کاهش 36 هزار مخاطب المپیادها پس از تاثیر مستقیم سوابق تحصیلی بر کنکور؛ چه باید کرد؟
اگر هر چه زودتر فکری نکنیم، شاید سال آینده یکی از بدترین نتایج المپیاد جهانی را در ایران تجربه کنیم
تهران (پانا) - رئیس باشگاه دانش‌پژوهان جوان از کاهش چشمگیر ۶ هزار نفری مخاطبان المپیاد پس از تصویب تاثیر مستقیم سوابق تحصیلی بر کنکور خبر داد.
سیدرضا حسینی در گفت‌وگو با پانا درباره جایگاه دانشآموزان المپیادی در چند سال اخیر گفت: «در چند سال گذشته به‌خاطر فعالیت خوبی که در باشگاه شکل گرفت، مخاطب دانش‌آموزی ما دائما در حال افزایش بود. در سال ۱۴۰۰ حدود 75 هزار دانش‌آموز، در سال ۱۴۰۱ تعداد 85 هزار دانش‌آموز و بالاخره در سال ۱۴۰۲ تعداد 112 هزار نفر در المپیادهای علمی ما ثبت‌نام کردند. این مساله یعنی باشگاه دانش‌پژوهان جوان، روند رو به رشدی داشته است.»
رئیس باشگاه دانش‌پژوهان جوان ادامه داد: «امسال به طرز عجیبی روند مثبت و صعودی جذب مخاطب باشگاه دانش‌پژوهان جوان نه تنها رشد نکرد، بلکه یک اُفت مخاطب 36 هزار نفری داشت. این یعنی مخاطب المپیادهای علمی در یک سال به 76 هزار کاهش یافت و نزدیک به 36 هزار نفر از جمعیت خانواده باشگاه‌دانش‌پژوهان جوان کاهش یافتند.»
وی اضافه کرد: «دانش‌آموزی که قصد دارد در المپیاد شرکت و در آن رتبه کسب کند، باید چند سال درگیر المپیاد شود. همانطور که فردی برای عضویت در تیم ملی فوتبال چند سال به‌صورت جدی فوتبال را تمرین می‌کند، دانشآموزان نخبه باشگاه دانش‌پژوهان جوان نیز که عضو تیم ملی مسابقات بین‌المللی المپیادهای علمی ایران می‌شوند نیز، مطالعه تخصصی دروس مرتبط با رشته خود را نیز از پایه هشتم یا نهم شروع می‌کنند. آن‌ها بقیه دروس را مطالعه می‌کنند اما طبیعتا وقتی تمرکزشان در حوزه یک درس معطوف شد، مقداری از تمرکز بر سایر حوزه‌ها کم می‌شود.»
حسینی به شرایط سخت دانشآموزان نخبه المپیادی در سال دهم و یازدهم اشاره کرد و گفت: «این دانشآموزان نخبه که پایه دهم و یازدهم مشغول به مطالعه تخصصی المپیاد هستند، با مصوبه جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی باید همزمان برای آزمون نهایی دهم و یازدهم آماده شوند که 20 درصد از نمره ورود به دانشگاه آنان را تشکیل می‌دهد. این بدان معنا‌ست که در زمانی که یک نخبه المپیادی در پایه دهم و یازدهم مشغول مطالعه المپیاد است و هنوز نمی‌داند که امکان کسب مدال طلا را دارد تا از کنکور معاف شود، باید ریسک را بپذیرد و از ۴۰ درصد سهم کنکور خود، یعنی ۲۰ درصد در پایه دهم و ۲۰ درصد در پایه یازدهم صرف نظر کند.»
رئیس باشگاه دانش‌پژوهان جوان گفت: «دانشآموزان زمانی که مطالعه خود برای المپیاد را آغاز می‌کنند، حتی نمی‌دانند که می‌توانند در جمع تیم اعزامی قرار بگیرند یا نمی‌توانند حتی خود را به خط مسابقات بین‌المللی المپیاد علمی برسانند. چرا که از جمعیت بیش از صد هزار نفری در المپیادهای علمی، 28 نفر به مسابقات جهانی اعزام می‌شوند.»
وی از وجود ریسک بالا برای شرکت در المپیاد خبر داد و گفت: «دو رویه و حالت برای دانشآموزان به وجود می‌آید، حالت اول اینکه ریسک بالا را به دلیل تاثیر آن در ورود به دانشگاه نمی‌پذیرند. در حالت دوم دانش‌آموز این ریسک را می‌پذیرد و معدل دهم و یازدهم او کمتر از حد توان وی می‌شود تا بتواند برای المپیاد جهانی آماده شود و مطالعه لازم را انجام دهد که ریسک بسیار گران‌قیمتی است. اگر به احتمال یک درصد در المپیاد جهانی موفق به کسب مدال طلا نباشد، 40 درصد از نمره ورود به دانشگاه خود را از دست می‌دهد. در حالی که پیشتر در زمانی که در کنکور فقط معدل سال دوازدهم اثر‌گذار بوده، دانش‌آموز بدون وجود هیچ ریسکی، با اعلام نتایج در پایان پایه یازدهم در صورتی که موفق به کسب رتبه نبودند، یک سال زمان داشتند تا در فاصله زمانی کمتر و در زمان فشرده‌تر خود را برای رقابت با سایرین آماده کنند.»
حسینی در ادامه افزود: «با مصوبه جدید امتحان نهایی و اجرای آن از پایه دهم، زمانی که نتایج در پایان سال یازدهم اعلام می‌شود، دانشآموزان المپیاد ما دو سال از برنامه خود را از دست داده‌اند و به عبارتی ۴۰ درصد از نمره خام ورود به دانشگاه خود را نتوانستند به دست آورند. این مساله سبب می‌شود تا بعضی از استعدادهای درخشان در زمینه المپیادهای علمی ریسک شرکت در المپیاد را نپذیرفته و اصلا به آن ورود پیدا نکنند.»
رئیس باشگاه دانش‌پژوهان جوان از عدم ریسک بیشتر نخبگان خبر داد و گفت: «تعداد این نخبگان که ریسک را نمی‌پذیرند بسیار بالا‌ست. با پرس‌وجویی که به شخصه از دانشآموزان عضو تیم‌های المپیاد ایران داشتم، آن‌ها در پاسخ به پرسش «اگر این شرایط امتحان نهایی پیش از ورود شما به المپیاد نیز وجود داشت آیا این ریسک را می‌پذیرفتید؟» اکثرا پاسخ منفی می‌دادند. یعنی اکثر آن‌ها می‌گفتند که اگر در این شرایط قرار داشتیم هرگز در آزمون‌های المپیاد شرکت نمی‌کردیم. غالبا این نخبگان المپیاد افراد کمال‌گرایی هستند و می‌خواهند به بهترین اتفاقات ممکن برسند. این ریسک ۴۰ درصد نمره ورود به دانشگاه آن نتیجه بهترین را تحت خطر قرار می‌دهد.»
وی در ادامه گفت: «پیشتر در نظام ارزشیابی قبلی، در برخی مدارس و در بعضی بازه‌ها، به دانشآموزان المپیادی زمان آزاد بیشتری می‌دادند تا بر روی المپیاد تمرکز بیشتری داشته باشند، اما آن زمان برای المپیادی‌ها چنین ریسکی وجود نداشت. در آن زمان پایه دوازدهم تعیین‌کننده رتبه دانشگاه دانشآموزان بود و در صورتی که افراد موفق نمی‌شدند، زمان کافی برای جبران این عقب‌ماندگی را داشتند.»
راه چاره چیست؟
حسینی پیشنهاداتی برای رفع این شرایط ارائه کرد و گفت: «چند پیشنهاد برای رفع این شرایط سخت برای دانشآموزان المپیادهای علمی جهانی ارائه شده است. یکی از راه‌های پیشنهاد‌شده برای مخاطب هدف، دو برابرشدن ظرفیت تیم ایران است. یعنی اگر در سال ۴۰ نفر توسط باشگاه دانش‌پژوهان جوان پذیرفته شوند، در همان سال ۸۰ نفر مشمول این طرح شوند. این افراد با توجه به زمانی که برای المپیاد صرف کردند، تنها معدل سال آخر آنان به عنوان نمره در نظر گرفته شود و برای کسری نمره دو سال پیش از آن ترکیب معدل سال دوازدهم، جایگزین شود. این معدل قطعا به معدل واقعی این دانشآموزان نزدیک خواهد بود، چرا که به سبب عمیق بودن مطالب آزمون المپیاد، حضور در المپیادهای علمی نیازمند سطح بالایی از آگاهی است. باید به خاطر داشت اولین نفری که مدالی از المپیاد کسب نمی‌کند، نه تنها هیچ نشانی از المپیاد علمی به دست نیاورده، به یک‌باره، ۴۰ درصد نمره ورود به دانشگاه خود را از دست می‌دهد.»
رئیس باشگاه دانش‌پژوهان جوان به عمیق بودن سطح سوالات امتحان المپیاد اشاره کرد و گفت: «راهکار دیگری که برای جلوگیری از این کاهش استقبال چشمگیر جمعیت نخبگان از المپیاد پیشنهاد شده، افزایش نمره مثبت در امتحانات نهایی دانشآموزان در همان درس است. یعنی برای مثال دانش‌آموزانی که مرحله اول مسابقات پذیرفته شدند، نمره مثبتی به اندازه نیم نمره در امتحانات نهایی فیزیک داشته باشند. طبیعتا کسی که مرحله اول المپیادی را قبول می‌شود از لحاظ علمی در آن درس مربوط، سطح بالایی دارد. به‌همین جهت افزایش نمره همان درس قطعا برای این دانشآموزان موضوعیت نیز دارد. با این شیوه این سبک عمیق خواندن در بین دانشآموزان کشور رواج پیدا می‌کند.»
وی به خروجی المپیادها نیز اشاره کرد و گفت: «آزمون المپیاد گزینش و سنجش دقیق‌تر، عمیق‌تر و علمی‌تری نسبت به آزمون کنکور سراسری و آزمون‌های نظیر آن دارد. خروجی‌های المپیادهای علمی جهانی گویای این امر هستند.»
حسینی به دیگر پیشنهادات ارائه شده اشاره کرد و گفت: «پیشنهاد دیگری که مطرح شده بود، در‌خصوص المپیادهای علمی بود که هنوز هیچ سهمیه و تسهیلاتی برای آنان در نظر گرفته نشده است. یعنی دانشآموزان حتی با کسب مدال طلا در این رشته‌ها هیچ امتیازی برای ورود به دانشگاه نخواهند داشت. در این پیشنهاد مطرح شد که این دسته از المپیادها نیز حائز امتیاز ورود به دانشگاه شوند. برای مثال المپیاد اقتصاد و مدیریت که بسیاری از مسائل و مشکلات و چالش‌های کشور را نیز حل می‌کند، هیچ سهمیه خاصی در کنکور سراسری ندارند.»
هشدار ریزش مدال‌های دانشآموزان المپیادی
رئیس باشگاه دانش‌پژوهان جوان گفت: «در نتیجه این ریزش، نتایج چشم‌نواز المپیادهای علمی ایران تا چند سال پیش‌رو قطع خواهد شد و تلاش این مدت باشگاه دانش‌پژوهان جوان برای رسیدن به جایگاه کنونی از بین خواهد رفت. همانطور که همگان می‌دانند نتایج المپیاد جهانی ایران بسیار بهتر از قبل شده است. باشگاه دانش‌پژوهان جوان در این مدت دو سال موفق به کسب ۳۰ مدال در المپیادهای جهانی شده بوده است.»
وی تاکید کرد: «در دیدار مدال‌آوران با مقام معظم رهبری که همین ماه قبل بود، حضرت آقا نسبت به این نکته اشاره مستقیم کردند و فرمودند که ما یک پیشرفت چشمگیر جهانی داشتیم و این نتیجه برای ایشان خیلی مهم بود. حضرت آقا در سال 1398 و 1399 در دیدار با فرهنگیان نسبت به نتایج المپیاد جهانی تذکر دادند و فرمودند اُفت کردیم. بعد از مدت‌ها توانستیم با تلاش‌های بی‌وقفه کاری کنیم که ایشان نسبت به این قضیه ابراز خوشحالی کنند، ولی حالا با این ریزش، نتیجه خود را خراب می‌کنیم.»
مصوبه تاثیر سوابق تحصیلی بر کنکور را زیر سوال نمی‌بریم
حسینی گفت: «هدف ما از اشاره به وضعیت دانشآموزان المپیادی، اشاره به معایب امتحانات نهایی نیست و نمی‌خواهیم به‌خاطر تعداد دانش‌آموزی که در المپیادهای علمی جهانی حضور دارند کلیت امتحان‌نهایی و تأثیر سوابق بر کنکور را زیر سوال ببریم. نقد امتحان نهایی بحث جداگانه‌ای است که از هدف ما از بیان مشکل المپیادهای علمی جدا است.»
رئیس باشگاه دانش‌پژوهان جوان خواستار کمک شورای عالی انقلاب فرهنگی در این زمینه شد و گفت: «با بیان مشکلات المپیادی‌ها درخواست داریم، شرایط دانشآموزان المپیاد به روال گذشته بازگردد. همانطور که پیشتر در سنجش قبلی و در کنکور قبل، شرایط و ساختار و امتیازهایی برای دانشآموزان المپیادهای علمی در نظر گرفته شده بود، نیاز داریم تا شورای عالی انقلاب فرهنگی به این امر نیز توجه ویژه داشته باشد و راهبردی برای حل این مشکل در پیش بگیرد. همانطور که شیوه سنجش دانشآموزان برای ورود به دانشگاه تغییر کرده، باید سهمیه‌های المپیاد نیز تغییر کند.»
اگر تهدید رفع نشود ...
وی گفت: «اگر هر چه زودتر فکری به حال المپیاد نکنیم، شاید سال آینده، یکی از بدترین نتایج المپیاد جهانی را در ایران تجربه کنیم که اصلا نمی‌خواهیم. با وجود اینکه باشگاه دانش‌پژوهان جوان احیا شده و دانشآموزان نخبه ادوار گذشته در کنار ما هستند و به ما کمک می‌کنند و شور و شوق جدی در فضای المپیاد کشور حاکم است، اما برای سال آینده نگران هستیم. باشگاه دانش‌پژوهان جوان بعد از ۱۳ سال در سال گذشته به‌طور رسمی تشکیل شد و المپیادی‌ها پای کار حضور یافتند تا نتایج بی‌نظیری را برای خود کسب کنند. این امر تهدیدی است که باید هر چه زودتر با نگاه ویژه شورای عالی انقلاب فرهنگی رفع شود.»
