. تجربه نشان داده است که مشارکت مردم در چنین پروژه‌هایی می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر سرعت و کیفیت اجرا داشته باشد.
وزارت آموزش و پرورش، سازمان نوسازی مدارس، معاونت توسعه روستایی ریاست‌جمهوری و شهرداری‌ها از جمله نهادهایی هستند که در اجرای این برنامه‌ها نقش کلیدی ایفا می‌کنند و قطعا هماهنگی میان این نهادها و «بسیج منابع مردمی» از عوامل اصلی موفقیت طرح‌های عدالت آموزشی محسوب می‌شوند.
چالش‌ها و راهکارها
هرچند اقدامات دولت رئیس‌جمهور پزشکیان در زمینه عدالت آموزشی امیدوارکننده به نظر می‌رسند، اما چالش‌هایی نیز در مسیر اجرا وجود دارد. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، کمبود بودجه و منابع مالی است. برای حل این مشکل، دولت می‌تواند از ظرفیت‌های بخش خصوصی و نهادهای بین‌المللی استفاده کند. همچنین، ایجاد شفافیت در تخصیص منابع و گزارش‌دهی منظم از روند پیشرفت پروژه‌ها می‌تواند اعتماد عمومی را افزایش دهد. در همین زمینه علیرضا وزیر آموزش و پروش دستور داده است تا سامانه‌ای برای این کار طراحی و همه اقدامات در آن به نمایش گذاشته شده و قابلیت گزارش‌گیری داشته باشد.
چالش دیگر، مقاومت در برابر تغییرات ساختاری در نظام آموزشی است. برای غلبه بر این مشکل، لازم است که برنامه‌های آموزشی و اصلاحات پیشنهادی با مشارکت معلمان، والدین و کارشناسان آموزشی تدوین شوند تا حمایت لازم برای اجرای آن‌ها جلب شود.
گامی به سوی عدالت پایدار
قطعا ایجاد عدالت آموزشی در فضاهای آموزشی و ارتقای کیفیت آموزشی گام‌هایی ضروری برای آینده‌ای بهتر است. اقدامات دولت دکتر پزشکیان نشان می‌دهد که با برنامه‌ریزی دقیق و تعهد به وعده‌ها می‌توان مسیری جدید برای نظام آموزشی کشور ایجاد کرد. هدف اصلی این برنامه‌ها، فراهم آوردن فرصت‌های برابر برای تمامی دانش‌آموزان کشور است تا بتوانند بدون محدودیت جغرافیایی یا اقتصادی، استعدادهای خود را شکوفا کنند و آینده‌ای روشن برای ایران بسازند.
اجرای برنامه‌های عدالت آموزشی و ارتقای کیفیت فضای‌های آموزشی نه تنها باعث بهبود وضعیت تحصیلی دانش‌آموزان خواهد شد، بلکه زمینه‌ساز پیشرفت اجتماعی و اقتصادی کشور نیز خواهد بود. اقدامات دولت دکتر پزشکیان در این زمینه نشان از اراده‌ای جدی برای حل مشکلات ساختاری و تحقق عدالت در حوزه آموزش دارد. اگر این روند با شتاب و دقت کافی ادامه یابد، می‌توان امیدوار بود که در آینده نزدیک، نظام آموزشی ایران به الگویی برای عدالت و کیفیت در منطقه تبدیل شود.
