حضور در مدرسه و کسب مهارت؛ بهترین راه پیشگیری از بیماری‌های فراگیر
مدرسه یک موجود جاندار است که به دیگر بخش‌های جامعه تحرک و امید به زندگی تزریق می‌کند هر چه دانش‌آموز مدت بیشتری از تحصیل باز بماند، احتمال بازگشت او به مدرسه کمتر می‌شود
تهران (پانا) - یک کارشناس آموزش و پرورش معتقد است دولت‌ها و سازمان‌ها باید برای برداشتن موانع و عواملی که دانش‌آموزان را از سیستم‌های آموزشی خارج می‌کند، از طریق اطلاع‌رسانی و افزایش سطح آگاهی در مورد حق آموزش، حمایت از اهمیت آموزش برای معیشت پایدار و توانمندسازی فردی، اجتماعی و اقتصادی تلاش کنند.
باقر امیری در گفت‌وگو با پانا درباره بازگشایی مدارس و ارائه آموزش‌های حضوری به دانش‌آموزان گفت: «مدرسه محل پرورش انسان‌های مسئولیت‌پذیر، تاثیرگذار، کارآمد و موثر در آینده هر سرزمینی بوده و گلوگاه گذر به سوی توسعه و پیشرفت است که سرنوشت و آینده کشورها در آن رقم می‌خورد، مدرسه شور، نشاط و امید را به جامعه هدیه می‌دهد.»
وی با بیان اینکه مدرسه مبنا و پایه اصلی اجتماعی‌شدن فرد برای حضور موثر و اثربخش در اجتماع است افزود: «از طریق مدرسه فرد یاد می‌گیرد در برخورد و ایجاد ارتباط با دیگران چه رفتاری باید از خود بروز دهد، او یاد می‌گیرد که باید در برابر یک سری از رویدادها و واقعیت‌های موجود در جامعه چگونه رفتار کند.»
مدرسه بهترین مکان برای فرهنگ‌سازی و نهادینه‌کردن هنجارها و ارزش‌های اجتماعی است
بهترین و آسان‌ترین راه برای مواجهه با رویدادهای جامعه، مدرسه است، مدرسه یک جامعه کوچک برای ورود به اجتماعی بزرگ است
امیری بیان کرد: «مدرسه بهترین مکان برای فرهنگ‌سازی و نهادینه کردن هنجارها و ارزش‌های اجتماعی است هر چند لزوما کسی که مدرسه نمی‌رود نمی‌توان گفت صد درصد در برخورد با دیگران و جامعه دچار مشکل خواهد شد اما بهترین و آسان‌ترین راه برای مواجهه با رویدادهای جامعه، مدرسه است، مدرسه یک جامعه کوچک برای ورود به اجتماعی بزرگ است.»
این کارشناس آموزش و پرورش اشاره کرد: «شیوع کرونا در جهان باعث بسته‌شدن مدارس شد اما برخی از کشور خیلی زود به این نتیجه رسیدند شاید مدرسه در جلوگیری از شیوع بیماری نقش داشته باشد اما از آن طرف آینده کشور و جامعه دچار مشکل خواهد شد. بنابراین تصمیم گرفتند با وجود شیوع بیماری کرونا مدارس را باز نگه دارند و از ورود نسلی ناتوان و بی‌سواد به جامعه جلوگیری کنند.»
وی اظهار کرد: «بازگشایی مدارس و حضور دانش‌آموزان و معلمان در مدارس این نوید را به دانش‌آموزانی داد که به دلیل عدم دسترسی به آموزش از راه دور دوباره به کلاس‌های درس بازگردند و از نعمت آموزش و پرورش بهره‌مند شوند.»
هیچ جامعه‌ای با تعطیل کردن مدارس و مراکر آموزشی نتوانسته است از شیوع بیماری‌های فراگیر جلوگیری کند بلکه موثرترین راه رعایت دستورالعمل‌ها و پروتکل‌های بهداشتی است که باعث کاهش سطح شیوع بیماری‌ها در جامعه می‌شود
امیری با بیان اینکه آموزش و پرورش چراغ راه انسان از تاریکی به سوی روشنایی است تصریح کرد: «این امکان را معلمان و فرهنگیان برای دانش‌آموزان و افراد طالب علم و دانش فراهم می‌کنند تا بتوانند آینده‌ای درخشان برای خود و جامعه ترسیم کنند. هیچ جامعه‌ای با تعطیل کردن مدارس و مراکر آموزشی نتوانسته است از شیوع بیماری‌های فراگیر جلوگیری کند بلکه موثرترین راه رعایت دستورالعمل‌ها و پروتکل‌های بهداشتی است که باعث کاهش سطح شیوع بیماری‌ها در جامعه می‌شود. بنابراین حضور در مدرسه و کسب مهارت‌های اجتماعی، ارتباطی و بهداشتی می‌تواند بهترین راه برای پیشگیری از بیماری‌های فراگیر باشد.»
مدرسه یکی از چندین راه برای جلوگیری از انتشار ویروس است اما همه آن راه‌ها نیست
این کارشناس آموزش و پرورش با طرح این سوال که آیا با بسته شدن مدارس کرونا از بین می‌رود؟ توضیح داد: «جواب این سوال مسلما خیر است زیرا حضور مردم در مراسم‌ها و جشن‌های عروسی، رفت و آمدهای درون و برون شهری، مهمانی‌های خانوادگی، استفاده از وسایل و امکانات عمومی و... خود از عوامل اصلی انتشار این ویروس در جامعه هستند. مدرسه یکی از چندین راه برای جلوگیری از انتشار ویروس است اما همه آن راه‌ها نیست. مدرسه اگر باز باشد جامعه هم احساس امید و نشاط کرده و برای رسیدن به آینده‌ای روشن و امیدبخش برنامه‌ریزی و تلاش می‌کند.»
وی با بیان اینکه مدرسه یک موجود جاندار است که به دیگر بخش‌های جامعه تحرک و امید به زندگی تزریق می‌کند افزود: «باید از بازگشایی و تداوم یادگیری دانش‌آموزان در مدرسه اطمینان حاصل شود زیرا بررسی نتایج امتحانات دانش‌آموزان در این دو سال نشان می‌دهد که آن‌ها از آموزش و پرورش مفید و موثر محروم بوده‌اند و حتی برخی هم مهارت یادگیری و کسب آموزش موثر را از دست داده‌اند و قادر به نوشتن و خواندن یک متن بدون غلط نیستند.»
امیری بیان کرد: «در سراسر جهان مدارس پس از چندین ماه تعطیلی به تدریج بازگشایی شدند و جریان آموزش و پرورش روند طبیعی خود را طی می‌کند، به هیچ وجه مخالف آموزش مجازی نیستیم اما آموزش می‌تواند تلفیقی یا ترکیبی باشد یعنی این دو نوع آموزش سنتی و مجازی در کنار همدیگر قرار بگیرند تا بتوانند مکمل همدیگر برای فرآیند آموزش و پرورش در جامعه باشند.»
وی ادامه داد: «منابع مختلفی برای بازگشایی مجدد مدرسه، رسیدگی به نگرانی‌های کلیدی در مورد رعایت پروتکل‌های بهداشتی، زمان آموزش، شرایط و فرآیندهای آموزشی و پرورشی، همچنین آمادگی معلمان و سیستم آموزشی و محتوای آموزش مبتنی بر کلاس درس باید از قبل آماده باشد، با تکیه بر این منابع و اطلاعات موجود، تمرکز بر روی اقداماتی که باید انجام شود، در این صورت این امر تضمین می‌کند که تداوم یادگیری در مدارس باید ادامه یابد و مهم‌تر اینکه بر اساس اولویت‌ها و نیازهای جامعه، آموزش و پرورش باید در حین اجرای پروتکل‌های بهداشتی و اقدامات فاصله‌‌گذاری اجتماعی، مناسب‌ترین رویکردها را برای تداوم یادگیری و رسیدن به اهداف یادگیری شناسایی کند.»
این کارشناس آموزش و پرورش با اشاره به اینکه آموزش و پرورش باید چالش‌های ناشی از پیامدها و تاثیرات مستقیم و غیر مستقیم کووید ۱۹ بر سیستم آموزشی و انزوای طولانی‌مدت دانش‌آموزان، معلمان و... را بررسی و بهترین راهکار برای ادامه حضور دانش‌آموزان در مدرسه را ارائه کند تصریح کرد: «تعطیلی مدرسه باعث ایجاد اختلال در رشد اجتماعی - عاطفی می‌شود همچنین بر روابط اجتماعی دانش‌آموزان در مدرسه تأثیر می‌گذارد که نیازمند توجه ویژه‌ای از سوی مشاوران مدارس و روانشناسان است.»
تعطیلی مدارس آسیب‌های مختلفی به‌دنبال دارد
امیری اظهار کرد: «از منظر آموزشی و پرورشی، تعطیلی مدارس باعث ایجاد آسیب‌هایی از جمله ورود دانش‌آموزان به درگیری‌ها و مشاجره‌های خانوادگی، از دست دادن مهارت تعامل و یادگیری، اختلال در نحوه ارزیابی و ارائه مداخله اصلاحی، تشدید شکاف‌های یادگیری موجود و نابرابری‌ها، افسردگی و همچنین افزایش فشارهای روانی اجتماعی در دانش‌آموزان می‌شود.»
مدیریت انتقال بازگشت به مدرسه نیاز به اقدامات و اصلاحات احتمالی دارد
وی اضافه کرد: «بنابراین مدیریت انتقال بازگشت به مدرسه نیاز به اقدامات و اصلاحات احتمالی دارد که تقویم مدرسه، اهداف یادگیری، شیوه‌های ارائه مطالب آموزشی و پرورشی و همچنین ارزیابی و ... را شامل می‌شود. یکی از مسائل مهمی که باید به آن توجه جدی شود این است که در این مدت بیماری کرونا فقط دانش‌آموزان نیستند که دچار آسیب‌های اجتماعی، جسمی، روحی و روانی شده‌اند بلکه معلمان و مدیران و عوامل اجرایی مدارس هم از آسیب‌های اجتماعی، جسمی، روحی و روانی این بیماری مصون نمانده‌اند. یکی دیگر از این مسائل حجم کاری معلمان در دوران آموزش مجازی بود که بدون تعیین زمان همیشه آنلاین در خدمت دانش‌آموزان بوده‌اند، آموزش‌های ضمن خدمت مورد نیاز معلمان است تا کسب مهارت‌های آموزش ترکیبی به وجود آید.»
این کارشناس آموزش و پرورش ادامه داد: «همه‌گیری کووید - 19 باعث ایجاد بحران بی‌سابقه‌ای در آموزش و تعطیلی مدارس در سراسر جهان شد، تجربه بحران‌های و شوک‌های اقتصادی گذشته نشان می‌دهد که برخی از دانش‌آموزان نمی‌توانند به مدرسه بازگردند. اگرچه هنوز تأثیر کامل بحران COVID-19 بر آموزش و پرورش را نتوانسته‌ایم اندازه‌گیری کنیم، اما به نظر می‌رسد میلیون‌ها دانش‌آموز در خطر عدم بازگشت به مدارس هستند و بسیاری از آن‌ها در نهایت ترک تحصیل می‌کنند.»
امیری عوامل متعددی را در این مهم دخیل دانست که این عوامل عبارتند از محدودیت‌های مالی و فشارهای اقتصادی، مشارکت در تامین هزینه زندگی و انجام کارهای خانه، مراقبت از کودکان، به ویژه زمانی که والدین بیمار یا فوت کرده‌اند، ازدواج زودهنگام و اجباری و آسیب‌پذیری دختران، ترس از شیوع مجدد بیماری و تامین هزینه‌های بیماری.»
طبق تحقیقات یونسکو حدود 34 میلیون دانش‌آموز در معرض خطر عدم بازگشت به مدرسه قرار دارند
وی گفت: «علاوه بر این، بروز شکاف‌های یادگیری در طول دوران تعطیلی مدارس، مؤثر نبودن یادگیری از راه دور نیز ممکن است دانش‌آموزان مناطق محروم را از آموزش دور کند یا ممکن است دانش‌آموزان حتی پس از بازگشایی مدارس نسبت به آموزش بی‌علاقه شوند. پیش‌بینی‌های یونسکو که 180 کشور و منطقه را پوشش می‌دهد، تخمین می‌زند که حدود 24 میلیون دانش‌آموز (از دوره پیش‌دبستانی تا دوره سوم) در معرض خطر عدم بازگشت به مدرسه قرار دارند.»
این کارشناس آموزش و پرورش افزود: «بر اساس تحقیقات یونسکو، بیشترین سهم از دانش‌آموزانی که در معرض خطر عدم بازگشت به مدرسه قرار دارند در جنوب و غرب آسیا (5.9 میلیون) و جنوب صحرای آفریقا (5.3 میلیون) هستند. در سطح جهانی، پسران بیشتر از دختران در معرض خطر عدم بازگشت به مدرسه هستند، اما در آموزش ابتدایی و متوسطه، دختران بیشتر در معرض خطر هستند. در جنوب و غرب آسیا، تحصیلات پیش‌دبستانی دختران (3.41٪) بیشتر از پسران (3.15٪) تحت تأثیر قرار می‌گیرند.»
برای کاهش خطر عدم بازگشت دانش‌آموزان به مدرسه باید در سیستم آموزشی و پرورشی متناسب با شرایط و موقعیت اجتماعی تغییرات لازم اعمال شود
امیری با بیان اینکه این بحران نشان داد بیشتر سیستم‌های آموزشی عمدتاً برای تضمین تداوم آموزش دانش‌آموزان در خارج از مدرسه آماده و سازگار نیستند افزود: «برای کاهش خطر عدم بازگشت دانش‌آموزان به مدرسه باید در سیستم آموزشی و پرورشی متناسب با شرایط و موقعیت اجتماعی تغییرات لازم اعمال شود و به دنبال بررسی عوامل مهمی باشند که دانش‌آموزان را از سیستم‌های آموزشی خارج می‌کند، برای مثال، از طریق بازنگری در قوانین و مقررات، سیاست‌ها و برنامه‌های آموزشی، با توجه به درس‌های آموخته‌شده از بحران کرونا و با تاکید بر برنامه ملی درسی و رویکردهای نوآورانه در آموزش و یادگیری انجام شود.»
وی همچنین ادامه داد: «از آنجایی که همه‌گیری کووید - 19 جهان را از همه نظر آموزشی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی تحت تأثیر قرار داده و در برخی از حوزه‌ها به بن‌بست رسید، آموزش نیز در امان نبود گفت: «مدارس در سرتاسر جهان به عنوان بخشی از اقدامات برای مهار شیوع ویروس به تدریج شروع به تعطیلی کردند که حدود 90 درصد از جمعیت دانش‌آموزی جهان را تحت تأثیر قرار داد و شکنندگی سیستم‌های آموزشی در سراسر جهان را آشکار کرد.»
وی تصریح کرد: «کشورها به سرعت سعی کردند به راه‌حل‌های آموزش از راه دور روی بیاورند، اما به دلیل کمبود اتصال، تجهیزات و تعامل مستقیم معلم و دانش‌آموز، برای دولت‌ها به‌ویژه چالش برانگیز بود که اطمینان حاصل کنند همه یادگیرندگان به تحصیل خود ادامه می‌دهند و از ترک تحصیل جلوگیری می‌کنند. با وجود این تلاش‌ها، تعداد دانش‌آموزانی که ترک تحصیل کرده‌اند یا قصد انجام آن را دارند، رو به افزایش است.»
از دست دادن تحصیل عواقب جدی شخصی و جمعی برای دانش‌آموزان و جامعه در پی دارد
این کارشناس آموزش و پرورش اشاره کرد: «دانش‌آموزانی که در فقر و حاشیه‌نشینی زندگی می‌کنند و کسانی که از درگیری و مهاجرت آسیب دیده‌اند بیشترین ضربه را می‌بینند. از دست دادن تحصیل عواقب جدی شخصی و جمعی برای دانش‌آموزان و جامعه در پی دارد. سیستم‌های آموزشی نیازمند تقویت تاب‌آوری و رسیدگی به محرک‌های محرومیت آموزشی است تا مدارس را به محیط‌های جذابی تبدیل کنند که برای کسب مهارت‌های اجتماعی، ارتباطی و یادگیری مفید باشند. همچنین، برای رفع موانع آموزش و پرورشی که از قبل بحران COVID-19 وجود داشت باید تلاش‌ها کرد تا موانع دسترسی میلیون‌ها کودک و نوجوان و بهره‌مندی از آموزش با کیفیت مهیا شود.»
امیری عنوان کرد: «دولت‌ها و سازمان‌ها باید برای برداشتن موانع و عواملی که دانش‌آموزان را از سیستم‌های آموزشی خارج می‌کند، از طریق اطلاع‌رسانی و افزایش سطح آگاهی در مورد حق آموزش، حمایت از اهمیت آموزش برای معیشت پایدار و توانمندسازی فردی، اجتماعی و اقتصادی تلاش کنند. همکاری بین همه ذی‌نفعان باید تقویت شود تا از تقاضای اجتماعی برای آموزش اطمینان حاصل شود.»
هر چه دانش‌آموزان مدت بیشتری از تحصیل باز بمانند، احتمال بازگشت آن‌ها به مدرسه کمتر می‌شود
وی همچنین اضافه کرد: «بحران کووید - 19 هنوز در جریان است، با ابهام آشکار در مورد اینکه چه مدت و تا چه اندازه این بیماری همه‌گیر بر سیستم‌های آموزشی در سراسر جهان تأثیر می‌گذارد بحران‌های قبلی نشان داد که دانش‌آموزان مناطق محروم بیشترین آسیب را دیده‌اند. هر چه دانش‌آموزان مدت بیشتری از تحصیل باز بمانند، احتمال بازگشت آن‌ها به مدرسه کمتر می‌شود. برخی از پارامترهای مهم، مانند نحوه تأثیرگذاری ابعاد اجتماعی و فرهنگی بر الگوهای آموزشی و پرورشی در شرایط بحران فعلی، هنوز سنجیده نشده است.»
این کارشناس آموزش و پرورش در پایان توصیه‌های زیر را برای تداوم بازگشایی مدارس پیشنهاد کرد:
1- ایجاد سیستم یادگیری که فرصت‌های یادگیری مادام‌العمر را برای همه فراهم کند.
2- بررسی و بازنگری چارچوب‌ها، سیاست‌ها و برنامه‌های آموزش و پرورش با توجه به درس‌های آموخته شده از بحران مذکور
3- تقویت تاب‌آوری سیستم آموزشی
4- بهبود آمادگی برنامه‌های درسی و معرفی رویکردهای نوآورانه در آموزش و یادگیری، مانند برنامه‌های یادگیری تلفیقی
5- استفاده از پتانسیل روش‌های جایگزین به منظور برآورده کردن نیازهای یادگیری متنوع و متفاوت دانش‌آموزان
5- تمرکز بر دانش‌آموزان آسیب‌پذیر و با نیازهای ویژه
6- حصول اطمینان از سلامت جسمی، روحی و روانی دانش‌آموزان
7- فراهم کردن محیط‌های جذاب و مساعد برای یادگیری
8- افزایش سطح آگاهی دانش‌آموزان درباره حق آموزش
9- حمایت از اهمیت آموزش برای معیشت پایدار و توانمندسازی فردی، اجتماعی و اقتصادی آنان
10- سرمایه‌گذاری در آموزش و پرورش به عنوان راه‌حلی برای بهبود و توسعه رشد اقتصادی و اجتماعی
11- نظارت و مدیریت یادگیری به منظور پیگیری و حمایت بهتر از آموزش دانش‌آموزان
12- آموزش معلمان و کارکنان مدرسه
13- استفاده از روش‌های خلاقانه و نوآور برای ارائه آموزش
14- فراهم‌کردن امکانات بهداشتی و مشاوره‌ای برای دانش‌آموزان
15- توجه جدی به نیازهای معلمان و عوامل اجرایی مدرسه
16- رعایت بهداشت فردی و پروتکل‌های بهداشتی
17- ارائه اینترنت رایگان به فرهنگیان
18- واگذاری سرویس ایاب و ذهاب دانش‌آموزان به شهرداری‌ها
