جاذبه های تاریخی و فرهنگی استان چهار محال و بختیاری

شیر سنگی (بردشیر) 

 یکی از منحصر بفردترین جاذبه های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری شیر سنگی است. شیر سنگی از نمادهای مردمان لُر بختیاری است که آن را روی قبر بزرگان و نامداران این ایل میگذاشته‌اند. 

بختیاری ها برای پاسداشت جنگاوران و دلاوران خود بر روی قبر آنان مجسمه ای تراشیده از سنگ و به شکل شیر با نقوشی از اسب و شمشیر قرار می دادند. این نقوش هر کدام معنا و مفهوم خاص خود را دارد. شیر سنگی بر روی قبور دلاوران و جوانان بختیاری یادآور تاریخ پرحادثه و فراز و نشیب گذشته این ایل است. قدیمی ترین شیر سنگی موجود در استان مربوط به دوره صفوی است. در گویش بختیاری این مجسمه‌ها را «برد شیر» می‌نامند. جالب است بدانید که این نماد علاوه بر این تندیس‌ها، در قالب گلیم و گبه‌هایی که بختیاری‌ها می‌بافند نیز وجود دارد. 

جاذبه های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری- شیر سنگی جاذبه های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری- شیر سنگی

مسجد جامع شهرکرد

مسجد جامع شهرکرد یکی از بناهای تاریخی شهرکرد و استان چهارمحال بختیاری است که به فرمان «حاج محمدرضا خان» در قرن ۱۳ هجری قمری در مساحتی نزدیک به ۲۵۰۰ متر مربع احداث شده است.
این مسجد از سه ورودی در شمال، شرق و غرب این بنا تشکیل شده است. از جمله نکات قابل توجه این بنا که نظر هر بیننده‌ای را جلب می‌کند، می‌توان به تزئینات و کاشی‌کاری‌های هفت رنگ و زیبای آن اشاره کرد.

جاذبه های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری - مسجد جامع شهرکرد

سنگ نوشته‌های مشروطیت (پیر غار)

  از دیگر جاذبه های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری، سنگ نوشته های مشروطیت است.

سنگ نوشته های مشروطیت در تفرجگاه پیر غار در ۳۵ کیلومتری شهرکرد در مجاورت شهر فارسان قرار گرفته است. در این نقطه از استان چهارمحال بختیاری، چشمه‌های آب از داخل سنگ‌ها جریان دارند. روی قسمتی از صخره‌های این منطقه، سنگ‌نوشته‌هایی دیده می‌شود که نقش بختیاری‌ها را در انقلاب مشروطه روایت می‌کند. این کتیبه از دو قسمت مجزا تشکیل شده ولی متن آنها بهم پیوسته است این کتیبه به دستور سردار ظفر بختیاری در این محل ساخته شده است متن آن مجملی از واقعه مشروطیت و نقش سرداران و سواران بختیاری در آن واقعه ملی است کتیبه اول این گونه شروع می شود:
 چنین گوید حاجی خسرو خان سردار ظفر که در سنه 1324 آزادی خواهان ایرانی از مقام سلطنت تقاضای مشروطه نمودند مظفرالدین قاجار طاب اله ثراه حکم مشروطیت را دست خط و بعد از اندک زمانی به رحمت ایزدی پیوست. متن در کتیبه دوم اینگونه ادامه می یابد:
در طهران پس از جنگ زیاد داخل شهر شدند محمد علی شاه در شمیران بودند همین قدر که تهران اشغال گردید به سفارت روس پناهنده شد. همچنین پیرغار از امکانات اقامتی خوبی برخوردار است.

جاذبه های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری - کتیبه مشروطیت پیر غار

پل زمانخان سامان

پل زمانخان سامان در نزدیکی شهر سامان در ۲۰ کیلومتری شهرکرد روی رودخانه زیبای زاینده‌رود به دستور یکی از روسای عشایر به نام «زمانخان» به صورت دو دهنه هشت متری بنا شده است.
این بنا، یک بار در سال ۱۰۲۲ هجری قمری توسط کارگزاران حکومت صفوی و بار دوم در سال ۱۳۲۲ هجری قمری به دست «حاج عبدالحسین قزوینی مالک قریه چمعالی» تعمیر و مرمت شده است.

جاذبه های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری - پل زمانخان

حمام خان

حمام خان یادگاری به‌جای‌مانده از سال ۱۲۷۰ هجری قمری در جنوب‌غربی مسجد جامع شهرکرد است. این بنای تاریخی به همت «حاج محمدرضا خان» بنا شده است و دارای معماری زیبا و استحکام بسیار بالایی است.

موزه باستان شناسی 

 یکی از جاذبه های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری که اکنون بعنوان موزه باستان شناسی مورد استفاده قرار می گیرد حمام پرهیزکار است.حمام پرهیزکار در دهه ۲۰ هجری شمسی بنا شده است و یکی از آخرین بناهای دوران پهلوی به سبک حمام‌های قدیمی ایران به‌ شمار می‌رود. این حمام از سوی خانواده‌ای آزاده در دهه ۳۰ هجری شمسی وقف عام شد و در حال حاضر به‌عنوان موزه باستان‌شناسی شهرکرد از آن استفاده می‌شود.

در این موزه مجموعه‌ای از ابزارهای سنگی متعلق به دوران نوسنگی، مجسمه‌های گلی با پیشینه‌ای ۹۰۰ ساله، ابزار و ظروفی مربوط به هزاره دوم و پنجم قبل از میلاد را می‌توانید مشاهده کنید.

جاذبه های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری - موزه باستانشناسی جاذبه های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری- موزه باستانشناسی ​​​​​​

مسجد اتابکان

مسجد اتابکان، بنایی به‌جای‌مانده از دوران حکومت اتابکان در خیابان ولیعصر شهرکرد است. در این مسجد، درب چوبی قرار دارد که بسیار قدیمی است و به ۸۰۰ سال پیش تعلق دارد. این اثر تاریخی در گذر زمان و در دوران مختلف بارها مورد تعمیر و بازسازی قرار گرفتی و اخیرا نیز مرمت و تعمیرات مختلفی در بخش‌هایی از آن انجام شده است.

جاذبه های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری- مسجد اتابکان جاذبه های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری- مسجد اتابکان

پل خراجی

پل خراجی در جنوب‌غربی روستای خراجی در فاصله ۳۰ کیلومتری شهرکرد روی رودخانه کیار احداث شده است. قدمت این پل متعلق به دوران حکومت صفوی است. طول پل خراجی ۵۴ متر و بالاترین ارتفاع آن ۵ متر و فاصله دهانه‌های آن متغیر و به طور متوسط ۲ و نیم متر است.

جاذبه های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری - پل خراجی

امامزادگان حلیمه و حکیمه خاتون

امامزادگان حلیمه و حکیمه خاتون یکی از آثار ملی ایران است که در خیابان ولی‌عصر جنوبی شهرکرد واقع شده است. قدمت این بنا به دوران حکومت قاجار باز می‌گردد. گفته می‌شود که حلیمه و حکیمه خاتون دختران «ابراهیم مجاب» از فرزندان «حضرت امام موسی‌بن‌جعفر» هستند.

جاذبه های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری -امامزاده دو خاتون شهرکرد

بردگوری ها

بردگوری ها (سنگ گبری ها) قدیمی ترین آثارسنگی استان می باشند که به دوره ی ماد تا پایان دوره ی ساسانیان تعلق دارد . در دین زردتشت به علت اعتقادبه مقدس بودن خاک از دفن کردن اجساد خودداری نموده و آنها را در محفظه های از سنگ که استودان ( استخواندان ) نامیده میشود ودر اصطلاح بختیاری به آنها بردگوری ( سنگ گبری ) اطلاق می شود ، قرار دارند .
در خطه بختیاری در دل صخره ها و یا سنگهای عظیم فضاهایی با متوسط طول 30/3 و ارتفاع 20/1 متر ایجاد می کردند. این آثار به گونه ای تکی و یا چند تایی حفر گردیده و بیانگر فرهنگ تدفین در طول بیش از 1500 سال در منطقه و نفوذ مذهب زرتشت و پیروان آن در این خطه هستند.
 

جاذبه های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری- برد گوری

نقش برجسته شیرین او

این نقش برجسته دربر دارنده سه پیکره انسانی است. درسمت راست این نقش برجسته، پیکره شخصی با چهره ای تمام رخ و با نگاه به روبه رودرحالیکه برسکویی چهارپایه ای نشسته است،دیده می شود.این شخصیت که نقطه عطف نقش برجسته شرین و به شمار می آید، بادست راستش نیزه ای رابه  صورت عمودی نگه داشته است. دوپیکره دیگرنقش برجسته به صورت تمام رخ ودر حالت ایستاده درطرف راست شخصیت نشسته قرار دارند. پیکره میانی دست راست خودرابه سوی شخصیت نشسته بلند کرده و دست چپ را هم به حالت احترام آمیزی در جلوی سینه گرفته است.
پیکره دیگر هم که موهای پرپشت آن دردو سوی صورتش دیده می شود،دو دست خود را در جلوی سینه قرار داده است.
به گفته باستان شناسان؛نقش برجسته «شیرین او»رامی توان یادمانی ازیک شاهک الیمائی سده های اول و دوم میلادی در برابر یک ایزد الیمائی دانست.

گفتنی است؛ الیمائیان که در دوران هخامنشیان حکومت محلی خود را در محدوده کوه های بختیاری بنیان نهادندودردوران حکومت های مرکزی سلوکی وپارتی توانستند حوزه نفوذ قدرت خود را تا نواحی جنوب خوزستان و خلیج فارس گسترش دهند.
نقش برجسته «شیرین او» و «الگی» از شاخص ترین آثاری است که از دوران حکومت الیمائیان در محدوده شهرستان کوهرنگ برجای مانده است.

جاذبه های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری- نقش برجسته شیرین او جاذبه های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری- نقش برجسته شیرین او

 

خان اوی جونقان

مجموعه طاق های سنگی جونقان که به خان اوی به معنی کاروان سرای آبی معروف و در گویش ترکی محلی خان اوی به معنی خانه خان است در فاصله ی 8 کیلومتری جنوب جونقان و در ابتدای دره ی تنگه ی درکش ورکش (مسیر شهرکرد – اردل) با شیوه ای خارق العاده به صورت خشکه چین و با استفاده از روش نخ کشی به شکل گهواره ای باز با نمای هلالی ساخته شده و از اهمیت خاص برخوردار است. این طاقهای قوسی تا عمق 7 متر، ارتفاع دو و نیم متر و عرض سه متر ساخته شده که طی قرون متمادی در برابر زلزله های فراوان و سایر عوامل طبیعی تخریبگر مقاومت نموده است .این اثر در مدخل راه باستانی تنگ درکش ورکش به عنوان کاروانسرا-پاسگاه-راهدارخانه جاده ها مورد استفاده قرار می گرفته قدمت این بنا در زمان ساسانی تا ایلخانی بوده است.

جاذبه های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری- طاق سنگی خان اوی
 

کاروان سرای شلیل

این کاروانسرا که ابتدا در مسیر جاده خوزستان و در نزدیکی پل شلیل و پل مروارید ساخته شده در دوره پهلوی اول مورد بازسازی قرار گرفته مصالح بکار رفته در آن سنگ لاشه -سنگ تراش و سقف آن مسطح است در دوره پهلوی اول و پس از کشتار سربازان دولتی اعزامی به خوزستان بدست عشایر بختیاری از این بنا بعنوان پاسگاه انتظامی عشایری نیز استفاده می شده است

جاذبه های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری- کاروانسرای شلیل

لوح عیلامی

قدیمیترین کتیبه مکشوفه استان آجرنوشته عیلامی است که دارای  طول24و پهنای15وقطر 8 سانتیمتر می باشد و در 26 سطر به خط میخی وزبان عیلامی نوشته شده است. این لوح متعلق به1110ق.م است که در سال 1375 درقلعه افغان کشف شد.

قلعه دزک

 قلاع تاریخی استان، یکی دیگر از جاذبه های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری هستندو یکی از این قلع ها قلعه تاریخی دزک می باشد. این بنا در جنوب شرقی روستای دزک قرار دارد و در دو طبقه و به صورت باشکوهی ساخته شده است. طبقه اول دارای یک هشتی ورودی در وسط است که از طرفین به محوطه بزرگ قلعه منتهی می شود. در طرفین هشتی چهار ایوان قرار دارد که دو ایوان رو به شمال و دو ایوان دیگر رو به جنوب قرار گرفته است و شامل چند اتاق انبار است. طبقه دوم که از ایوان های شمالی طرفین هشتی به آن راه می یابند، ابتدا از راه پله ها وارد محوطه بزرگ به نام حوضخانه میشود که در وسط آن یک سالن بزرگ به نام سفره خانه وجود دارد. اتاق آینه در جوار آن قرار گرفته است. سفره خانه این سالن دارای تزئینات گچبری و نقاشی زیبایی بوده و اشکال مختلف از قبیل ملائکه به عنوان مظهر پاکی و کله شیر که حاکی از قدرت و دلاوری میباشد. مناظر زیبا از شکار و گچبری‌های گل و بوته در حاشیه های بزرگ و کوچک آن میباشد.
سقف آن چوبی و به شکل قاب بندی است و دارای درب و پنجره های سیم کوبی شده است. در کنار سفره خانه، اتاقی به نام آیینه خانه قرار دارد که به صورت باشکوه تزئین شده است. این اتاق تقلید از سبک اروپایی است و شباهت زیادی به اتاق آینه قطره‌ای ایتالیایی دارد که در حال حاضر قسمت هایی از آینه های آن فرو ریخته است اما با این حال از جاذبه های شهرکرد به حساب می آید. در قسمت شمالی این بنا ساختمان اندرونی وجود داشت که به طور کلی از بین رفته و از مجموعه ۴ برج این بنا نیز تنها دو برج باقی مانده است.

جاذبه های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری - قلعه دزک
 

قلعه شلمزار

این قلعه در شلمزار و در کنار باقیمانده این بنا از آثار دوره قاجار است و توسط خوانین بختیاری احداث و مورد استفاده قرار می گرفته است. این قلعه عمارتی است به مساحت یک هزار متر مربع که در تاریخ ۱۳۰۷ هجری قمری که به دستور مرتضی قلی خان ساخته شده است و امروزه به یکی از دیدنی ترین جاذبه های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری مبدل گشته است.
این بنا به شکل مربع مستطیل و به صورت دو طبقه است. طبقه اول دارای چند اتاق به صورت طاق و چشمه و با خشت خام ساخته شده که بسیار محکم و سالم باقی مانده و جلوی این اتاق‌ها را ایوانی با ستونهای سنگی در برگرفته که به صورت زیبایی حجاری و تزئین شده است. طبقه دوم خراب شده و آثاری از آن باقی نمانده است. اشیای تزئینی آن از قبیله آینه های قدی و قاب های منبت کاری شده را از سقف ها کنده و به یغما برده اند.

جاذبه های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری - قلعه شلمزار

قلعه اسعدیه چلیچه

چلیچه یکی از روستاهای بزرگ میزدج است که در ۳۰ کیلومتری جنوب غربی شهرکرد واقع شده است. میان این روستا در گذشته قلعه ای از آثار محمد خان اسعد وجود داشت که به طور کلی خراب کردند و به جای آن بیمارستان فعلی را ساختند. در قسمت شمالی ، امامزاده ای است که به آب مراد معروف است و همه ساله عده زیادی از روستاهای اطراف به این امامزاده می آیند و در چشمه مجاور آن و در حوضچه های غیر بهداشتی به منظور روا شدن حاجات استحمام می‌کنند. در خارج از شبکه و در شکاف دره سرسبز و خرم که به دره راز یا اسعدیه معروف است دو قلعه با فاصله کمی از هم به دستور سالار اعظم و خان بابا خان ساخته شده که در نوع خود زیبا و جای بسیار باصفایی است.

جاذبه های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری- قلعه اسعدیه

قلعه جونقان

قلعه جونقان مربوط به اواخر سده13 ه. ق. است و در شهر جونقان از توابع شهرستان فارسان، داخل شهر واقع شده و این اثر در تاریخ 5 دی 1356 با شماره ثبت 1548 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این قلعه که به کاخ سردار اسعد بختیاری مشهوراست، شهرت خود را مدیون مشروطیت و شروع قیام بختیاریها در شهر جونقان از توابع شهرستان فارسان و اجتماع در این قلعه و سپس فتح اصفهان و تهران است. مردم جونقان و سایر نقاط بختیاری نشین از این مکان جنبش خود را اغاز کردن و موفق به فتح اصفهان و تهران شدند. در مورد تاریخچه و سال بنای آن گفته می شه ابتدا حسینقلیخان و عمویش کلبعلیخان که شجاعت و سلحشوری بختیاری های جونقان و دشتهای کشاورزی جونقان و میزدج توجهشون رو جلب کرد، این شهر رو به عنوان مرکز سوق الجیشی خود قرار داده و همیشه پیروزی های خود را در جنگهایشان مدیون مردم جونقان و موقعیت خاص این شهر می دونستند. هر چند کلبعلیخان عاقبت در همین شهر کشته شد و دشت «کلبعلی کشته»جونقان هم بهمین دلیل نامگذاری شد.

جاذبه های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری- قلعه سردار اسعد جونقان
  جاذبه های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری- قلعه سردار اسعد جونقان

قلعه چالشتر

قلعه خدا رحم خان یا قلعه چالشتر که در استان چهار محال و بختیاری واقع شده است اثری باشکوه از تلفیق معماری اروپایی و هنر حجاری ایران است که در سال ۱۳۲۳ قمری در منطقه چالشتر در ۵ کیلو متری شهرکرد احداث شد.
مجموعه تاریخی چالشتر شامل سردر سنگی، خان نشین، اندرونی، حمام، انبارها و اصطبل ها است. قلعه عیانی و خان نشین این مجموعه تاریخی دارای ۳۸ ستون سنگی با سر در و ایوان است.
این قلعه شامل نقوش افسانه ای و اسطوره ای، زندگی روزمره، گل و گیاه، گل و گلدان، گل و مرغ، نقوش پیچش گیاهی و نقوش فرشته است.
این نقوش به صورت ماهرانه و زیبا خلق شده و در برخی موارد به صورت برجسته حجاری شده است. 
 

جاذبه های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری - قلعه چالشتر
  جاذبه های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری - قلعه چالشتر
  جاذبه های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری - قلعه چالشتر

قلعه تک

این قلعه در حوالی کوه جهانبین و بر فراز روستای تک قرار دارد. مساحت محدوده آن هفت هزار متر مربع است و ستون های آن به صورت منشوری بنا شده اند. در حیاط، حوضی سنگی و کاشی شده وجود دارد.

 

قلعه سورک

قلعه سورک در ۴۰ کیلومتری جنوب‌شرقی شهرکرد، در روستای سورک، حدود ۹۰ سال پیش در دوران حکومت قاجار توسط «نصیرخان» ملقب به «سردار جنگ» با معماری جالب و درونگرا بنا شده است. این قلعه در بخشی از روستای سورک بنا شده است که کسی در آنجا سکونت ندارد. این بنا از همه طرف محصور در میان زمین‌های کشاورزی است. قلعه سورک را از خشت ساخته‌اند و در تزیینات آن آجر به کار برده‌اند. البته گچ‌بری‌های با نقوش گیاهان برای زیبایی سربخاری‌ها کار شده است. جلوی بنا نیز حوض بزرگی با شکل ترنج ساخته شده است که حجاری‌های زیبایی دارد. حمامی هم در کنار بنا قرار دارد که به ساختمان اصلی بنا متصل است.

جاذبه های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری- قلعه سورک جاذبه های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری- قلعه سورک