برنامه‌ریزی درسی پساکرونا در دستور کار قرار گرفت
ملکی: در برنامه درسی دوران پساکرونا، باید به چیزی فراتر از انتقال دانش صرف بیاندیشیم و به سمت مفاهیم و مهارت‌ها حرکت کنیم
تهران (پانا) - رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی بر لزوم توجه به خرد تحول‌گرا در راستای اجرای برنامه‌های سازمان تأکید کرد و گفت در این شکل خرد، فرد گذشته را نقادی کرده، در زمان حال صیادی می‌کند و برای آینده هوشیارانه و با طرح و برنامه حرکت می‌کند.
به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، شورای هماهنگی و پیگیری اقدامات تحولی با حضور رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی و سایر مدیران و معاونین برگزار شد.
در ابتدای این جلسه، حسن ملکی، ضمن تبریک سالروز 13 آبان به همه‌ی فعالان این عرصه، گفت: راه شهدای دانش‌آموز و دانشجو که خون خود را، در چنین روزی و برای به ثمر رساندن انقلاب اسلامی، اهدا کردند، باید دنبال شود و نباید بگذاریم که خون پاک این افراد و راه آنان فراموش شود.
وی افزود: من فکر می‌کنم، کسانی که در تعلیم و تربیت حضور دارند، همان قیام 13 آبان را در بُعد فرهنگ و تربیت دنبال می‌کنند، چرا که تداوم انقلاب اسلامی به همان فرهنگی نیاز دارد که دانش‌آموزان خود را در راه آن فدا کردند.
زمان حال نباید مانند محل توقف شود
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، بر لزوم توجه به خردورزی در اقدامات پیش رو تأکید کرد و گفت: ما در این عرصه به خرد تحولی نیاز داریم البته هر نوع مواجهه‌ی انسان با مسائل پیرامونی را می‌توان خرد نامید اما نوع خردورزی متفاوت است و باید بدانیم به کدام‌یک نیاز داریم.
ملکی ادامه داد: در یک تقسیم‌بندی مجمل، می‌توان گفت که ما یک خردورزی گذشته‌گرا داریم که درآن یک گروه یا فرد، دل به گذشته‌ها می‌بندد و از منظر گذشته به حال می‌نگرد. در این نوع از خردورزی، فرد آینده را تکرار همان گذشته تلقی می‌کند. بدیهی است که این خرد از نگاه ما ناقص است و نمی‌تواند صاحبش و جامعه را به موفقیت و رستگاری برساند زیرا گذشته، از جهاتی گذشته است.
وی خاطرنشان کرد: از بُعد دیگر، گذشته برای ما و همه‌ی افرادی که با ادیان الهی کار می‌کنند، ارزشمند است زیرا میراث‌های انبیا و ائمه‌ی اطهار، از گذشته به ما رسیده و باید پاسدار آن باشیم لذا این گذشته برای ما معتبر و مهم است و باید از آن الهام بگیریم.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، بیان کرد: منظورم از گذشته میراث‌های وحیانی نیست؛ بلکه مواردی است که در آن، انسان گاهی به کارهایی که در گذشته انجام شده دل می‌بندد و حاضر نیست از آن دل بکند. به‌عنوان مثال برخی از افراد آنچه که در 10 سال قبل تولید شده است را همچنان دنبال می‌کنند لذا این خرد گذشته‌گرایانه مذموم است زیرا نمی‌تواند ما را به جایی برساند و ما این نوع خردگرایی را منطقی و عقلانی نمی‌دانیم.
ملکی ادامه داد: خردورزی حال‌گرا، نوع دیگری است به این معنا که سازمان یا افراد، در وضع موجود آنچه را که در اختیار دارند، با اصلاحات جزئی دنبال می‌کنند و این تفکر وجود دارد که این همان وضع مطلوب است. بدیهی است که زمان حال واقعیت است اما باید توجه داشته باشیم که زمان حال یک معبر است و نباید مانند یک مقر برای ماندن و عدم عبور تلقی شود و از آن به‌عنوان محل سکونت استفاده کنیم. بدیهی است باید سرمایه‌هایی که داریم را خوب بشناسیم و مراقبت کنیم لذا باید آنچه را که داریم قدر بدانیم اما نباید از آن حصار بسازیم.
وی افزود: خرد دیگر آینده‌گراست زیرا انسان‌ها به دنبال آینده هستند. در این راستا برخی آینده گرایی افراطی را دنبال می‌کنند. در این روند افراد، از گذشته و حال عبور کرده و رابطه آنها با گذشته و حال قطع می‌شود، اما این نوع خردگرایی، به وهم گرایی می انجامد و من آن را رد می‌کنم.
خرد تحول‌گرا یک ضرورت است
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی بر لزوم توجه به خردگرایی تحولی تأکید کرد و گفت: من در برابر این سه مورد خرد تحول‌گرا را مطرح می‌کنم، زیرا آنچه که ما دنبال می‌کنیم و در عرصه‌ی تعلیم و تربیت نیاز است، خرد تحول‌گراست. در این خرد، فرد گذشته را نقادی کرده، در زمان حال صیادی می‌کند و برای آینده هوشیارانه و با طرح و برنامه حرکت می‌کند. بدیهی است که ما در این خرد، گذشته‌پرست نیستیم اما گذشته را نیز فراموش نمی‌کنیم و از سرمایه‌های گذشته نیز بهره‌برداری می‌کنیم لذا هوشیارانه به سمت تحولات حرکت می‌کنیم.
ملکی ادامه داد: در رویکرد تحول‌گرا گذشته، حال و آینده تجمیع و ترکیب پیدا می‌کنند تا ما را به مقصود برسانند. در واقع، آنچه که من مدنظر دارم، این است که کمک کنیم تا مدار تحول‌گرا را با این دیدگاه دنبال کنیم لذا برای حرکت با قدرت در این عرصه نیازمند یک زمانبندی هستیم. بدیهی است که یک مدیر خوب مقید به زمان و مکان است لذا خواهش من از همکاران این است که مدار تحول را به شکل دقیق زمانبندی کرده و به ما ارائه کنند.
ارتباط ساختاری با بدنه‌ی علمی کشور لازم است
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی بر لزوم ارتباط سازمان با بدنه‌ی علمی کشور تأکید کرد و افزود: یکی از ضرورت‌هایی که در این برهه احساس می‌شود، ارتباط سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با بدنه‌ی علمی کشور است. در این سخن، ممکن است، این سؤال مطرح شود که آیا ما هم اکنون به این بدنه وصل نیستیم؟ بدیهی است که ما در بخش‌هایی با بدنه‌ی علمی مرتبط هستیم و کمیته‌های علمی ما با دانشگاه‌ها و مراکز علمی، به‌صورت موردی همراه هستند اما منظورم ارتباط ساختاری گسترده است و صرفاً نگاه موردی را مد نظر ندارم.
ملکی ادامه داد: در این راستا و با توجه به ضرورتی که احساس شد، دکتر نوظهوری را طی ابلاغی انتخاب کردم تا بر این موضوع متمرکز شوند لذا ضروری است کمیته‌ای در این راستا شکل داده شود تا مدل و الگوی مناسبی برای برقراری ارتباط ساختاری با مراکز علمی ارائه کنند و بتوانیم در این راستا گام برداریم.
وی افزود: ما انجمن‌های علمی و مراکز علمی متعدد داریم لذا نیازمند یک الگو در این راستا هستیم تا بتوانیم به‌صورت فازبندی وارد این عرصه شویم زیرا در صورت نبود الگو، روند به شکل برنامه‌ریزی شده و درست پیش نخواهد رفت.
در ادامه‌ی این جلسه سعید بدیعی، به مرور مصوبات جلسات گذشته پرداخت و مدیران نیز گزارش‌هایی در این زمینه ارائه کردند.
علی محبی قائم مقام رئیس سازمان نیز در بخشی از این جلسه، درباره‌ی کنترل کیفیت کتاب‌ها در این دوره گفت: کتاب‌ها در اقدام نخست در یک کمیته و توسط اعضای آن مورد بررسی قرار گرفته و کتاب‌های متوسطه‌ی اول و ابتدایی در دست اجراست. در این مسیر، تغییراتی که کارشناسان مربوطه اعلام می‌کنند، در دفتر تألیف، مجدداً مورد بررسی قرار گرفته و آنچه که وارد است، مورد اعمال قرار می‌گیرد لذا در نهایت کارت خبر با تغییرات نهایی برای ریاست سازمان ارسال می‌شود.
سپس حسن ملکی گفت: یکی از نکات بسیار مهم، توجه به غلط نبودن مطالب کتاب‌ها است. این غلط ممکن است شامل موارد املایی و یا محتوایی باشد لذا ضروری است که گروه این امر را در بدو امر تشخیص دهند. در این راستا، کمیته‌ی کنترل کیفی یکی از بخش‌هایی است که نگاهی بسیار تیزبین نسبت به کتاب‌ها دارند و من از آنها راضی هستم البته باید در این روند تمام مسئولان مربوطه کتاب را ملاحظه کنند تا هیچ نوع اشتباهی دیده نشود لذا در این راستا هر کسی مسئولیت خود را دارد.
وی افزود: در این مسیر باید مراقب باشیم که در هنگام اصلاح مطلب، متن متعلق به نویسنده دیگری نباشد و حق کپی رایت را رعایت کنیم لذا در صورت نیاز برای اصلاح چنین مطالبی، باید طی مکاتباتی این مسئله را با نویسنده مطرح کنیم و با اجازه فرد، تغییرات اعمال شود.
برنامه درسی پساکرونا در دستور کار قرار گرفت
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، بر لزوم برنامه‌ریزی برای دوران پساکرونا تأکید کرد و گفت: ما باید بدانیم که در دوران پساکرونا و پس از پایان پیدا کردن پاندمی، چه برنامه‌هایی پیش رو داریم و چه برنامه‌ای برای دانش‌آموزان ارائه خواهیم کرد.
ملکی بیان کرد: ساده‌ترین پاسخ در مواجهه با سؤالی که مطرح شد، این است که به شرایط عادی باز خواهیم گشت و طبق روال گذشته، معلمان کتاب‌ها را تدریس خواهند کرد اما این پاسخ درست نیست زیرا دوره‌ی کرونا یک تجربه‌ی زیسته توأم با تلخی به‌دنبال داشت اما یک شیرینی‌های ناخواسته نیز، در بر داشت.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تأکید کرد: دسترسی و پرداختن به فناوری اطلاعات و ارتباطات و چشیدن مزه‌ی کاربرد این ابزار را به دانش‌آموزان و والدین چشاند لذا امروز ذائقه‌ی دانش‌آموزان متفاوت است؛ امروز، ما به آسانی نمی‌توانیم که تلفن همراه را از دسترس دانش آموزان دور کنیم لذا باید این ابزار را جهت دهی و راهنمایی کنیم. در چنین شرایطی که ذائقه ها تغییر کرده است، ما ملزم به ارائه برنامه درسی پساکرونا و متفاوت از برنامه درسی سنتی هستیم و باید به پاسخ‌های خودمان در این راستا بیاندیشیم و سؤالات را در این بخش پاسخ دهیم.
معصومه نجفی پازوکی، سرپرست دفتر تألیف کتاب‌های آموزش عمومی و متوسطه‌ی نظری، نیز پس از نمایش فیلمی آموزشی که توسط یک دانش‌آموز تولید شده بود، گفت: دستاورد آموزشی ارائه شده‌ی یک دانش‌آموز چهارم ابتدایی است که توانسته بدون آموزش خاص و صرفاً با جستجو در فضای مجازی، یک کلیپ آموزشی برای سایرین تولید کند.
وی افزود: سناریوی این اثر، ارتباط با مخاطب و نوع تولید محتوای آن، قابل توجه به‌شمار می‌رود و نشان‌دهنده‌ی توانایی دانش‌آموزان ماست. بر همین مبنا من معتقدم که در برنامه درسی دوران پساکرونا، باید به چیزی فراتر از انتقال دانش صرف بیاندیشیم و به سمت مفاهیم و مهارت‌ها حرکت کنیم.
سعید بدیعی نیز در ادامه بیان کرد: طی جلسه‌ای که با دانشجویان دانشگاه فرهنگیان داشتم و به بحث و بررسی پرداختیم، به نتایج جالبی رسیدم. فکر می‌کنم که امروز دانش‌آموزان در دوره‌ی متوسطه‌ی دوم، دارای تمرکز مورد نظر نیستند و آنقدر به معلمان توجه ندارند لذا با توجه به شرایط پیش آمده و بحث استفاده از تلفن‌های همراه، به‌طور حتم مشکلات معلمان بیشتر نیز خواهد شد زیرا دانش‌آموز از طریق نرم‌افزارها امکان دسترسی به تدریس‌های متعدد را دارد لذا معلم اگر یک تدریس جذاب نداشته باشد، جایگاه خود را از دست خواهد داد. در همین راستا ضروری است که بر روی مهارت معلمان تمرکز بیشتری داشته باشیم و لازم است که مدلی برای آموزش معلمان در این بخش داشته باشیم.
توجه بر آموزش فناوری به معلمان ضروری است
محمدابراهیم محمدی، مدیرکل دفتر انتشارات و فناوری آموزشی نیز در این جلسه گفت: یک زمانی در ابعاد زیادی دی وی دی‌های آموزشی برای کارشناسان و معلمان ارائه می‌شد اما کمتر کسی از آن استفاده می‌کرد اما امروز با یک انقلاب آموزشی رو به رو شده‌ایم و به نحوی قهرمان میدان هستیم لذا به نظر من این اتفاق یک نقطه آغازین است.
وی افزود: قبل از کرونا، یک تفاوتی بین معلم و دانش آموز بود زیرا دسترسی و توانایی دانش آموز در برخی از موارد در عرصه فناوری از معلمان بیشتر بود. بدیهی است که امروز معلم ما بیشتر وارد این عرصه شده است اما من معتقدم که هنوز دانش آموزان در این عرصه جلوتر هستند.
مدیرکل دفتر انتشارات و فناوری آموزشی ادامه داد: من فکر می‌کنم که سازمان پژوهش و وزارتخانه، باید وارد یک تفاهم نامه شوند تا این گسست را از بین ببریم و بتوانیم بر دانش و مهارت معلمان در عرصه فناوری تمرکز داشته باشیم. به نظر من می‌توان از همه ظرفیت صدا و سیما و بخش‌های مختلف استفاده کنیم تا این فاصله شکننده مرتفع شود.
محسن باهو، مشاور فناوری سازمان نیز بر لزوم توجه به تغییرات سریع دنیای فناوری تاکید کرد و گفت: ما در یک مسیر تحول قرار داریم لذا دیروز، امروز و فردا بسیار متفاوت هستند. در واقع شتاب نو پدیدها به حدی است که بسیاری از کارکردهای امروز اساسا پاسخگو نیست لذا اگر قرار باشد که با شابلون امروز و با بحث‌های ادبیاتی رایج شده درباره آن فکر کنیم، به نظر من نمی‌توانیم موفق عمل کنیم.
وی افزود: به نظر می‌رسد که با چالشی به نام بی سوادی مدرن رو به رو هستیم زیرا هنوز نتوانسته‌ایم دانش کافی به دانش آموز در بخش فناوری ارائه کنیم لذا ضروری است که در این بخش برای 5 سال آینده یک برنامه مدون و درست داشته باشیم و بدانیم که بحث‌هایی که در کشورهای دیگر دنبال می‌شود، چیست؟
مشاور فناوری سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی ادامه داد: به جرات می‌توان گفت که امروز دانش آموزان و کودکان ما در عرصه فناوری نابغه هستند زیرا نسلی که امروز با آن مواجه هستیم، دارای ویژگی‌های خاصی است که باید به آن توجه کنیم.
توجه به برابری آموزشی نیاز است
رامین نوظهوری مشاور رئیس سازمان نیز در ادامه گفت: بحث عواطف و باورها باید در مسیر برنامه ریزی در کنار مهارت‌ها مد نظر قرار گیرد. بدیهی است که مناطقی هستند که به امکانات هوشمند و فناوری دسترسی ندارند و این برای همه اقشار مهیا نیست لذا باید به این امر توجه داشته باشیم.
وی افزود: زمینه برابری آموزشی و همه سالاری آموزشی را نیز مد نظر قرار دهیم لذا علاوه بر دانش آموزان ضروری است که معلمان نیز در مسیر آموزش فناوری گام بردارند و همراهی کنند.
علی محبی قائم مقام رئیس سازمان نیز بر لزوم زمانبندی برنامه درسی پسا کرونا تاکید کرد و گفت: در بدو امر باید زمانی که این برنامه بناست، مورد بهره برداری قرار گیرد، مشخص شود. نکته دیگر این است که ما باید در این مسیر جهانی اندیشیدن را، در کنار منطقی و محلی عمل کردن، مد نظر قرار دهیم زیرا هر کشوری دارای اقتضائات خاص خود است.
صدیقه حسن زاده، رییس اداره روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان نیز در ادامه جلسه گفت: امروز ما با تغییر سبک زندگی و آموزش پذیری دانش آموزان رو به رو هستیم و این تغییر سبک در معلمان نیز قابل مشاهد هست لذا من فکر می‌کنم الگویی که به هر نحوی سازمان از طریق تیم‌های مطالعاتی ارائه می‌کند، باید روی این سبک زندگی توجه داشته باشد و به آن سمت حرکت کند.
وی افزود: ما پیش از این یک نظام تعلیم و تربیتی داشتیم که کاملا در چارچوب حضور تعریف می‌شد و همه چیز نشات گرفته بر محور فضا و جغرافیای مدرسه شکل می‌گرفت اما امروز و طی سه سال اخیر، یک تجربه جدید شکل گرفت که از این فضا فارغ بود و به نوعی سیستم یادگیری را دچار تغییر کرد لذا الگوی جدید می‌تواند منعطف‌تر باشد زیرا شرایط کنونی و پساکرونا، ناخودآگاه سیستم تعلیم و تربیت کشور را به مسیر جدیدی می‌برد.
برنامه درسی پساکرونا باید بر یادگیری ترکیبی متمرکز باشد
ملکی نیز در بخش پایانی جلسه گفت: بدیهی است که ما در مسیر و مدار تحول قرار داریم لذا باید خود را با بخشی از این روند سازگار کنیم اما از سوی دیگر باید برای مواجهه منطقی و بومی با این امر آماده شویم. بدیهی است که امروز دانش آموزان در عرصه فناوری نسبت به معلمان خود پیشتاز هستند و باید به آن توجه کنیم.
وی درباره اقدامات ضروری در دوران پساکرونا، گفت: یکی از اقدامات این است که هر چه سریعتر از تجربیات سایر کشورها مطلع شویم. نکته دوم این است که در تدوین برنامه پساکرونا از ظرفیت بیرون از سازمان و وزارتخانه نیز باید استفاده کنیم و نظرات نخبگان و اقداماتی که انجام شده را نیز، داشته باشیم و از آن مطلع شویم.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی تصریح کرد: مساله دیگر تقویت مهارت معلمان در جهت آموزش‌های ترکیبی است و در این امر تردیدی نیست زیرا این مساله جزء زیرساخت‌هاست. در این راستا باید هیات اندیشه ورز را فعالتر کنیم و از این بخش بهره برداری پررنگتری داشته باشیم.
برنامه محوری را جایگزین کتاب محوری کنیم
ملکی ادامه داد: ما باید برنامه محوری را جایگزین کتاب محوری کنیم اما باید توجه داشته باشیم که به هیچ عنوان از کتاب خداحافظی نخواهیم کرد و کتاب در برنامه معنا پیدا خواهد کرد. در این میان باید الگویی که تعریف می‌شود، منعطف و بومی باشد البته آنچه که کشورهای دیگر انجام می‌دهند به عنوان تجربه استفاده خواهد شد اما آنچه که طراحی می‌شود باید مختص خود ما باشد.
وی بر لزوم توجه به اصول سلبی در این مسیر تاکید کرد و گفت: در این مسیر نباید به بهانه بهره گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات، آموزش های سنتی خود را تضعیف کنیم و باید توجه کنیم که اعتبار زدایی از آموزش‌های سنتی سم است. ما نباید از فناوری اطلاعات و ارتباط فلسفه درست کنیم زیرا فلسفه ما همان اسناد تحولی است و ما صرفا از فناوری برای محقق شدن فلسفه اسناد تحولی استفاده خواهیم کرد.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی تاکید کرد: ما در عرصه فناوری اطلاعات و ارتباطات و نسبت آن با برنامه درسی یک کار بلند مدت داریم لذا طرحی در این راستا اجرا شده است که ان شاءالله در جلسات آینده مورد نقد و بررسی قرار خواهیم داد اما باید به این نکته توجه داشته باشیم که برای کوتاه مدت نیز برنامه‌ای را طراحی و مد نظر قرار دهیم. ما باید برنامه درسی یادگیری ترکیبی را در معنای درست کلمه مورد استفاده قرار دهیم که به معنای ترکیب دو سبک آموختن است. در این مسیر باید سبکی که فضای مجازی ایجاب می کند و سبکی که فضای سنتی به دنبال دارد را ترکیب کنیم. در پساکرونا هم ابزار ارتباطات و هم فضای سنتی وجود دارد لذا باید به چگونگی این امر بیاندیشیم.
