صنایع دستی استان مرکزی

صنایع دستی استان مرکزی که مهد پرورش هنرهایی است که نشانگر فرهنگ غنی مردم این منطقه بوده و به واسطه آن تبلور عینی فرهنگ اصیل ، بومی، مردمی و معنوی کشورمان است همواره معرف خصوصیات بارز و شاخص هنر و تمدن این مرز و بوم چه در داخل و چه در خارج از کشور بوده است. امروزه نیز در این استان هنرمندان و صنعتگرانی وجود دارند که همچون گذشتگان خود بی ادعا در پی تعالی هنر خویش اند.از گذشته های دور استان مرکزی به عنوان یکی از مراکز صنعتی و قطب های مهم در صنایع دستی به همگان شناسانده شده است.

فرش دستبافت استان مرکزی با نام تجاری فرش ساروق در جهان شهره است. کمتر موزه ای است که مزین به آثار هنرمندان و صنعتگران فرشباف استان نباشد، گلیم استان به خصوص گلیم ساوه از دوران صفوی با سابقه درخشان تولید شده و در حال حاضر گلیم گل برجسته استان در کشور پرآوازه می باشد. مسگری نیز در اراک و تفرش سابقه ای دیرینه دارد. از دیگر رشته های صنایع دستی در استان که قابلیت ها و زمینه های رشد و فعالیت زیادی دارند می توان از طراحی و نقشه کشی فرش، رفوگری، رنگرزی سنتی، جاجیم بافی، هنرهای چوبی شامل: منبت و کنده کاری روی چوب، معرق و محرق، پیکر تراشی، نازک کاری چوب، مشبک، ساخت سازهای سنتی و خراطی، صنایع فلزی شامل: قلمزنی روی مس، مسگری، سفیدگری، چلنگری، علامت سازی و دیر رشته ها: آینه کاری، گچبری سنتی، سوزن دوزی و رشته های وابسته به آن، گیوه بافی و گیوه دوزی، البسه محلی، سرامیک سفالگری و مجسمه سازی، صنایع دستی تکمیلی و تلفیقی، بامبو بافی، تراش سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی، تذهیب و نگارگری، بافتنی های سنتی، عروسک های محلی و … که بالغ بر ۶۶ رشته می باشد نام برد.

گزیده رشته های صنایع دستی استان مرکزی به تفکیک شهرستان

اراک: دست بافت های سنتی ( قالی بافی ، گلیم بافی ، جاجیم بافی) – رودوزی های سنتی- آثار چوبی ( منبت و کنده کاری روی چوب، معرق کاری، پیکرتراشی ، خراطی ، ساخت سازهای سنتی ، مشبک و گره چینی چوب) – سفالگری – کتابت و نگارگری ( طراحی سنتی، نقاشی ایرانی، گل و مرغ، تذهیب و تشعیر، خوشنویسی، کتیبه نویسی)- آثار فلزی (مسگری ، قلمزنی، سفیدگری ، چلنگری ، مشبک فلز ، ملیله طلا و نقره)- پاپوش سنتی( گیوه دوزی و گیوه بافی)- آرایه های معماری (گچبری سنتی، آینه کاری…)- تراش سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی – مروار بافی – میناکاری

ساوه و زرندیه: دستبافتهای سنتی ( قالی بافی و گلیم بافی)- رودوزیهای سنتی- آثار چوبی ( منبت و کنده کاری روی چوب، معرق کاری، خراطی)- سفالگری- کتابت و نگارگری – آثار فلزی( قلمزنی، چلنگری)

خمین : دستبافتهای سنتی ( قالی بافی، گلیم بافی ساده و گل برجسته، جاجیم بافی) رودوزیهای سنتی- آثار چوبی( منبت و کنده کاری روی چوب، معرق کاری، خراطی، پیکر تراشی، خاتم کاری)- سفالگری- کتابت و نگارگری – آثار فلزی( قلمزنی، چلنگری)

محلات : دستبافتهای سنتی ( قالی بافی، گلیم بافی ) – رودوزیهای سنتی- آثار چوبی ( معرق کاری، پیکر تراشی) – سفالگری – پاپوش سنتی ( گیوه دوزی و گیوه بافی) -آثار تلفیقی و تکمیلی

شازند: دستبافتهای سنتی ( قالی بافی، گلیم بافی ) – رودوزیهای سنتی- آثار چوبی ( منبت و کنده کاری روی چوب، معرق کاری، پیکرتراشی، خراطی)- سفالگری- کپوبافی-

کمیجان:دستبافتهای سنتی( قالی بافی، گلیم بافی) – رودوزیهای سنتی- آثار چوبی( منبت و کنده کاری روی چوب ، خراطی) پاپوش سنتی( گیوه دوزی و گیوه بافی)

دلیجان:دستبافتهای سنتی( قالی بافی، گلیم بافی) – رودوزیهای سنتی–آثار چوبی( معرق کاری، محرق، معرق ساقه گندم) نقاشی روی چوب

آشتیان:دستبافتهای سنتی ( قالی بافی ، گلیم بافی ) – رودوزیهای سنتی – آثار چوبی ( معرق کاری) – تذهیب

تفرش:دستبافتهای سنتی ( قالی بافی ، گلیم بافی ) رودوزیهای سنتی ( درویش دوزی یا تفرشی دوزی) آثار چوبی ( منبت و کنده کاری روی چوب، معرق کاری ) – آثار فلزی ( مسگری، سفید گری ، قلمزنی، چاقو سازی) – آینه کاری

تعریف و ویژگیهای صنایع دستی

صنایع دستی به مجموعه ای از «هنر-صنعت» اطلاق می شود که عمدتاً با استفاده از مواد اولیه بومی و انجام قسمتی از مراحل اساسی تولید بکمک دست و ابزار دستی موجب تهیه و ساخت محصولاتی می شود که درهر واحد آن ذوق هنری و خلاقیت فکری صنعتگر سازنده بنحوی تجلی یافته و همین عامل وجه تمایز اصلی اینگونه محصولات از مصنوعات مشابه ماشینی و کارخانه ای می باشد.

با اینهمه از انجا که تاثیر فوق العاده سنت ها و رسوم منطقه ای در صنایع دستی به خوبی قابل رویت است ، تعریف مشخص و معینی به عنوان یک تعریف استاندارد از انچه صنای دستی نامیده می شود، نمی توان به دست داد. ولی با توجه به تعریف فوق الذکر و سایر تعاریفی که تا کنون در این زمینه عنوان شده می توان ویژگی های زیر را برای محصولات دست ساخته قائل شد.

۱- انجام قسمتی از مراحل اساسی تولید توسط دست و ابزار و وسایل دستی برای تولید هر یک از فرآورده های دستی مراحل متعددی طی می شود ولی انجام کلیه این مراحلی بوسیله دست و ابزار و وسائل دستی الزامی نبوده و چنانچه تنها قسمتی از مراحل اساسی تولید به این طریق انجام شود، محصول تولید شده با توجه به مواردی که در تعریف ذکر گردیده صنایع دستی محسوب می گردد.

۲- حضور مؤثر و خلاق انسان در تولید و شکل بخشیدن به محصولات ساخته شده و امکان ایجاد تنوع و پیاده کردن طرحهای مختلف در مرحله ساخت اینگونه فرآورده ها.

۳- تامین قسمت عمده مواد اولیه مصرفی از منابع داخلی

۴- داشتن بار فرهنگی (استفاده از طرحهای اصیل، بومی و سنتی)

۵- عدم همانندی و تشابه فراورده های تولیدی با یکدیگر

۶- عدم نیاز به سرمایه گذاری زیاد در مقایسه با صنایع دیگر

۷- دارا بودن ارزش افزوده زیاد در مقایسه با سایر فعالیتهای تولیدی

۸- قابلیت ایجاد و توسعه در مناطق مختلف (شهر، روستا و حتی در جوامع عشایری)

۹- قابلیت انتقال تجربیات و رموز و فنون تولیدی به صورت سینه به سینه و همچنین طبق روش استاد و شاگردی

طبقه بندی صنایع دستی

صنایع دستی کشورمان را می توان از جهات مختلف طبقه بندی کرد ولی از آنجا که روش و تکنیک تولید فرآرده های دستی یکی از مهمترین وجوه تمایز این صنعت می باشد، لذا در اینجا طبقه بندی عمدتاً بر مبنای روش و تکنیک ساخت اینگونه محصولات بعمل آمده است:

بافته های داری: محصولاتی که به کمک دارهای افقی یا عمودی مستقر در زمین تولید می شود، بافته های داری محسوب می گردند. مثل قالی، گلیم، گبه، چنته، و بعضی از انواع زیلو.

 دستبافی (نساجی سنتی) : فرآورده هایی که با کمک دستگاههای ساده بافندگی تولید می گردد ، دستبافتی محسوب می شود. نظیر ترمه، زری، شال و انواع پارچه های پنبه ای، پشمی و کرکی. از جمله خصوصیات این رشته از صنایع دستی این است که اولاً – کلیه مراحل سه گانه بافندگی (ایجاد دهنده کار، پودگذاری) با حرکت دست و پا انجام می شود، ثانیاً- امکان استفاده از پوده های رنگی بمیزان نامحدود و همچنین تنوع طرح بافت با در اختیار داشتن و کنترل حرکات میسر می گردد که این امر نشانگر حضور مؤثر و خلاق انسان در تولید است.

بافتنی ها: انواع مصنوعاتی که با کمک میل و قلاب و نظایر آن و با الیاف طبیعی تولید می شود جزء بافتنی ها به حساب می اید نظیر دستکش، جوراب، کلاه، شال گردن، روسری و …

روکاری (رودوزی) : کلیه مصنوعاتی که از طریق دوختن نقوش سنتی بر روی پارچه های بدون نقش و یا کشیدن قسمتی از نخهای تار و پود بوجود می آید در گروه رودوزی و یا روکاری ای دارد. نظیر سوزندوزی، قلابدوزی، ملیله دوزی، خامه دوزی، گلابتون دوزی، پته دوزی و ….

چاپ های سنتی: کلیه پارچه هایی که بوسیله قلم مو، مهر و نظایر آن رنگ آمیزی شده و نقش می پذیرد جزء چاپ های سنتی به حساب می اید مانند چاپ قلمکار و چاپ دندانی.

 نمد مالی: انواع مصنوعاتی که بر اثر درگیری و متراکم نمودن الیاف پشم و کرک در شرایط فنی مناسب از طریق ورز دادن تهیه می شوند، جزء گروه نمد مالی می باشند نظیر کلاه نمدی، پالتو نمدی (کپنک) نمد زیر انداز و نمد پا دری.

 سفالگری و سرامیک سازی: به محصولاتی که با استفاده از گل رس و همچنین گل حاصله از سنگهای کوارتز و کائولن به کمک دست و چرخ سفالگری ساخته و سپس پخته می شود سفال و سرامیک اطلاق می گردد.

برای تکمیل اشیاء ساخته شده در نقاط مختلف کشور بر حسب سنت و رسوم اقدام به نقاشی، کنده کاری و یا ایجاد نقوش برجسته روی آنها شده و از لعاب مناسب برای پوشش سطح اشیاء استفاده می گردد. محصولات تولید شده این گروه شامل انواع پارچ و لیوان، ظروف غذاخوری، گلدان و … می باشد.

 شیشه گری: محصولاتی را که از طریق شکل دادن مواد معدنی ذوب شده در کوره نظیر سیلیس، خرده شیشه و یا ترکیبی از این دو با استفاده از روش دمیدن توسط لوله مخصوص و کاربرد ابزار دستی شامل انبر، قیچی و … حاصل می شود شیشه دست ساز م نامند که شامل مراحل تکمیلی و تزئینی دیگری نظیر نقاشی و تراش هم می گردد.

 تولید فرآورده های پوست و چرم: محصولاتی که با استفاده از پوست و چرم دباغی شده به شیوه سنتی تولید می گردد، نظیر پوستین، کلاه پوستی، چاروق، محصولات تکمیلی چرمی (نظیر تلفیق چرم با محصولات دستبافت) جز این گروه هستند.

 ساخت محصولات فلزی و الیاژ: فرآورده هایی که به شیوه سنتی و با استفاده از ابزار دستی و انواع فلزات (مس، نقره، طلا و آهن) و انواع آلیاژهای (برنج و ورشو) تولید می گردد نظیر انواع ظروف خانگی، چاقو و قندشکن، قلم تراش، قفل و … جز این گروه می باشند.

قلمزنی، مشبک کاری و حکاکی روی فلزات و آلیاژها (هنر- صنعتی) است که طی آن طرحها ونقوش سنتی با استفاده از قلم ، چکش و سایر ابزار دستی بر روی اشیاء ساخته شده از فلز یا آلیاژ شکل می گیرد.

 سنگتراشی و حکاکی روی سنگ: شامل مصنوعاتی می گردد که مواد اولیه اصلی آن را انواع سنگ ها، نظیر فیروزه، سنگ مرمر، سنگ یشم، سنگ سیاه، سنگ سفید و … تشکیل می دهد و به کمک ابزار و وسایل مختلف تراشیده یا حکاکی می شود، نظیر انواع ظروف ، پایه چراغ، قاب عکس، انواع نگین و …

خراطی چوب: خراطی شیوه ای از تولید محصولات چوبی است که طی آن و توسط ابزار و وسایل مختلف و عمدتاً بوسیله دستگاه خراطی اشیایی نظیر انواع قلیان، گهواره، پایه آباژور و ظروف مختلف ساخته و پرداخته می شود.

ریزه کاری و نازک کاری چوب: روشی از ساخت فرآورده های چوبی است که طی آن توسط وسایل نجاری نظیر اره، رنده، سوهان و … قطعات کوچک چوبی آماده شده بصورت روکش بر روی بدنه چوبی چسبانده و تحت فشار شکل گرفته و از این طریق انواع شکلات خوری، زیر سیگاری، قاب عکس و نظایر آن تولید و عرضه می گردد.

منبت کاری، کنده کاری و مشبک کاری چوب: شیوه ای دیگر از تولید محصولات چوبی است که طی آن طرحها و نقوش سنتی با استفاده از قلم، چکش و سایر ابزار نجاری بر روی چوب های مرغوب و با دوام شکل می پذیرد.

حصیر بافی: منظور از حصیر بافی که ضمناً بامبو بافیف مروار بافی، ترکه بافی، سبد بافی، و چیغ بافی را نیز شامل می شود همان بافت رشته های حاصله از الیاف سلولزی (گیاهی) به کمک دست و ابزار ساده دستی است که طی آن محصولات مختلفی نظیر حصیر زیرانداز، سفره حصیری، انواع سبد، انواع ظروف و … تولید و عرضه می گردد. در مورد چیغ بافی ذکر این نکته ضروری است که علاوه بر الیاف گیاهی ضمن بافت از نخ پشمی رنگ شده نیز برای ایجاد نقوش و طرحهای سنتی استفاده می گردد.

خاتم سازی: روشی از تولید فرآورده های چوبی است که طی آن با استفاده از روکش حاصله از بهم چسباندن قطعات کوچک فلزات، استخوان و انواع چوب در اشکال و طرحهای سنتی (عمدتاً بصورت هندسی) و به کمک ابزار و وسایل مختلف فرآورده هایی نظیر انواع قاب عکس، جاسیگاری، شکلات خوری، میز، صندلی و … ساخته می شود.

 معرق کاری: ترسیم طرح ها و نقش های سنتی بر روی زمینه چوبی یا کاشی و خالی ردن داخل خطوط طرحها و پرکردن فضای خالی شده بوسیله قطعات آماده شده چوبی، سرامیک، فلزی، صدفی و سنگی را معرق کاری می گویند.

 کاشی کاری: صنعتی است پر سابقه که طی آن انواع کاشی ها با استفاده از طرحها و نقش های سنتی برای استفاده در ابنیه مذهبی و تاریخی از طریق قالب گیری گل رس، پختن آن در کوره و لعاب زنی، نقاشی و پخت مجدد در کوره ساخته و پرداخته می شود.

 ملیله سازی: منظور ساخت اشیاء مختلف و همچنین برخی از زیورآلات با استفاده از مفتولهای نقره ، طلا و مس و به کمک ابزار و وسایل فلز کاری نظیر ، انبر، قیچی، کوره مخصوص و … می باشد.

مینا کاری: در اینجا مراد ساخت بدنه فلزی، لعاب کاری، پخت، نقاشی و پخت مجدد اشیاء در کوره می باشد که تمامی این مراحل به کمک ابزار و وسایل ساده و استفاده از طرحهای اصیل و سنتی در مرحله نقاشی انجام می پذیرد.

ساخت اشیاء مستظرفه و هنری : در اینجا منظور ساخت اشیاء و وسایل ظرفه ای است که در آنها عامل هنر به مراتب بیش از فنون تولیدی دخالت دارد و شامل مینیاتور سازی، نقاشی روی صدف ، نقاشی روی چرم و تذهیب می شود.

 ساخت زیورآلات: در اینجا مراد ساخت و تولید انواع جواهرات محلی و همچنین انواع زینت آلات با استفاده از طلا، نقره و انواع آلیاژها می باشد.

ساخت سایر فرآورده های دستی: منظور ساخت سایر محصولات دستی نظیر فیروزه نشانی(فیروزه کوبی) ، طلا کوبی روی فولاد ، انواع عروسکهای محلی و … که با ابزار و وسایل دستی و با استفاده از طرح های سنتی ساخته و پرداخته می شود، می باشد.

تذهیب:تذهیب سیر و سلوکی است عاشقانه، پرواز ذهن پرگشوده ای است با توسن قلم که ره بر افلاک می برد. از راه دل است که تذهیب با ایجاد منطقی ترین توازن و تعادل میان رویاهای رها شده در طبیعت، سرانجام با نظمی موسیقیایی ره به هندسه خود می پوید و به وحدت دل و دیده می رسد.

هنر تذهیب هنری کاملاً ایرانی است و نقوش سنتی به کار رفته در آن شامل: ابر، اسلیمی ، ختایی، گره، کتیبه، شمسه، واگیره و اصول مرتبط بر هنر تذهیب می باشد، و رنگها در آن نقش اساسی را ایفا می کند.

این هنر هم اکنون در بسیاری از شهرهای استان مرکزی و مشخصاً در اراک در حال ترقی چشم گیری است و هنرمندان فعال دراین رشته اکثراً شاگردان استادان بنام ایرانی می باشند.

تراش سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی:جواهرات به علت زیبایی، نوع ساخت، ارزش ذاتی و غیره قرنهاست که مورد توجه مردم عادی و پادشاهان بوده است. فلزات و سنگهای قیمتی از زمانهای دورتوسط بشر به شکل تزئینی و هنری در آمده است تا برای زیور شخصی حیثیت اجتماعی و … بکار برده شود.

تجارت سنگهای گرانبها ، سومین رشته سودآور اقتصادی در جهان است و حجم مبادلات تجاری آن بیش از ۳۰۰ میلیارد دلار در سال است که سهم ایران به رغم وجود کانی های قیمتی و نیمه قیمتی در بعضی از استان های کشور بسیار ناچیز می باشد. با توجه به اینکه بازارهای کنونی دنیا تشنه سنگها و طرحهای غنی و هنری ایران در رشته تراش سنگهای قیمتی است، بی شک با ورود این سنگ ها و طرحها بازار بسیار پر رونقی خواهد داشت. این رشته در استان مرکزی با توجه به وجود معادن سنگ، زمینه بسیار متعددی را دارا می باشد. با توجه به آموزشهایی که سازمان صنایع دستی استان در زمینه تراش سنگهای قیمتی در سطح استان به انجام رسانیده است، این رشته در حال پیشرفت و ترقی است.

چلنگری:آهنگری هنر- صنعتی است که خوشبختانه کشور ما در آن دارای پشتوانه تجربی چند هزار ساله است و امروزه نیز تعدادی از هنرمندان صنایع دستی در استان مرکزی در این رشته فعالیت دارند.

موزه صنایع دستی

موزه صنایع دستی استان مرکزی جهت نمایش آثار منحصربفرد صنایع درستی معاصر هنرمندان، با همکاری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی در سال ۱۳۸۳ در منزل تاریخی حسن پور افتتاح گردید. منزل حسن پور در بافت تاریخی بازار اراک و در مرحله چهارسوق آن به فاصله ۵ متری از راسته بازار واقع شده است بطوری که از منزل مذکور می توان به قدیمی ترین مدرسه یعنی سپهداری ، قدیمی ترین حمام بنام چهار سوق و قدیمی ترین بانک «بانک شاهی» دسترسی پیدا کرد. این بنا در سال ۱۲۹۴ ه‍ . ش در دوره احمدشاه قاجار ساخته شده است و د سال ۱۳۷۴ ه‍ . ش توسط سازمان میراث فرهنگی از وراث مرحوم حسن پور خریداری و مرمت شده است. این بنای قدیمی و زیبا دارای دو قسمت شبستان و اعیان نشین می باشد، سراسر قسمت اعیان نشین از طریق گذرگاهها و درها به هم ارتباط دارند بدین جهت مکانی مناسب جهت ارایه آثار هنری می باشد، در این موضوع آثار برجسته هنرمندان استان در رشته های منبت و کنده کاری روی چوب، مسگری، فرش، گلیم های ساده و گل نقش برجسته، جاجیم بافی، آینه کاری، قلم زنی مس، نگارگری و تذهیب، پیکر تراشی و مجسمه سازی، مشبک چوب، البسه محلی، پاپوش های سنتی، سفال و سرامیک، ملیله نقره، ساخت سازهای سنتی و … به نمایش گذاشته شده است.

نمایشگاههای صنایع دستی

صنایع دستی، گزارشگر صنعت و هنر نیاکان و بیانگر هنر و ذوق مردم هر کشور است و نمایشگاههای صنایع دستی را می توان جلوه گاه افرینش هنری مردم یک مرز و بوم و ذوق و سلیقه معاصران دانست و در عین حال جنبه ها و جهات دیگری را که مربوط به زندگی روزمره و حیات اقتصادی و فرهنگی یک کشور است در آن بازیافت.

از آنجا که برگزاری نمایشگاهها از مهمترین عوامل ترویجی صنایع دستی و راهکاری اساسی در مقوله بازرگانی محصولات هنری به شمار می رود، در این راستا برگزاری نمایشگاههای استانی، منطقه ای، سراسری و … در رئوس برنامه های مدیریت صنایع دستی استان مرکزی قرار داشته است که در نوع خود منحصر به فرد و بی نظیر بوده است و خیل عظیمی از علاقمندان را به خود جذب نموده است.

نگارخانه صنایع دستی استاد عیسی بهادری و استاد فتحعلی واشقانی فراهانی

نگارخانه فضایی نمایشگاهی است که در یک زمان معین به هنرمندان تخصیص داده می شود که بتوانند آثار هنری خود را در معرض دید عموم قرار دهند، سازمان صنایع دستی استان مرکزی نیز جهت حمایت از هنرمندان و اشنا کردن مردم باصنایع دستی اقدام به تاسیس دو نگارخانه نمودند که با هماهنگی از لحاظ زمانی با واحد مربوطه به صورت رایگان در اختیار هنرمندان قرار می گیرند. نگارخانه استاد عیسی بهادری در ساختمان شماره ۲ اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی واقع در ابتدای شهرک شهید بهشتی فاز یک و نگارخانه استاد فتحعلی واشقانی فراهانی در میدان شریعتی جنب دانشگاه اراک واقع گردیده است.

سرای مهر

مجموعه ساختمانی سرای مهر در سال ۱۳۸۳ با همکاری اداره کل اوقاف و امور خیریه در محل موقوفه حاج آقا محسن اراکی مشرف به سرای آقایی بازار افتتاح گردید.این فضای تاریخی دارای سه طبقه می باشد، طبقه اول آن دارای ۱۳ غرفه است که به هنرمندان و صنعتگران صنایع دستی در زمینه های معرق- منبت و کنده کاری روی چوب- گچ بری سنتی- ساخت سازه های سنتی- جاجیم بافی- صنایع دستی تلفیقی و تکمیلی – البسه محلی- مسگری- قلمزنی- سفالگری- حجم سازی چوبی- مجسمه سازی و پیکر تراشی- آینه کاری- عروسک های محلی- خراطی- گیوه دوزی- سوزن دوزی- تذهیب و نگارگری و… جهت ارائه و فروش آثارشان بصورت اجاری واگذار شده است و طبق دوم و سوم آن که با هم در ارتباط می باشند، سفره خانه سنتی را تشکیل می دهد، با عنایت به سنتی بودن فضای سفره خانه و وجود غرفه های هنری و سنتی صنایع دستی در سرای مهر یک مجموعه زیبا و متنوع جهت گردشگران و بازدیدکنندگان داخلی و خارجی در کنار بازار تاریخی اراک پدید آمده است. این مجموعه دارای قدمتی همزمان با بازار سرپوشیده اراک می باشد.

بازارچه صنایع دستی محلات

بازارچه صنایع دستی محلات با زیربنای ۵۰۰ مترمربع در محل خانه تاریخی این شهرستان به منظور عرضه تولیدات صنایع دستی و مرکز آموزش هنرمندان درسال۹۱ راه اندازی شده است.با افتتاح بازارچه صنایع دستی محلات برای پنج نفر در رشته های تذهیب، معرق، قلمزنی، دست بافته های سنتی و منبت شغل ایجاد شده است.برای تجهیز کارگاه صنایع دستی مبلغ ۱۷۰ میلیون ریال توسط اداره کل میراث فرهنگی و برای آماده سازی بنا دو میلیارد ریال توسط بخش خصوصی هزینه شده است.هدف از راه‌اندازی این بازارچه را توسعه و عرضه صنایع دستی به منظور افزایش میزان فروش این تولیدات و حمایت از هنرمندان صنایع دستی در این شهرستان می باشد.

بازارچه صنایع دستی ساوه ، اراک و دلیجان

برای احداث هر کدام از این بازارچه ها و تامین زیرساخت‌های لازم و خدمات شهری، یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان از محل اعتبارات ملی و مابقی آن با تخصیص اعتبارات استانی تامین شده است.غرفه‌های این بازارچه در متراژ ۱۲ مترمربعی در ورودی شهر ساوه ، دلیجان واراک در مسیر تردد گردشگران و مسافران ایجاد شده است.معرق، تولیدات چوبی و صنایع وابسته، سفالگری، پیکرتراشی، قلمزنی، گچبری و چندین صنعت دستی دیگر از جمله خلاقیت هنرمندان صنایع دستی است و با بهره‌برداری از این بازارچه ۹۰هنرمند در آن فعالیت کرده و تولیدات خود را عرضه می کنند.احیای تولیدات صنایع دستی وتقویت حوزه بازرگانی و بازاریابی برای تولیدات در حوزه صنایع دستی از دیگر اهداف احداث این بازارچه است.

مجتمع فرهنگی هنری مهرگان

این مجتمع با هزینه‌ای معادل ۵۰۰ میلیون ریال توسط بخش خصوصی در یک طبقه متشکل از ۱۲ حجره و ایجاد ۱۰ فرصت شغلی میزبان علاقمندان است.