تزریق جانی دوباره به حوزه آموزش‌های مهارتی
مدیران فعلی آموزش‌و‌پرورش در دو سال دولت سیزدهم در حوزه «مهارت» هوشمندانه عمل کردند تا عقب‌ماندگی گذشته را جبران کنند و هم مدیران ۵ سال آینده از آن‌ها گله‌مند نباشند
افزایش توانایی‌های دانش‌آموزان برای کسب مهارت و قدرت انجام مطلوب فعالیت‌های حرفه‌ای در آینده از جمله مواردی است که باعث می‌شود تا روی ارتقای آموزش‌های مهارتی سرمایه‌گذاری شود، چرا که انجام این امر موجب خواهد شد تا دانش‌آموزی که از آن به‌عنوان نیروی انسانی آینده یاد می‌شود، نقش به‌سزایی را در توسعه صنعت کشور ایفا کند؛ به همین دلیل نیاز است تا تمامی متولیان آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای در کشور به صحنه بیایند.
نظام آموزش فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش در وزارت آموزش‌و‌پرورش، بخش مهمی از پازل مهارت‌آموزی نظام آموزشی جمهوری اسلامی ایران است که در کنار سازمان فنی‌وحرفه‌ای، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، و صنایع دولتی و غیردولتی که مستقیماً در امر آموزش مشارکت می‌کنند، تربیت نیروی انسانی ماهر در بخش فنی‌وحرفه‌ای را به عهده دارد، پس به همین دلیل یکی از اصلی‌ترین متولیان امر در رابطه با افزایش مهارت‌های حرفه‌ای وزارت آموزش و پرورش است و باید بیش از سایر ارگان‌ها و نهادهای همسو در این رابطه ایفای نقش کند.
متاسفانه طی چندسال اخیر بی‌مهری‌های زیادی متوجه نظام آموزش عمومی کشور شد و نظام آموزش فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش نیز از این بی‌مهری‌ها بی‌نصیب نماند، این بی‌مهری‌ها به حدی بود که دانش‌آموزان وقتی باید انتخاب رشته می‌کردند، از انتخاب رشته‌های هنرستانی سر باز می‌زدند و به هر نحوی که بود می‌خواستند در یکی از شاخه‌های نظری ادامه تحصیل دهند. دلایل فراوانی برای این موضوع وجود دارد، دلایلی که طی سال‌های اخیر روی هم تلنبار شده و اگر بخواهیم حتی به اختصار از آن‌ها نام ببریم باید اقدام به نوشتن مثنوی هفتاد من بکنیم؛ اما موضوعی که در این میان وجود دارد، تزریق جانی دوباره به این نظام آموزشی بیمار در دو سال اخیر از سوی دولت و مجموعه وزارت آموزش و پرورش است.
افزایش بودجه هنرستانی‌ها، گامی محکم برای احیای آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای
در اولین اقدام انجام شده از سوی دولت، افزایش بودجه تأمین تجهیزات هنرستانی رقم خورد. براساس آمار منتشر شده در لایحه بودجه سال 1402، این بودجه از ۶۷ میلیارد تومان به ۳۰۰ میلیارد تومان رسید که نشان از رشد 450 درصدی داشت. همچنین بعد از ۱۵ سال، کمک سرانه ویژه هنرستان‌ها تخصیص داده شد که اتفاقی بزرگ بود.
آموزش و پرورش و صنعت در کنار یکدیگر برای احیای آموزش‌های مهارتی
خردادماه سال 1401 بود که محمدمهدی کاظمی، معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش از توسعه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای مبتنی بر آمایش سرزمینی با رویکرد آینده‌پژوهانه و مشارکت صاحبان سرمایه، دستگاه‌ها و صنایع خبر داد و گفت: «این موضوع از مهم‌ترین سیاست‌های این معاونت است. همچنین ایجاد و توسعه هنرستان‌های در جوار صنعت با همین هدف دنبال می‌شود، ضمن اینکه در این هنرستان‌ها آموزش در محیط واقعی اتفاق می‌افتد و از طرفی بخشی از نیاز صنایع به نیروی کار از طریق دانش‌آموزان برطرف خواهد شد.»
رضامراد صحرایی نیز در همین رابطه اظهار کرد: «اصلی‌ترین روش مهارت‌آموزی توسعه هنرستان‌های فنی‌وحرفه‌ای است و برای فعال کردن هنرستان‌ها می‌توان از ایده هنرستان جوار صنعت استفاده کرد.»
کمتر از یک سال زمان کافی بود تا معاون آموزش متوسطه در این رابطه مجددا اظهار نظر کند و از ساخت بیش از 40 هنرستان جوار صنعت خبر دهد. وی در اردیبهشت‌ماه سال 1402 گفت «امسال توانستیم بیش از ۴۰ هنرستان در جوار صنایع و کارخانجات و وابسته به نهادها ایجاد کنیم. همچنین در سال تحصیلی جاری تعداد دانش‌آموزان هنرستانی افزایش داشته و سهم این آموزش‌ها بیش از ۲ درصد رشد را نشان می‌دهد که مستلزم حمایت و تزریق منابع برای تجهیز کارگاه‌ها و تامین نیروی انسانی مورد نیاز است. ضمن اینکه تجهیزات موجود هم در فرآیند آموزش مستهلک می‌شوند، جایگزینی و در کنار آن افزایش تجهیزات، نیازمند منابع مالی بیشتری است و منابع موجود این سطح از نیاز را پوشش نمی‌دهد و نیازمند حمایت ویژه دولت و مجلس از دانش‌آموزان هنرستانی برای تامین منابع است.»
برون‌سپاری، برنامه جدید آموزش عمومی برای فراگیری آموزش‌های مهارتی
وزارت آموزش و پرورش اما فقط به افزایش بودجه و افزایش هنرستان‌های جوار صنعت در راستای ارتقای آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای اکتفا نکرد، بلکه به‌دنبال راهکارهای دیگری برای ارتقای همه‌جانبه در این خصوص بود.
آذرماه سال 1402 عباس بیات در گفت‌وگو با پانا از برون‌سپاری مهارت‌آموزی دانش‌آموزان به بخش صنعت و اصناف خبر داد و گفت «موضوع برون‌سپاری به این شکل است که گاهی اوقات تمامی مواردی که در رابطه با ارائه خدمات به هنرجو باید وجود داشته باشد فراهم نیست، در نتیجه قرار بر این شد تا از طریق خرید خدمات بخش صنعت و همچنین استفاده از ظرفیت کارخانه‌ها، کارگاه‌ها و مراکز فنی‌حرفه‌ای موضوع مهارت‌آموزی دانش‌آموزان پیگیری شود.»
وی ادامه داد: «برای مثال در منطقه‌ای نیروی متخصص آموزش رشته مکانیک خودرو وجود ندارد اما آن منطقه دارای 30 نفر هنرجوی رشته مکانیک است، حال با توجه به این شرایط سعی می‌شود تا از طریق مراکز معتبری که در این حوزه وجود دارند، خرید خدمت صورت گیرد و آن دانش‌آموزان مهارت خود را در رشته مدنظر افزایش دهند.»
مدیرکل دفتر آموزش فنی‌حرفه‌ای و کاردانش وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه برون‌سپاری به معنای رها کردن دانش‌آموزان و هنرجویان هنرستان‌ها نیست، گفت «برون‌سپاری آموزش هنرجو به بخش صنعت، سرمایه‌گذاری و هدفگذاری مهمی است که باعث می‌شود باقی بخش‌ها به کمک آموزش و پرورش بیایند.»
وی در پاسخ به این سوال که آیا انجام برون‌سپاری مهارت‌آموزی به بخش‌های دیگر موجب تقویت هنرستان‌های غیرانتفاعی نمی‌شود، تصریح کرد «خیر این موضوع رخ نخواهد داد، چرا که به دلیل هزینه‌های سنگین هنرستان‌ها، صاحبان مدارس غیردولتی رغبتی به راه‌اندازی هنرستان غیرانتفاعی ندارند و موضوع برون‌سپاری مهارت‌آموزی استفاده از ظرفیت سایر بخش‌ها خواهد بود.»
بیات با اعلام این خبر که نزدیک به 80 تا 90 هزار هنرجو در طرح برون‌سپاری مهارت‌آموزی آموزش خواهند دید، عنوان کرد «پس از پایان آموزش، آزمون استانداردی از سوی آموزش و پرورش از این هنرجوها گرفته می‌شود و براساس نمره کسب شده در آزمون مدنظر مدرک فراگیری مهارت از سوی وزارت آموزش و پرورش صادر خواهد شد.»
پس از این اظهارات بیات، محمدمهدی کاظمی، معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش دی‌ماه امسال و در کارگروه توسعه آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای استان فارس از افزایش ۲۵۰ هزار نفری جمعیت هنرجویان هنرستانی در دولت سیزدهم خبر داد و گفت «براساس سند تحول بنیادین، ۶ ساحت مدنظر است که یکی از آن‌ها ساحت اقتصادی-حرفه‌ای است که به موضوع آموزش‌های مهارتی می‌پردازد، در همین راستا در دوره اول متوسطه با تاکید بر هدایت تحصیلی مطلوب، مهارت‌محوری، فراهم‌کردن بستر و آموزش یک مهارت را دنبال می‌کنیم و دوره‌های فنی‌وحرفه‌ای نیز به‌دنبال تحقق اهداف موردنظر برای رشد اقتصادی کشور براساس نقش‌آفرینی دانش‌آموزان هنرستانی در آینده نزدیک هستیم.»
وی با اشاره به جمعیت هنرجویان هنرستانی افزود «هم‌اکنون قریب به یک میلیون و ۱۸۰ هزار دانش‌آموز در هنرستان‌های کشور مشغول به تحصیل هستند که در دولت سیزدهم، حدود ۲۵۰ هزار نفر به جمعیت دانش‌آموزی هنرستان‌ها اضافه شده است.»
آینده‌نگری دستگاه تعلیم و تربیت برای کمک به صنعت
اعلام چنین خبری از سوی معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش دلیلی محکم برای توجه ویژه به آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش از سوی وزارت آموزش و پرورش دولت سیزدهم است، توجهی که نشان از زنده شدن انگیزه دانش‌آموزان برای انتخاب رشته‌های هنرستانی دارد، توجهی که حاکی از تزریق جانی دوباره به حوزه آموزش‌های مهارتی است. البته لازم به ذکر است که اعلام این خبر مسئولبت مسئولان وزارت آموزش و پرورش را در این حوزه سنگین‌تر کرد و به همین دلیل آن‌ها با نگاه آینده‌نگرانه در پی تحقق تمامی اهداف مدنظر در حوزه آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای هستند.
در همین راستا علی فرهادی، سخنگوی وزرات آموزش و پرورش در نشست خبری خود در رابطه با برنامه جدید وزارت آموزش و پرورش که آینده‌محور است، گفت «باید به این سمت حرکت کنیم که ۵ سال آینده آموزش و پرورش به چه شکلی خواهد بود، اصلا تناسب مقاطع مختلف تحصیلی به چه شکلی خواهد بود؟ در تمامی حوزه‌ها باید بسیار هوشمندانه عمل کرد وگرنه مدیران ۵ سال آینده از ما گله‌مند خواهند بود.»
وی ادامه داد: «پیش‌بینی می‌شود در مهرماه ۱۴۰۷ تعداد دانش‌آموزان دوره دوم متوسطه به سه میلیون و ۵۴۵ هزار نفر برسد، برنامه‌ریزی باید به نحوی باشد که باید برای دانش‌آموزانی که در این مقطع حضور می‌یابند، فضا و معلم کافی داشته باشیم، چرا که اگر این کار صورت نگیرد، دچار مشکل خواهیم شد. همچنین براساس برنامه هفتم توسعه باید ۵۰ درصد دانش‌آموزان متوسطه دوم در فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش باشند، در نتیجه نیاز به نیروی انسانی داریم، پس باید حدود ۱۱ هزار نیروی هنرآموز تزریق شود و از همین لحظه باید نگاهی عمیق به دانشگاه تربیت دبیر شهید‌رجایی داشته باشیم تا این میزان نیروی فنی‌وحرفه‌ای که قرار است در هنرستان‌ها تدریس کنند تربیت شوند.»
سخنگوی وزارت آموزش و پرورش افزود: «همچنین از ظرفیت صنعت و هنرستان‌های جوار نیز باید استفاده کنیم و تا سال ۱۴۰۷ باید حدود ۲۸۰ هنرستان جدید احداث شود؛ تمامی موارد ذکر شده ناظر بر این است از همین الان نباید متوقف شویم.»
با توجه به اظهارات فرهادی این نتیجه را می‌گیریم که مسئولان فعلی وزارت آموزش و پرورش با نگاهی آینده‌محور در پی ارتقای آموزش‌های فنی‌حرفه‌ای و کاردانش هستند، نگاهی که مبتنی بر ایجاد انگیزه در بین دانش‌آموزان برای گرایش بیشتر به این رشته‌هاست و به‌دنبال این است که چرخ صنعت این کشور توسط آینده‌سازانی بپرخد که در در نظام آموزش عمومی کشور فارغ‌التحصیل شده‌اند و مهارت‌های لازم را آموخته‌اند.
