اهداف بازنگری آئین‌نامه اجرایی مدارس
تهران (پانا) - معاون دبیرکل شورای عالی آموزشوپرورش گفت از ضرورت‌های بازنگری و اصلاح آیین‌نامه اجرایی مدارس، همسوسازی آن با اسناد تحولی، کاهش تمرکز و تفویض اختیارات بیشتر به مدارس است.
به گزارش روابط عمومی دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش؛ موسی‌الرضا کفاش در کارگاه آموزشی آیین‌نامه اجرایی مدارس که به میزبانی اداره کل آموزش و پرورش استان کرمانشاه برگزار شد با اشاره به اهمیت و ضرورت بازنگری آیین‌نامه اجرایی مدارس گفت: همسوسازی آیین‌نامه با اسناد تحولی، توجه به تحولات محیطی، اقتضائات، شرایط و نیازهای حال و آینده دانش‌آموزان و جامعه، ایجاد بستر حقوقی و قانونی برای تحقق اهداف و ماموریت‌های مدارس، کاهش تمرکز و تفویض اختیارات بیشتر به مدارس است.
وی افزود: عملیاتی‌شدن برنامه‌های زیرنظام‌های اصلی سند تحول بنیادین، جلب نظر و مشارکت ذی‌نفعان و عوامل سهیم و موثر در فرایند تعلیم و تربیت دانش‌آموزان و ارتقای جایگاه و مرجعیت مدرسه بهعنوان کانون اصلی تعلیم و تربیت، محل کسب تجربیات یادگیری و کانون تربیت محله از جمله مواردی است که در اصلاح و بازنگری آیین‌نامه اجرایی مدارس مد نظر قرار گرفته است.
کفاش با اشاره به اینکه آیین‌نامه اجرایی مدارس شامل 160 ماده و 108 تبصره است اظهار داشت: آیین‌نامه اجرایی مدارس در یک نگاه کلی بازتعریف وظایف مدیران مدارس، توسعه وظایف شوراها و انجمن اولیا و مربیان مدرسه، توجه به نقش خانواده در تربیت فرزندان، ایجاد انعطاف در تنظیم برنامه هفتگی مدارس، توسعه و تقویت پژوهش و پژوهش‌محوری در مدرسه، تاکید بر تنوع‌بخشی به محیط‌های تربیتی و ایجاد موقعیت‌های جدید یادگیری برای دانش‌آموزان است.
معاون دبیرکل شورای عالی آموزش وپرورش اظهار داشت: توجه به بهداشت، سلامت، فضا و تجهیزات، فناوری و ایمنی و رعایت استانداردهای مربوط، استفاده از فن‌آوری و ابزارهای ارتباطی و اطلاعاتی، تقویت و توسعه حرفه‌ای منابع انسانی با برگزاری دوره‌های توانمندسازی در مدرسه و... از جمله موارد دیگری است که در آیین‌نامه اجرایی مورد توجه قرار گرفته است.
کفاش با اشاره به اهداف آیین‌نامه اجرایی مدارس گفت: ارتقای جایگاه مدرسه بهعنوان کانون اصلی تعلیم و تربیت، تمرکززدایی و کاهش وابستگی مدارس به ادارات، شفاف‌سازی و پاسخگو کردن مدارس در قبال تصمیم‌ها، افزایش انعطاف‌پذیری و بهبود ارتباطات درون‌مدرسه‌ای و توسعه مشارکت‌جویی و مشارکت‌پذیری عوامل سهیم و موثر(معلمان، دانش‌آموزان، خانوادهها، نهادهای محلی و منطقه‌ای و...) برای افزایش بهره‌وری (کارآیی و اثربخشی) مدرسه از جمله اهداف این آیین‌نامه است.
معاون دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش با اشاره به تعریف مدرسه اظهار داشت: مدرسه به عنوان کانون عرضه خدمات و فرصت‌های تعلیم و تربیت، سازمان آموزشی و تربیتی است که برای تحقق تربیت رسمی عمومی در هر یک از دوره‌های تحصیلی از دبستان تا پایان دوره دوم متوسطه بر اساس ملاک‌ها و معیارهای وزارت آموزش و پرورش و در چهارچوب مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش، اهداف، سیاست‌ها و برنامه‌های مصوب به صورت حضوری/غیرحضوری(مجازی) و ترکیبی، تأسیس، راه‌اندازی و اداره می‌شود.
وی با اشاره به اینکه مدارس به شیوه دولتی (عمومی) و غیردولتی تاسیس و اداره می‌شوند، ابراز داشت: مرجع صدور مجوز تاسیس مدارس غیردولتی، وزارت آموزش و پرورش است. مراکزی که فاقد مجوز از وزارت آموزش و پرورش هستند، اجازه فعالیت ندارند.
کفاش تاکید کرد: ادارات آموزش و پرورش استان‌ها موظفند واحدها و مراکز آموزشی و پرورشی یا عناوین مشابه را که با ثبت‌نام و جذب دانش‌آموزان لازم‌التعلیم و تشکیل کلاس، مانع حضور آنان در مدارس تحت پوشش وزارت آموزش و پرورش می‌شوند را شناسایی کرده و وفق قانون تعطیل موسسات و واحدهای آموزشی، تحقیقاتی و فرهنگی که بدون اخذ مجوز قانونی دایر شده‌اند (مصوب 1372/10/7 مجلس شورای اسلامی) اقدام کنند.
معاون دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش با اشاره به هدف مدرسه، اضافه کرد: مدارس ضمن زمینه‌سازی برای کسب شایستگی‌های پایه یادگیری و رشد متوازن در ساحت‌های تعلیم و تربیت (ساحت اعتقادی، عبادی و اخلاقی - ساحت اقتصادی و حرفه‌ای - ساحت علمی و فن‌آورانه - ساحت سیاسی و اجتماعی - ساحت زیستی و بدنی - ساحت زیبایی‌شناختی و هنری) (تحقق اهداف دوره‌های تحصیلی) از سوی دانش‌آموزان به‌گونه‌ای که بتوانند موقعیت خود (نسبت به خود، خالق، دیگران و خلقت) را به درستی درک و آن را به طور مستمر با عمل صالح فردی و جمعی متناسب با نظام معیار اسلامی ارتقا داده و تقویت کنند.
کفاش با اشاره به چرخش‌های تحول‌آفرین در مدرسه گفت: از نهادی آموزشی به نهادی فرهنگی - اجتماعی و مولد سرمایه انسانی؛ از کنترل بیرونی و ایجاد محدودیت به خویشتن بانی (تقوا)، ارزشمداری، عقلانی و مسئولیت‌پذیری؛ از انحصارانگاری در تربیت، به مشارکت و مسئولیت‌پذیری ارکان و عوامل سهیم و موثر؛ از یکسان‌نگری در تربیت دانش‌آموزان به پذیرش تنوع و تکثر در تربیت آن‌ها؛ از نگاه تجزیه‌ای و تفکیکی به هویت انسان به نگاه یکپارچه‌نگر و تلفیقی در تمام ابعاد و ساحت‌های تربیت؛ از دانش‌آموز منفعل در کلاس درس به دانش‌آموز فعال در محیط‌های تربیتی؛ از روش‌های خشک و فردی یاددهی - یادگیری به روش‌های متنوع، انعطاف‌پذیر، خلاق، فعال و گروهی؛ از رقابت‌های فردی و تنش‌زای دانش‌آموزی به رفاقت‌های جمعی و تعالی‌بخش؛ از انباشت اطلاعات و حافظه‌محوری در دانش‌آموزان به کسب شایستگی‌ها در تمام ساحت‌های تربیت و از سازگاری با شرایط محیطی به هویت‌یابی و مقاومت در برابر شرایط نامساعد و تغییر آن‌ها ... تبدیل می‌شود.
وی ارکان مدرسه را مدیر مدرسه، شورای مدرسه، شورای معلمان، شورای دانش‌آموزان و انجمن اولیا و مربیان مدرسه برشمرد و افزود: مخاطبان آیین‌نامه اجرایی، مدیران مدارس، معلمان، دانش‌آموزان، خانوادهها، جامعه محلی، صاحب‌نظران، کارشناسان حوزه ستادی، استانی و منطقه هستند.
کفاش، اصول حاکم بر مدرسه را عدالت آموزشی و تربیتی، تعادل و توازن، تنوع‌بخشی به محیط‌های یادگیری، مشارکت، شایستگی و تخصص‌محوری، شفافیت، پاسخگویی و نظارت، قانونمداری، برنامه‌محوری، رعایت کرامت انسانی و آزادی عمل، حفظ و ارتقای بهداشت، ایمنی و شادابی محیط مدرسه برشمرد.
وی با اشاره به عدالت آموزشی و تربیتی اظهار داشت: مدرسه برای ارتقای کیفیت فرایندهای آموزشی و تربیتی باید به تفاوت‌های فردی دانش‌آموزان توجه داشته و با تدارک فرصت‌ها و موقعیت‌های تربیتی متناسب با نیازهای آنان (جنس و جنسیتی، بومی و محلی، قومی، مذهبی، فرهنگی و خانوادگی) و غنی‌سازی محیط یادگیری و تنوع‌بخشی به آن (نظیر نمازخانه، کتابخانه، آزمایشگاه، کارگاه، فناوری اطلاعات، ارتباطات و...) از ظرفیت و قابلیت‌های محیط بیرونی (علمی - پژوهشی، فرهنگی، اجتماعی طبیعی، اقتصادی و...) استفاده کند.
کفاش با اشاره به لزوم تعادل و توازن در مدرسه تصریح کرد: مدرسه باید به رشد همه‌جانبه و متوازن استعدادهای دانش‌آموزان توجه کند و از افراط و تفریط و انحصارگری نسبت به برخی دروس و حوزه‌های یادگیری و ساحت‌های تربیتی پرهیز کند. عوامل سهیم و موثر درونی و بیرونی در مدرسه باید به تعادل و توازن در اجرای برنامه‌ها و فعالیت‌های مدرسه برای تحقق تعلیم و تربیت تمام‌ساحتی، کمک کنند.
وی با تاکید بر تنوع‌بخشی به محیط‌های یادگیری اضافه کرد: استفاده از تمام ظرفیت‌های درونی و بیرونی مدرسه در راستای توسعه محیط‌های یادگیری (پژوهش‌سراهای دانش‌آموزی، کانون‌های فرهنگی- هنری و...) برای شکوفایی گرایش‌های فطری دانش‌آموزان ضروری است. برنامه‌ریزی و زمینه‌سازی با مسئولیت مدیر و مشارکت سایر ارکان مدرسه است. برنامه‌ها و فعالیت‌های مدرسه باید از انعطاف لازم برخوردار بوده و در طراحی و اجرا به تفاوت‌های فردی و جنسیتی دانش‌آموزان (استعدادها، توانایی‌ها، نیازها و علایق) و تفاوت‌های ناشی از محیط زندگی (شهری، روستایی، عشایری، فرهنگی و جغرافیایی) توجه کند.
معاون دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش، جلب مشارکت مردم و اولیای دانش‌آموزان را در مدرسه از هنر و توانمندی مدیران مدارس دانست و گفت: فضای مدرسه و سازوکارهای حاکم بر آن باید زمینه مشارکت عوامل سهیم و موثر را در فرایند تربیت دانش‌آموزان فراهم آورد به‌طوری که مشارکت نظام‌مند دانش‌آموزان، معلمان، شوراهای مدرسه، خانوادهها و نهادهای دولتی، مردمی، محلی و منطقه‌ای در امور مدرسه باعث افزایش کارآمدی مدرسه و پاسخگویی به نیازهای دانش‌آموزان شود.
کفاش با تاکید بر شایستگی و تخصص‌محوری در انتخاب معلمان مدرسه بیان داشت: مربی به منزله نیروی فرهنگی و فکری جامعه، مولد سرمایه اجتماعی و مهمترین عنصر تعلیم و تربیت باید از شایستگی‌های عمومی، تخصصی و حرفه‌ای برخوردار باشد. مدرسه باید با نیازسنجی، امکان برگزاری دوره‌های آموزشی توانمندسازی (در مدرسه یا بیرون از مدرسه) را برای کارکنان، به‌ویژه معلمان و مربیان، در حوزه دانش، بینش، نگرش برای توسعه و تقویت مهارت‌های حرفه‌ای و کسب شایستگی‌های لازم، فراهم آورد.
وی شفافیت، پاسخگویی و نظارت را از وظایف مدیر مدرسه دانست و اظهار داشت: کارکرد و وظایف مدرسه باید شفاف و روشن باشد. مدرسه مطابق استانداردهای آموزشی تربیتی در قبال آموزش و پرورش، خانواده و ذی‌نفعان پاسخگو است و باید مسئولیت اقدامات آموزشی تربیتی خود را متناسب با اختیارات و امکانات محوله، بپذیرد و پاسخگو باشد. در اجرای برنامه‌ها و فعالیت‌های مدرسه علاوه بر نظارت درونی، نظارت بیرونی نیز از طریق مراجع ذی‌ربط انجام می‌شود.
معاون دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش، قانونمداری را یکی از ویژگی‌های مدیران برشمرد و گفت: آشنایی با قوانین و مقررات مدرسه و تعهد و التزام به اجرای آن لازم و ضروری است. مدرسه باید زمینه آشنایی کارکنان، دانش‌آموزان و اولیای آنان با وظایف، حقوق و تکالیف خود و مدرسه را فراهم آورده و بر اجرای صحیح آن نظارت کند.
وی برنامه‌محوری مدرسه را از اصول مدرسه‌داری دانست و ابراز داشت: مدرسه باید برنامه سالانه خود را با مشارکت عوامل سهیم و موثر در تربیت دانش‌آموزان (ظرفیت‌های درونی و بیرونی) و متناسب با تحولات روزافزون جامعه محلی، منطقه‌ای، ملی و جهانی به‌ویژه در عرصه فناوری اطلاعات و ارتباطات در ساحت‌های گوناگون تربیتی با رویکرد پویایی و آینده‌نگری، تدوین و اجرا کند به طوری که دانش‌آموزان را برای زیستن در حال و آینده آماده کند.
کفاش، رعایت کرامت انسانی و آزادی عمل را از خصوصیات اثربخشی مدیران مدارس برشمرد و افزود: مدرسه باید شان و کرامت انسانی همه افراد (اعم از دانش‌آموزان، معلمان، مربیان، اولیا و ...) را حفظ و زمینه ارتقای آنان را فراهم آورد به‌گونه‌ای که نسبت به هیچ کس، برخورد تحقیرآمیز صورت نگیرد. مدرسه باید با فراهم آوردن فرصت‌های متنوع یادگیری و تدارک فضا، امکانات و تجهیزات مربوط، زمینه آزادی عمل و انتخاب آگاهانه و مسئولانه معلمان و دانش‌آموزان را در فرایند یاددهی - یادگیری به وجود آورد.
وی با اشاره به حفظ و ارتقای بهداشت، ایمنی و شادابی مدرسه اضافه کرد: مدرسه باید در برقراری سلامت جسمی و روانی دانش‌آموزان و ارتقای توانایی‌های بدنی و حرکتی و تبیین روش‌های تفریحی سالم و ترویج بهداشت و اصول سالم زیستن، اقدام کند و با مناسب‌سازی و ایمن‌سازی فضاهای آموزشی تربیتی، ورزشی، بهداشتی، امکانات و تجهیزات و پیش‌بینی اقدامات پیشگیرانه، محیطی سالم، شاداب و بانشاط و ایمن برای تعلیم و تربیت دانش‌آموزان فراهم آورد. در اجرای برنامه‌ها و فعالیت‌های فوق برنامه (آموزشی، تربیتی، پژوهشی، فرهنگی هنری، ورزشی، گردش‌های علمی و...) باید به نیاز و علایق دانش‌آموزان توجه و برنامه‌های مفرح و شاد پیش‌بینی و اجرا شود.
