مرگ سند 2030 و بهار سند تحول در دولت سیزدهم
نقشه‌های شومی که نقش بر آب شد؛ از سندی که در کشو گذاشتند و در آن را بستند تا بُردن آموزشوپرورش به سمت فروپاشی
تهران (پانا) - آموزشوپرورش در دولت سیزدهم تحولات مثبتی را تجربه کرده است که مهمترین آن‌ها تلاش همه‌جانبه برای اجرای سند تحول بنیادین و بازگشت دانشگاه فرهنگیان به جایگاه اصلی خود است.
رهبر معظم انقلاب روز دوازدهم ادیبهشت امسال به‌مناسبت گرامیداشت روز معلّم با جمعی از معلمان کشور دیدار کردند. یکی از موضوعاتی که در این دیدار مورد اشاره رهبر انقلاب قرار گرفت اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش بود. ایشان فرمودند: «ما در گذشته، چند سال این سند تحوّل را گذاشتیم در کشو، درش را هم بستیم! هیچ تحرّکی انجام نگرفت، [لذا] ضرر کردیم. آن چند سالی که سند تحوّل جدّی گرفته نشد، پیشرفتی پیدا نکرد، ضرر کردیم. خب حالا بحمدالله شنیدم که سند، هم مورد بازنگری قرار گرفته، که رو به اتمام است و در حال نهایی شدن است، هم «نقشه‌ی راه» برای اجرای آن آماده شده، که اینها همه مهم است. بخصوص این نقشه‌ی راه برای اجرای سند خیلی مهم است؛ بدانیم این سند را چه جوری بایستی عمل کنیم که در تمام سطوح آموزشوپرورش اثر خودش را ببخشد؛ این خبر خوبی است. نگذارید وقفه ایجاد بشود و کار را به طور جدّی پیش ببرید.»
رهبر انقلاب تاکید کردند: «این سند روزبه‌روز باید بیشتر و بهتر ترمیم بشود؛ یعنی امروز شما سند را بِروز کردید، ممکن است دو سال دیگر، سه سال دیگر نیاز داشته باشد که سند بِروز بشود؛ چون تحوّلات سریع است.»
سند 2030 در دولت قبل دفتر داشت، بودجه داشت
همانطور که رهبر انقلاب فرمودند «ما در گذشته، چند سال این سند تحوّل را گذاشتیم در کشو، درش را هم بستیم». مسئولان سابق آموزشوپرورش در سالهای گذشته اهتمامی برای اجرای این سند نداشته‌اند، همان‌سال‌هایی که عده‌ای سعی داشتند سند وارداتی 2030 را در مدارس کشور اجرا کنند. همانطور که وزیر آموزشوپرورش می‌گوید«سند ۲۰۳۰ به‌عنوان یک رویکرد در دولت پیشین وجود و در وزارت آموزشوپرورش دفتر داشت و حتی ردیف بودجه برای آن تخصیص داده شده بود، در حالی که برای سند تحول بنیادین بودجه نداشتیم».
2030 یک سند تحول آموزشی بود که از بیرون کشور دیکته شده بود و تقریباً تمامی بندهای این سند نگران‌کننده بود. این سند تا جایی در میان مدیران سابق آموزشوپرورش رخنه کرده بود که رضامراد صحرایی در برنامه صف اول شبکه یک سیما در روز 12 اردیبهشت در این باره گفت «واقعیت این است که همین امروز هم من نمی‌توانم با جرات بگویم که سند 2030 به‌طور کامل از بین رفته است چرا که ممکن است در وزارت آموزشوپرورش کسانی باشند که به این سند اعتقاد داشته باشند.»
مدیرانی که منتظر فروپاشی آموزش و پرورش بودند
تلاش برای تغییر مسیر آموزش و پرورش در دولت قبل به همین جا ختم نمی‌شود، غیر از تلاش برای اجرای این سند وارداتی، یکی از مراکز مهم وزارت آموزش و پرورش که مرکز تربیت معلم است یعنی دانشگاه فرهنگیان نیز مورد توجه مدیرانی بوده است که قصد فروپاشی آموزش و پرورش را داشته‌اند.
رهبر انقلاب در بخش دیگری از دیدار با معلمان فرمودند: «خب، اگر ما بخواهیم جامعه‌ی معلّمین به سطح تراز برسند، طبعاً باید مراکز تربیت معلّم را تقویت کنیم. بنده هم مکرّر راجع به دانشگاه فرهنگیان و مراکز تربیت معلّم توصیه کرده‌ام، تأکید کرده‌ام، باز هم تأکید میکنم؛ دستِ‌کم نباید گرفت؛ این جاها خیلی مهم است. و در واقع دانشگاه فرهنگیان [جای] تربیت مربّیان نسل جدید کشور است؛ بنابراین اهمّیّت خیلی زیادی دارد. این هم یک مسئله.»
ظرفیت مرکز تربیت معلم کشور را از 30 هزار به 3 هزار نفر رساندند
در حالیکه رهبر معظم انقلاب بارها درباره اهمیت دانشگاه فرهنگیان تاکید کرده بودند اما به گفته معاون وزیر آموزش و پرورش به نقل از یکی از مدیران سابق، وضعیت این دانشگاه را به جایی رسانده بودند که خود منتظر فروپاشی کل آموزش و پرورش بودند. علی فرهادی روز دوازدهم اردیبهشت در برنامه جهان‌آرا گفت: «در فاصله سالهای 92 تا 97 یک اتفاق نامبارکی افتاد و تقریبا به تعطیلی کشاندن دانشگاه فرهنگیان بود. به‌طوری که ورودی این دانشگاه از سالی 30 هزار نفر به 3 هزار نفر رسید و این خودش را در مهر 1400 به بعد به شدت نشان داد.»
وقتی خودشان اعتراف می‌کنند
معاون برنامه‌ریزی و توسعه منابع وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه ترک فعل و کارهایی که انجام شد به نظر من جرم بوده و باید در جای خودش بررسی شود، گفت: «در مهر 1402، تعداد 203 هزار کمبود نیرو داشتیم که بخشی را از طریق ماده 28 جبران کردیم. 112 هزار نفر از معلمان شاغل، اضافه تدریس برداشتند. با مجوز سران قوا، اجازه استفاده از بازنشستگان به صورت 24 ساعت در هفته انجام شد و به نوعی ما از مهر عبور کردیم.حتی یکی از مدیران دولت قبل در جلسات ما آمده بود که می‌گفت ما پیش‌بینی فروپاشی آموزش و پرورش را در مهر 1402 داشتیم ولی شما خوب مدیریت کردید. یعنی خودشان می‌دانستند و ایشان اعتراف می‌کردند که کار خوبی انجام شده است.»
سخنگوی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه متاسفانه دوره‌ای پیش آمد که همه ملت ایران اطلاع دارند که به جای سند تحول زمزمه‌هایی از سند 2030 به گوش رسید، گفت: «اما رویکرد دولت سیزدهم اجرای سند تحول و توجه به ارزش‌های دینی و ملی و اسلامی است. تنها سند مورد توجه این سند است.»
اسناد موجود است
حجت‌الاسلام محمدحسین پورثانی، معاون فرهنگی و پرورشی وزارت آموزش و پرورش نیز در این برنامه تاکید کرد: «در دولت قبل سند 2030 به‌عنوان یک سند وارداتی بررسی شد که در یک فاصله کوتاهی در آموزش و پرورش نهادینه شود و سند آن هم موجود است که خوشبختانه با ورود به‌موقع حضرت آقا جلوی این اتفاق گرفته شد.بعد از آن و در همین دولت اتفاقات خیلی خوبی افتاده است که راه و حرکت ما در مسیر باشد. یک کار بسیار خوب اتفاق افتاد و نقشه راه سند تحول در شورای عالی انقلاب فرهنگی طی روزهای اخیر تصویب شد تا چراغ راه ما باشد. این نقشه راه باید 10 سال پیش نگاشته می‌شد. با تصویب نقشه راه و سند تحول معاونت پرورشی ما اعتقاد داریم مسیر و افق روشن است و انشاالله به آن سمت در حرکت هستیم.»
وزرایی که هیچ گزارشی به شورا نداده بودند
همچنین وزیر آموزشوپرورش مکلف بوده سالی یکبار در شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره اقدامات سایر دستگاه‌ها درباره سند تحول بنیادین گزارش بدهد اما تا قبل از این دولت هیچکدام از وزرای سابق چنین اقدامی انجام نداده بودند. صحرایی در این باره می‌گوید «سال گذشته وقتی به شورای عالی انقلاب فرهنگی گزارش دادم به من گفته شد این نخستین گزارش وزرای آموزش و پرورش از اجرای سند است. طبق اخبار بنده، هیچ کدام از وزرای قبلی این کار را انجام نداده‌اند.»
مرگ سند 2030 و بهار سند تحول در دولت سیزدهم
اما اکنون تمرکز جوهره استراتژیست و این دولت بر سند تحول بنیادین متمرکز شده است. دولت سیزدهم دو اتفاق مهم را رقم زده است؛ نخست اینکه مرگ سند 2030 را رسماً رقم زد و دوم اینکه این دولت بهار سند تحول را رقم زد.
پیش به سوی مسیر روشن...
اکنون ورق برگشته است، سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، میثاق مشترک مدیران برای تحقق آرمان‌های بزرگ شده است. در حالیکه رهبر انقلاب در دیدارهای متعدد و از جمله در سال گذشته، ضرورت ترمیم سند تحول بنیادین و داشتن نقشه راه برای اجرای این سند را متذکر شده بودند؛ امسال مدیران آموزش و پرورش دولت سیزدهم نقشه راه سند تحول بنیادین را تدوین و به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رساندند. نقشه راهی که شاخص‌های قابل اندازه‌گیری دارد، زمان‌بندی شده و قابل رصد است، و مهم‌تر اینکه، مسیر تحقق اهداف تحولی تا مدرسه را مشخص کرده است.
یک شورا برای راهبری و پشتیبانی اجرایِ سند تحول بنیادین به ریاست معاون اول رئیس‌جمهوری تشکیل شده که هفت پروژۀ ملی را به‌عنوان پیشران‌های اجرایی‌سازی سند تحول تعیین کرده است.
در ابتدای امسال آیین‌نامه تقویت و توسعه مهارت‌های دانش‌آموزان با محوریت برنامه «هر دانش‌آموز متوسطه یک مهارت شغلی»، به تصویب هیات وزیران رسید که اولین آیین‌نامه اجرایی منبعث از سند تحول بنیادین به‌شمار می‌رود. مطابق این آیین‌نامه یک ائتلاف ملی برای آموزش مهارت‌های فنی‌حرفه‌ای به دانش‌آموزان شکل خواهد گرفت. ۲.۵۰۰ هنرستان آموزشوپرورش، کارآفرین و تولیدی خواهند شد. حتی بسیاری از دستگاه‌ها مکلف شده‌اند، متناسب با مأموریت‌شان، در جوار صنایع و کارخانجات و شهرک‌های صنعتی بزرگ، هنرستان تأسیس کنند.
اقدام مهم دیگر مردان آموزش و پرورش دولت سیزدهم، تهیه و تصویب دستورالعمل مدرسه در تراز سند تحول بنیادین بوده است. این دستورالعمل، نگاشتِ مدرسه‌ای سند تحول بنیادین است که اصلی‌ترین اقدام آموزشوپرورش برای کاهش فاصلۀ سند با صحنه و گفتمان‌سازیِ «مدرسۀ قوی؛ ایران قوی» است.
اکنون که نقشه راه اجرای سند تحول در شورای‌عالی انقلاب فرهنگی تصویب شده است، اجرای این نقشه یک «تکلیف ملّی» است. طبق گفته آموزش و پرورش «سازمان اداری و استخدامی هر سال بر مبنای این نقشه دستگاه‌های همکار نظام تعلیم‌و‌تربیت را ارزشیابی خواهد کرد. سازمان برنامه و بودجه بر مبنای این نقشه تخصیص اعتبار خواهد داد و این نقشه، راه را برای ما روشن کرده و اولویت‌های هرسال مشخص شده است.»
سند تحول بنیادین، سند تحول بنیادین آموزشوپرورش است نه سند تحول بنیادین وزارت آموزشوپرورش و الان که نقشه راه این سند تهیه شده، به عنوان یک تکلیف ملی باید مورد توجه همه دستگاه‌ها باشد تا شاهد نتایج آن باشیم. رضامراد صحرایی، وزیر آموزش و پرورش می‌گوید «پیشتر در سالهای ۹۳ و ۹۷ هم این نقشه‌ها در آموزشوپرورش نوشته شده بودند اما متاسفانه این نقشه‌ها از داخل اتاق وزیر و وزارتخانه بیرون نرفته بودند و دلایل آن هم دو دسته بودند. یک سری از دلایل درونی و یک سری از دلایل بیرونی. دلیل درونی این بود که به نقطه تمرکز تبدیل نشده بود، چرا که یک رقیب «سند 2030» در کنار آن بود و نمی‌گذاشت این برنامه دیده شود.»
سند تحول بنیادین، نظام تعلیم و تربیت اسلامی را پایه‌گذاری می‌کند و مبنای این سند نظریه تعلیم و تربیت دینی و بومی است امید است که در آینده آموزشوپرورش بر مبنای سند تحول بنیادین آموزشوپرورش و اقداماتی که در این سند بر دوش نظام تعلیم‌و‌تربیت کشور قرار دارد، اداره شود و دست‌یابی به حیات طیبه و نسلی دارای هویت اسلامی-ایرانی، مقاوم و آگاه برای تحقق تمدن نوین اسلامی محقق شود.
در پایان شاید یادآوری همین یک جمله وزیر آموزشوپرورش بیان‌کننده ضرورت اجرای این سند و مسئولیت همگان در قبال اجرای آن باشد. رضامراد صحرایی در اختتامیه لیگ علمی پایا در دوم آذرماه 1402 در دانشگاه صنعتی امیرکبیر تاکید کرد «یک دقیقه تاخیر در اجرای سند تحول بنیادین، خیانت به آینده ملت ایران است. پیام این سند این است که اگر سند اجرا شود، مدرسه قوی می‌شود و مدرسه قوی یعنی ایران قوی.»
