صنعت باید به هنرستان‌ها و مراکز فنی‌و‌حرفه‌ای وصل شود
دغدغه سربازی باعث شده تا فارغ‌التحصیل هنرستان بهجای بازار کار به دانشگاه فکر کند یک دلیل وصل‌نشدن صنعت به حوزه آموزش در توزیع رانت‌های مختلف در حوزه صنعت است
تهران (پانا) - یکی از مشاوران وزارت اقتصاد دلیل وصل‌نبودن صنعت به هنرستان‌ها را تمایل صنایع به گرفتن نیروی انسانی با مدرک بالاتر و ارزان‌بودن تحصیلات عالی، عنوان کرد و موضوع دیگر را دغدغه سربازی این نیروهای کار دانست.
محمدعلی خادمی، کارشناس اقتصادی و عضو حوزه مشاوران وزارت اقتصاد و امور دارایی در گفت‌وگو با پانا درباره چرایی متصل‌نبودن صنعت به هنرستان‌ها و مراکز فنی و حرفه‌ای گفت: «این موضوع از چند جنبه قابل بررسی است. یکی موضوع آموزش است. ما به‌واسطه ساختارهایی که در آموزش‌مان داریم برای مثال آموزش رایگان و دولتی و ارزان‌قیمت باعث شده تا همه به فکر مدرک گرفتن بیافتند به تصور اینکه می‌توانند با مدرک، شغل بهتری پیدا کنند.»
تحصیل ارزان باعث شده فارغ‌التحصیلان هنرستان‌ها به امید کار بهتر به‌سمت مدرک بروند
وی افزود: «وقتی دو نفر فارغ‌التحصیل می‌شوند و یکی مدرک کاردانی دارد و دیگری کارشناسی، صنعت، فردی که مدرک کارشناسی دارد را جذب می‌کند. ازآنجایی‌که تحصیل در مدرک کارشناسی تا حدی ارزان و رایگان است قاعدتاً فرد ترغیب می‌شود به‌سمت گرفتن مدرک بالاتر برود. این در حالی است که در بقیه جاهای دنیا تحصیلات تکمیلی هزینه بالایی دارد پس ترجیح می‌دهند زودتر جذب بازار کار شوند.»
دغدغه سربازی باعث شده تا فارغ‌التحصیل هنرستان بهجای بازار کار به دانشگاه فکر کند
این کارشناس اقتصادی با اشاره به جنبه دیگر این چرایی متصل‌نبودن صنعت به هنرستان‌ها، گفت: «بحث دیگر موضوع سربازی است. نسبت مشارکت در اقتصاد ایران بیشتر متعلق به آقایان است و حدوداً 16 درصد خانم‌ها در بازار کار هستند. پس درصد زیاد شاغلان آقا با مقوله‌ای به نام سربازی روبه‌رو هستند. این افراد بعد از اتمام تحصیل ممکن است ترس از رفتن به سربازی داشته باشند و درنتیجه ترجیح می‌دهند که ادامه تحصیل بدهند و تا جاییکه بتوانند از معافیت تحصیلی استفاده کنند. دلیل استفاده از این معافیت تحصیلی موضوع شغل است. فرد برای اینکه فرصت کار کردن داشته باشد در دانشگاه می‌ماند که به سربازی نرود.»
خادمی گفت: «باید به‌سمتی برویم که آموزش عالی بیشتر پولی شود تا افراد از جیب خود هزینه کنند و در این صورت فرد به‌راحتی به هر رشته دانشگاهی نمی‌رود مگر اینکه به لحاظ درآمدی برایش صرفه بیشتری داشته باشد.»
توزیع رانت در صنایع مانع جدی جذب تکنسین حرفه‌ای و متخصص است
مشاور وزارت اقتصاد و دارایی دلیل دیگر وصل‌نشدن صنعت به حوزه آموزش را در توزیع رانت‌های مختلف در حوزه صنعت عنوان کرد و گفت: «در صنایع به‌واسطه اینکه رانت‌های مختلفی توزیع می‌شود از رانت انرژی ارزان گرفته تا تسهیلات ارزان‌قیمت و غیره، عمده صنایع ما انگیزه‌ای ندارند و برای بهبود وضعیت تولید ممکن است سعی کنند تا از آن رانت بیشتر برخوردار شوند تا اینکه بخواهند نیروی انسانی حرفه‌ای جذب کنند. برای مثال فولاد مبارکه چون فولاد تولید می‌کند نیاز به نیروی متخصصی دارد که دستگاه بهینه انرژی مصرفی را برایش بسازد تا با نصف انرژی مصرفی فولاد تولید کند. این در شرایطی است که فولاد مبارکه می‌تواند مذاکره‌ای داشته باشد تا انرژی ارزان‌تری استفاده کند و قاعدتاً همین مسیر را انتخاب می‌کند پس دیگر انگیزه‌ای ندارد که به دنبال نیروی ارزان‌تر برود.»
خادمی گفت: «در صنایع دنیا و شرایط رقابتی شدیدی که وجود دارد وقتی خبری از این رانت‌ها نیست صنایع ناگزیر به ارتقای بهره و کیفیت هستند و نیاز به نیروی انسانی بسیار حرفه‌ای دارند چه مهندس باشد و چه تکنسین و از هر کدام به‌صورت بهینه استفاده می‌کند تا تولیدش را کیفیت ببخشد.»
وی افزود: «در شرایطی که فقط رانت توزیع شود صنایع انگیزه‌ای ندارند و حتی بهترین تکنسین و مهندس هم که تربیت شود آخر این است که آن فرد مهندس می‌رود و کار معمولی انجام می‌دهد. زیرا مدیرعامل آن مجموعه فکرش این است که چگونه می‌تواند رانت جدیدی برای بهره‌بردن استفاده کند.»
راهکاری برای اثربخشی سرباز نخبگی در صنایع
خادمی یکی از راهکارها را در تسهیل موضوع سربازی عنوان کرد و افزود: «در این موضوع طرحی داریم با عنوان سرباز نخبگان و از نیروهای نخبه استفاده بهینه می‌شود تا بهجای سربازی‌رفتن در زمینهٔ علمی استفاده شود اما وقتی خروجی‌اش را می‌بینیم این است که همان سرباز نخبه (به‌واسطه رایگان‌بودن نیروی نخبه در مجموعه نیروی مسلح است) کار مثمر ثمری انجام نمی‌دهد و صرفاً یک مقاله‌ای به آن نخبه می‌سپارند بدون اینکه به خروجی مشخصی بخواهند برسند.»
وی افزود: «موضوع رایگان‌بودن نیروی انسانی است و همه جای دنیا هم نیروی نظامی قوی دارند و هم نیروی انسانی در صنایع قوی هستند اما نیرو ارزان نیست. فردی که سرباز نخبه است می‌تواند برود یک شرکت کاری که تخصص وی را نیاز دارد و درازای آن بخشی از درآمدش تحت عنوان مالیات به نیروهای مسلح پرداخت شود. همه باید نظارت و برنامه‌ریزی کنند ولی این خروجی که می‌بینیم استفاده خوبی نمی‌شود و افراد نخبه سرخورده می‌شوند.»
