صنایع دستی استان چهارمحال و بختیاری
صنایع دستی چهارمحال و بختیاری ،یکی از زیبا ترین و بی نظیر ترین صنایع دستی ایران است صنایع دستی که تبلور روحیه هنری و اصالت فرهنگی مردم این دیار است. صنایع دستی استان چهارمحال و بختیاری به سه دسته صنایع شهری، روستایی و عشایری تقسیم می شود . متنوع ترین و بیش ترین صنایع دستی در این استان توسط عشایر بختیاری تهیهمی شوند ولی مرغوب ترین آن ها توسط صنعت کاران شهری ساخته و عرضه می شوند.هنرهای دستی هم چون بافت انواع قالی های محلی، گلیم، جاجیم، حریر بافی، کرباس بافی، چوقای محلی، پشتی، خورجین، سیاه چادر، نمکدان، سفره، ریس، خور، کلاه، دستکش، پلاس، کمچه دان، جل، بافت حور و طناب، نمد مالی، کلاه مالی، تخت کشی، منبت کاری، خاتم کاری، قفل سازی، صنایع فلزی و دستی مانند اسلحه سازی، گیوه دوزی، ریسندگی پشم و مو، منجوق دوزی، پولک دوزی، لچک دوزی، قفل سازی و انواع بافته های خانگی نظیر کلاه نمدی – که تولید آن ها به طور عمده برای مصارف خانوارهای عشایری و روستایی صورت می گیرد- عبا، نمد، گهواره و کوبه درب اشاره کرد. صنعت کلیچه و کلاه و جلیقه و یا پونچه بافی نیز همواره در میان عشایر و نواحی اطراف آنان رایج بوده است.
استان چهارمحال و بختیاری یکی از نواحی است که چون به نقاط ایلات و عشایر بختیاری و قشقایی متصل می شود از قالی بافی قدیمی و با اصالتی برخوردار است. مهم ترین کانون های بافت قالی در این منطقه، شهرکرد، چالشتر، شوراب، روستاهای فارسان، بابا حیدر، چلگرد و فرخ شهر است که طرح ها و نقوش قالی های تولید شده آن ها به ویژه در شهرستان اردل با رنگ طبیعی پشم (خود رنگ) بافته می شوند و به علت دقت و اصالت رنگ قابل توجه هستند. افرادی که در چهار محال و بختیاری به نمد مالی اشتغال دارند، برای هر یک از کارهای خود رنگ و نقش مخصوصی به کار می برند و در این کار تجربیات زنان در زمینه رنگ آمیزی بیش تر از مردان است. رنگ های گوناگونی مثل سبز، قرمز و زرد ابتدا در نمد مالی و سپس در گلیم بافی و گاله و جاجیم مورد استفاده قرار گرفتند. نزدیک به ۲۴ رنگ طبیعی در قالی های معمولی چهار محال و بختیاری به دست می آید که از گیاهان محلی ساخته می شوند. انواع بافته های عشایر بختیاری عبارتند از: لی، هورژین (خورجین)، قالی، خرسک، سیاه چادر، چوقا، موج، وریس، نمکدان (کیسه ای جهت نگهداری نمک)، سفره آردی.
قالی بافی
فرش بختیاری با نقش کاملا ویژه و متفاوت خود در میان فرش های ایرانی مشخص است. قالی های بختیاری به طور عمده دارای گره ترکی و معمولاً دو پوده است. در این نوع بافت، نخ خامه از روی دو تار مجاور به عقب رفته و بعد از دور زدن تارها از زیر قسمت کمانی روی تارها بیرون آمده به سمت بالا کشیده می شود و سر آن را قیچی می کنند و بعد از هر ردیف بافت، دوپود روی قسمت های بافته شده قرار می دهند و با کلکیت (دفتین) آن را می کوبند.
معروف ترین نوع قالی های بختیاری، قالی هایی موسوم به “بی بی باف” است. که هم از نظر ابعاد و هم از نظر نقش و مواد اولیه مصرفی با سایر فرش های ایرانی تفاوت های کلی دارد این قالی ها را در گذشته منحصرا بی بی ها که از امکانات مادی بالایی برخوردار بودند می بافتند. در سال ۱۳۰۹ هجری شمسی با حذف خانواده های بزرگ بختیاری توسط حکومت رضاخان؛ بافتن قالی های “بی بی بف” در درون ایل عملاً متوقف شد. در حال حاضر بافتنی بی بی باف ها در چالشتر در منطقه شهر کرد ادامه دارد. نقش های مورد استفاده در قالی بی بی باف که به “خشتی” معروف هستند؛ نقش های گیاهی و شکارگاهی هستند که به آن جانوری نیز می گویند. در طرح خشتی از انواع پرنده، سرو کاج و حیوانات و گیاهان استفاده می شود. از مناطق مهم بافت قالی در منطقه بختیاری می توان از شهرکرد، چالشتر، بخش شوراب، روستاهای فارسان، باباحیدر و چلگرد و اردل نام برد. بیش تر قالی هایی که به نام قالی بختیاری شهرت دارند، در منطقه چهارمحال بافته می شوند. قالی های چالشتر از معروفیت جهانی برخوردارند و اصالت نقشه و ثبات رنگ و دقت در بافت از مشخصات آن است.
قالی یلمه
از جمله قالی هایی است که توسط عشایر یلمه بافته می شود و دارای رنگ ثابتی است و معمولاً از نه رنگ در بافت آن ها استفاده می شود که عبارت است از: آبی، لاکی، سبز، سرمه ای، سفید، بنفش و سیاه. این قالی ها دارای تار و پود پشم هستند.
گل پتو
این فرش که با استفاده از گل های پهن بافته می شود به گل فرنگی هم معروف است. در فرادنبه از بخش های شهرستان بروجن بافت این فرش توسط زنان انجام می شود و نقشه آن معمولا ذهنی است.
کف ساده
فرشی است بدون نقش و با زمینه سفید که بیش تر در چالشتر بافته می شود.
گل مینا
نقشه این فرش توسط شخصی به همین نام که اهل تبریز بوده، طراحی شده است. بافنده در انتخاب رنگ آن آزاد است و معمولا از رنگ های گیاهی و با پود پشم هم بافته می شود و در متن فرش رنگ مینایی و گل های ریز به کار می رود. نقشه گل مینا، لچک ترنج و هندسی است که گاهی به شکل گرد یا بیضی هم بافته می شود و در فرش رنگ مینایی و گل های ریز به کار می رود. از مشخصه های طرح این فرش این است که یک قسم از آن در همه نقشه تکرار می شود.
چهار رنگ
این فرش حدود ۵۰ سال پیش در روستای دستنا توسط یحیی خان بختیاری طراحی شده است و در بافت آن فقط چهاررنگ به کار می رود.
گبه
نوعی قالی گره دار با پرز بسیار بلند به بلندی دست کم یک سانتی متر و پود فراوان است که از سه تا هشت پود در هر رج معمولا درشت بافت تشکیل شده است. هر گاه شمار رشته های پود در هر رج از سه تجاوز نکند و پرز هم کوتاه تر باشد دستباف را قالی گبه می خوانند.
خرسک
قالیچه هایی با پرز بلند و درشت بافت که مرغوبیت چندانی ندارد و خود مصرفی است را گویند. این قالیچه ها دارای نقشه های ساده مرکب از مثلث و لوزی است و بیش تر در بین اهالی ایل بافته می شوند.
گلیم و لی
گلیم های عشایری که اصطلاحا به آن ها “لی یا سرانداز” گفته می شود، برای پوشاندن رخت خواب و وسایل داخل چادر که روی چل قرار می گیرند؛ به کار می رود و دارای بافت “رندی” است که بافتی بسیار مشکل و وقت گیر است.
هورژین
خورجین یا به گویش بختیاری “هورژین” از صنایع دستی مهم عشایر بختیاری است که به دست زنان ایلیاتی روی دارهای افقی بافته می شود. خورجین پوششی تزیینی است که وسایل زندگی عشایر در آن قرار می گیرد و چون در هنگام کوچ و در زمان زندگی در سیاه چادر در معرض دید قرار دارد جنبه زیبا شناختی و تزیینی و اعتقادی قوم بختیاری در نقوش و بافت آن تجلی می یابد. هورجین حکم صندوقچه ای را دارد که با اتصال بندینک های آن به یک دیگر و زدن قفل به آخرین بندینک در آن کاملا بسته شده و قابل حمل روی چاپار می شود. هورژین هنگام کوچ یا در گوشه ای از چادر(به هنگام اطراق) قرار می گیرد. معمولا از نقوش هندسی برای تزیین خورجین استفاده می شود. لبه های طرفین کیسه ها ی خورجین پس از دوخت با موی بز شیرازه دوزی می شود. “چرک” یا تار خورجین از نخ پنبه و پود آن در قسمت های مختلف تماماً از پشم است. طرح کلی آن که چند نوع تکنیک بافت در آن به کار می رود شبیه به قطعه کف پوشی است که یک قسمت آن (روی هر طرف) دارای بافت رندی “رندی بافت” و قسمت دیگر (پشت هرطرف) دارای بافت ساده و قسمتی دیگر با تکنیک ” گندی بافت” مانند قالی بافته می شود و این قسمت قالی باف در پایین و گوشه های خورجین قرار می گیرد تا به هنگام کوچ در ایل راه ها و در برخورد با سنگ های کوهستان مقاومت بیش تری داشته باشد. قطع خورجین پس از دوخت در حدود یک متر در ۷۰سانتی متر می شود.
هورژ (خورج)
هورژ(خورج) بافته ای است که از وسایل زنان محسوب می شود و در واقع یک کیسه دوطرفه است که دو روش ساده بافت و قالی باف در آن به کار رفته است. تکنیک ساده بافت در قسمت پشت هر طرف از کیسه ها و تکنیک ساده بافت در قسمت روی هر طرف از کیسه ها. هورژ نیز از هر طرف به طور جداگانه قفل و کلید می شود. اندازه هورژ کوچک تر از هورژین است و از بافته هایی است که تنها در بین ایلات مصرف دارد.
مهده
مهده نوعی بافته است که در ایل بختیاری جزو وسایل زنان محسوب می شود که وسایل خودرادر آن جای می دهد. پس از اتمام بافت، از یک ضلع تازده می شود و با موی بز آن را می دوزند. مهده نیز مانند هورژ قفل و کلید دارد. از مهده گاهی اوقات به جای بالش ویابه قول خود بختیاری ها زیرگوشی استفاده می شود.
هورژ (خورج) ترک
این وسیله که مانند هورژ از یک کیسه دوطرفه به اندازه تقریبی هرطرف ۲۵*۲۰ سانتی متر ساخته می شود از بافته هایی است که در قدیم بیش تر بافته می شد و وسیله ای مردانه است. مردان ایل؛ پول و اشیاء مردانه مانند وسایل اصلاح صورت خود را درآن جای می دهند و قفل و کلید می کنند. تار در خورج ترک از ترکیب پشم و مو و گاه از پنبه است و پود تماما” از جنس پشم است. روی هر طرف آن با بافت رندی نقش می اندازند.
هور
کیسه ای است دوطرفه که به طور عمده برای حمل گندم و آرد و گاهی برای غلات دیگر و حبوبات به کار می رود. از خورجین کمی کوچک تر است و اطراف جیب های آن کاملا دوخته می شود. گوشه یکی از لبه های آن را بدون این که بدوزند باز می گذارند به این دلیل که از این گوشه دوخته نشده برای پرکردن و خالی کردن مواد غذایی ذکر شده استفاده کنند. در گذشته از ۳ روش بافت (ساده، رندی، گندی) در آن استفاده می شده ولی امروزه نقش ها به روش ساده بافته می شوند و در قسمت پایین طول هر طرف، گندی بف(قالی بافت) بافته می شود تا همانند خورجین در هنگام حمل و کوچ از ساییدگی آن جلوگیری شود. اندازه هر طرف آن ۸۰*۶۰ سانتی متر است که هر دهانه در حدود ۵۰ کیلوگرم ظرفیت دارد.
شله
یک کیسه دوطرفه ساده بافت است که گاهی تماما از نخ بافته می شود. تار آن همیشه از جنس پنبه است. برای جابه جایی مشک، سنگ و چوب به کار می رود و هیچ گونه نقشی روی آن به چشم نمی خورد. درب آن نیز همیشه باز می ماند.
توربه یا توبره
محصول دیگری است که عشایر بختیاری با شیوه های بافتی یادشده تولید می کنند. توبره و یا به گویش بختیاری «توربه» حالتی کیسه مانند دارد و شبیه کوله پشتی است. برای نگه داری و حمل مواد غذایی یا ملزومات چوپانان از قبیل نان فطیر، چای، قند، پیاز، استکان، مشکول و دیگر مایحتاج آن ها به کار می رود. پشت توبره معمولا ساده بافت(گاهی بانقوش پراکنده) است و روی آن دارای زمینه ساده و نقش های رندی بافت است.
تی یر یا نمکدان
بافته ای است مرکب از سه روش ساده، رندی، گندی(بافت گره ای) در ابعاد ۶۰*۴۰ سانتی متر که در آن نمک می ریزند. تارو پود مابین رج های رندی بافت و گندی بافت از جنس پنبه و بافت قسمت رندی و گندی پشمی است. روی نمکدان رندی بافت و قسمت پایینی آن، سه تا پنج سانتی متر به سبب سایش کم تر ته نمکدان، گندی بافت است. پشت نمکدان ساده بافت است. دو طرف نمکدان با موی بز بافته می شود و روی شانه ها، تارهای اضافی دسته دسته به هم پیچیده یا گیس بافی شده یا به صورت منگوله تزیینی در می آیند.
جل (روزینی)
پوششی است که روی حیوان می اندازند و بار روی این پوشش قرار می گیرد. جل بافته ای چهار گوش در ابعاد۵۰/۱*۱۰/۱ متر و معمولا دو قسمتی است و با تسمه سینه بند، تنگ شکم بند، و یک زیر دم مجهز به یک تکه نمد به نام رفیده به پشت حیوان بسته می شود. به هنگام تزیین حیوانی که مختص عروس یا بی بی (زن خان) است، “رفیده” را با پارچه ساده ای می پوشانند و روی آن را با مهره های رنگی و دکمه تزیین می کنند. نقش های جل با توجه به نوع استفاده آن، بافت های متفاوتی دارند. گاهی زمینه ساده و نقش ها قالی بافت است، گاه زمینه ساده و نقش ها رندی بافت، و گاهی زمینه ساده و نقش ها رندی بافت و قالی بافت است . زمانی تماماً قالی بافت است و زمانی کاملا ساده بافت و بدون نقش است. تار جل از نخ پنبه یا پشم و قسمت های رندی بافت و قالی از جنس پشم است. روزینی بافته قالی بافتی است که روی زین قرار می گیرد و عشایری که وضع مالی خوبی دارند از آن استفاده می کنند. دور تا دور روزینی منگوله های رنگی بزرگ و کوچک آویزان می کنند.
سرفه آردی یا سفره آردی
نان، غذای اصلی عشایر بختیاری را تشکیل می دهد و آرد که ماده اولیه پخت نان است بسیار مقدس است پس نان باید جایگاه خاصی برای خود داشته باشد. به همین دلیل سفره مخصوصی برای آن بافته می شود که در گویش بختیاری به «سرفه آردی» معروف است. سفره آردی دارای بافت گلیمی یک رو یا رندی بافت است که گاهی وسط آن ساده بافت با حاشیه ای نقش دار است. تار آن پنبه ای و پود آن از پشم است و به شکل مربع ۱*۱ متر و گاهی مستطیل است. متن سفره آردی ساده، یک قسمتی نقش دار دو قسمتی نقش دار و چهار قسمتی نقش دار دیده شده است.
پیش سینه
عشایر بختیاری پیش سینه را برای تزیین و افزودن زیبایی حیوان می بافند و مانند گردنبندی به دور گردن مادیان حلقه می کنند. احتمالا در تزیین حیوانی که عروس یا بی بی بر آن سوار می شود؛ نیز به کار می رود. این بافته تماما” روش “رندی” بافته شده و جنس تار آن از پنبه و جنس پود آن از پشم است.بافت وسط پیش سینه با عرض حدود ۲۵ سانتی متر در طرفین متوقف می شود، ولی در وسط به شکل مثلثی ادامه می یابد و به راس آن ختم می شود.
وریس
وریس نوعی نوار منسوج و تسمه مانند است که در زندگی عشایر بختیاری کاربردهای زیادی دارد و اغلب به عنوان طناب (در عرضهای متفاوت برای مصارف مختلف) مورد استفاده قرار می گیرد. بختیاری ها برای بافت این نوع محصول از شیوه خاصی بهره می گیرند.
بهون یا سیاه چادر
بافت سیاه چادر به عنوان محصولی خود مصرفی در بین تمام عشایر ایران مرسوم است و طبعاً بختیاری ها نیز از این قاعده مستثنی نیستند. عشایر بختیاری از سیاه چادر با عنوان “بهون” یاد می کنند و هر بهون به تناسب کوچکی یا بزرگی اندازه اش مرکب از ۱۴ تا ۲۰ ” لت ” (قطعه) است که طول هر کدام از لت ها شش تا ده متر و عرض آن ۴۰ تا ۶ سانتی متر است که برای بافت آن به همکاری دو نفر بافنده به مدت ده تا پانزده روز مورد نیاز است. لت های چادر به شکلی خاص از پهنا کنار هم گذاشته شده با موی بز به هم دوخته می شود، در نتیجه روزهای آفتابی شعاع هایی از خورشید از محل درزها به داخل می تابد و در روزهای بارانی نیز قطراتی از باران از محل درزها به داخل نفوذ می کند، در حالی که سایر قسمت های چادر به دلیل خاصیت ویژه مو در برابر رطوبت متورم می شوند، در نتیجه آب به داخل چادر نفوذ نمی کند. سیاه چادر در مقابل باد مقاوم است و در زمستان داخل آن گرم و تابستان خنک است. دستگاه بافت بهون همان دستگاه معمول عشایری است.
جاجیم و آورآرتهده
یکی دیگر از دست بافت هایی است که در زندگی بختیاری ها مورد استفاده قرار می گیرد که به شکل نوارهایی باریک به پهنای ۱۸ تا ۳۵ سانتی متر و درازای ۲۰ تا ۲۵ متر تماماً از پشم بافته می شود. پس از بافت، آن را به قطعاتی با درازای مناسب تقسیم می کنند و از پهلو به یک دیگر می دوزند، در نتیجه سطح یک پارچه ای حاصل می شود که به مصرف روانداز (تهیه لحاف) می رسد. چله کشی جاجیم معمولا روی زمین صورت می گیرد. ضمن بافت آن تارها از روی کار دیده می شود، در حالی که پود در زیر آن ها مخفی است و برخلاف سایر منسوجات که در آن ها نقش با پود شکل می گیرد، در جاجیم نقش ها به واسطه تارها ایجاد می شود. افزون بر این، بختیاری ها با استفاده از شیوه بافت جاجیم؛ نوارهای تسمه مانندی نیز تولید می کنند که به آورآرتهده شهرت دارد و برای حمل گهواره بچه برپشت مادر هنگام کوچ به کار می رود.
موج
نوعی رخت خواب پیچ و شبیه جاجیم است که مانند سایر بافته های بختیاری جنبه خودمصرفی دارد. با این وجود بافت آن چندان رایج نیست و فقط عده بسیار کمی از عشایر آن را تولید می کنند و اغلب در شرایطی که به موج احتیاج داشته باشند آن را از موج بافان دزفولی یا شوشتری می خرند. طول دستگاه موج بافی پنج تا هفت متر در نوسان است ( طول تارها حدود ۷ متر و عرض موج بین ۸۰ تا ۱۰۰ سانتی متر ) یعنی بین سردار و زیردار آن حدود پنج تا هفت متر فاصله است. بعد از اتمام بافت موج (با توجه به اندازه آن) آن را دو یا سه قسمت کرده از پهنا به هم می دوزند. تار و پود موج تماماً از پشم است از موج برای بستن رخت خواب ها و هم چنین رو انداز استفاده می شود.
چوقا
چوقا که گاهی چوخا نیز تلفظ می شود، نوعی عبای دهقانی است که زنان از پشم سفید طبیعی می بافند و دارای خطوط عمودی آبی تیره یا مشکی است که مردان بختیاری آن را روی لباس های خود می پوشند. ماده اولیه چوقا پشم است که زنان بختیاری آن را به گونه ای بسیار نازک و ظریف می ریسند و روی دستگاه های ساده بافت، نواری با عرض حدود ۵۰ تا ۷۰ سانتی متر (بسته به اندازه مورد نظر) و طول ۵/۲ متر می بافند. این نوار از دو قسمت مساوی و متفاوت تشکیل می شود. بلندی چوقا تقریباً تا سر زانو می رسد و جلوی آن کاملا باز است. چوقا فاقد آستین است. بهترین نوع چوقا که توسط زنان کیارسی بافته می شود به ” کیارسی بف” معروف است و دارای بافت بسیار ظریف بوده و تار آن ها از جنس پنبه است و از بازار خریداری می شود. دار چوقا به صورت افقی و تک نفره است. برای این که نخ پشمی مورد استفاده در بافت چوقا ظریف و یک نواخت ریسیده شود، آن را به هنگام پره گرداندن (نخ ریسی) از سوراخی که روی ناخن بلند انگشت شست تعبیه شده می گذرانند.
نمد مالی
نمد مالی از ابتدایی ترین شیوه های نساجی است که بشر به آن دست یافته است. ماده اولیه آن از پشم است که در اثر رطوبت و فشار در هم تنیده شده و نوعی منسوج را به وجود می آورد. استحکام، انعطاف پذیری و ارزان و در دسترس بودن مواد اولیه از مزایای آن محسوب می شود ابزارکار برای تهیه نمد ساده و ارزان است و نمد مالان مزد اندکی برای تولید آن دریافت می کنند. مجموعه این عوامل باعث شده است که نمد منسوجی ارزان و قابل دسترس باشد. حتی زمانی که صرف تولید نمد می شود کوتاه است. یک زیر انداز نمدی به هر اندازه ای که باشد یک روز وقت می گیرد و ۳ تا ۴ روز طول می کشد تا خشک شود. حتی نمدهایی که قسمت هایی از آن ها کهنه و فرسوده می شوند؛ قابل تبدیل به نمدهای کوچک تر برای مصارف دیگری هستند. شیوه کار آن که از زمان ها قدیم تا کنون تغییری نکرده است آسان است. نیش گزندگان و چنگ و دندان درندگان و حتی اشیاء تیز و برنده کم تر به آن آسیب می رساند.
نمد در ایلات و عشایر و در روستاها و حتی در شهر مصرف دارد. گاهی از نقش ها و رنگ های زیبایی برای نقش دار کردن آن استفاده می شود. برای کپنک که نوعی پوشش چوپانی است، زیراندز، جلیقه، شنل، زیرمنقلی و پوشش اسب و قاطر کاربرد دارد. شهرکرد مهم ترین مرکز ساخت نمد است. درمناطق دیگر استان چهارمحال و بختیاری از جمله فارسان و لردگان نیز این صنعت تولید می شود. نقوش مورد استفاده در نمد عبارتند از: ترنج، جقه، خشت، سه جام و یک جام.
کلاه مالی
صنعت دیگری است که دربیش تر قسمت های شهر کرد و بروجن تولید می شود. مردان بختیاری معمولاً از کلاه نمدی که جزیی از لباس محلی آنان است، استفاده می کنند. کلاه ها به رنگ های مشکی، قهوه ای و سفید هستند و نوعی از آن به کلاه خسروی معروف است. مواد اولیه این کلاه ها کرک بز، پشم، صابون و رنگ های شیمیایی و گیاهی است.
گیوه دوزی
از دیگر فعالیت های دستی مردم استان چهار محال و بختیاری است که بیش تر در شهرستان های شهرکرد و بروجن رایج است. بروجن مهم ترین مرکز فعالیت گیوه دوزی است. گیوه که پا افزاری مقاوم و راحت و متناسب با منطقه کوهستانی این استان و گذرگاه های سخت گذر آن است در سال های اخیر از رواج و رونق اولیه افتاده است. گیوه های بافته شده از تخت پارچه ای و گاهی لاستیکی و رویه آن از نخ و نوارهای متصل کننده از چرم گاو است. رویه گیوه معمولاً از شهرضا و آباده و تخت گیوه بیش تر از شهرضا و شیراز وارد می شود. در یک کارگاه با یک نفر استادکار روزی یک جفت گیوه دوخته می شود. انواع گیوه های این منطقه عبارت است از: گیوه تخت ملکی، تخت لاستیکی و غلاتی.
قفل سازی
قفل سازی از جمله صنایعی است که در چالشتر رواج داشته است. قفل سازان چالشتری این حرفه را از پدران خود آموخته اند و می شود گفت که شغلی ارثی است. ساخت آن به این شکل است که ابتدا تنه قفل که حاوی دستگاه قفل است ساخته می شود و سپس زبانه آن را که از حلقه در یا جعبه آن می گذرد؛ جوش می دهند و سوراخ قفل را با مته کمانی حفر می کنند. سپس کار سوهان زدن رویه قفل و حلقه را انجام می دهند که نیاز به ظرافت خاصی دارد و در آخر تمام قفل را پرداخت می کنند. به طور کلی در چالشتر که مرکز فلزکاری بوده همه ی ابزار فلزی مانند چاقو، قیچی، کلاه خود، شمشیر و دیگر ابزار مورد نیاز در بافت گلیم و قالی و خیاطی توسط هنرمندان قفل ساز انجام می شده است.
هم چنین انواع انبر، درکوب و وسایل تزیینی مورد استفاده در درب ها و پنجره ها با ظرافت و سلیقه های خاصی ساخته می شد. تزیینات و نقوش روی درب های چوبی به وسیله میخ های تزیینی به استحکام و زیبایی درب ها کمک می کرده است. از دیگر محصولات دست ساز این بخش تفنگ بوده که به نام استاد این کار احمد نیکزاد (احمد قفل ساز) معروف است.
صنایع دستی استان چهارمحال و بختیاری همواره یکی از مهم ترین جاذبه های فرهنگی این استان بوده و از سوغاتی های ارزشمند فرهنگی این منطقه به شمار می آید.
