آموزش خط تحریری در ابتدایی

 درگیر شدن، تجربه کردن و دست به قلم بردن دانش آموزان براساس روش و الگوی صحیح، میتواند در کیفیت خط و نگرشی آنها نسبت به نوشتن تغییر حاصل کند. به همین سان آموزگاران نیز می توانند به راحتی شرایط این تغییر را فراهم ساخته و با همکاری اولیا پایه گذار خطی خوش برای دانش آموزان باشند. این امر مستلزم به کارگیری روش های شناخته شدهٔ آموزش خط تحریری است. امید آن است که در سایهٔ تلاش دست اندرکاران تعلیم و تربیت، اولیا و مربیان، نهال خط خوشی و خوشخطی به عنوان یک سرمایهٔ ماندگار در حیات فرهنگی هنر دانش آموز به ثمر نشسته و اندیشه های آنان را با نقش و نگارهای زیبا بیاراید.

یکی از نیازهای اساسی دانش آموزان دورهٔ ابتدایی زمینه سازی برای شکل گیری یک نظام نو مطلوبی که در تعبیر رایج از آن به عنوان «خط دانش آموز» یاد می کنیم واجد خصوصیات زیر است:
– رسا بودن؛
– خوانا بودن؛
– زیبا بودن؛
– درست بودن شکل حروف و کلمات،
تحقق خط خوش برای دانش آموزان ابتدایی که می تواند در حیات فرهنگی آنها امتداد یابد به چند عامل مهم بستگی دارد:
۱. داشتن الگویی مناسب برای خط یا نظام نوشتاری؛
۲. داشتن مربی آشنا با اصول و موازین خط؛
۳. داشتن روش مطلوب برای انتقال عناصر بصری این نظام نوشتاری،
در این مقاله تلاش بر این است که ضمن معرفی الگوی مناسب «نستعلیق تحریری» برای آموزشی دانش آموزان به اصولی، موازین و ویژگی های این خط نیز پرداخته شود و با انتقال آنها به مربیان، زمینهٔ آموزشی مطلوب این خط به دانش آموزان با روش های مناسب فراهم اید.

خط نستعلیق
خط نستعلیق یکی از نظامهای هندسی نوشتاری است که از نظر ظاهری دارای ویژگیهای زیبا شناختی عالی بوده و همانند سایر هنرها عناصر بصری مهمی مانند تقارن، توازن تناسب، تعادل، هماهنگی، حرکت، ریتم، دور، سطح و مواردی از این دست در آن مطرح میشود. از آنجا که در شکل گیری مطلوب این خط تلفیقی عناصر بصری منجر به ایجاد فرم و ترکیبی متنوع است، یادگیری آن مستلزم صرف وقت و دقت فراوان است؛ چنان که به طور طبیعی نمیتوان از آن به عنوان الگویی فراگیر برای جمعیت دانش آموزی در مقطع ابتدایی بهره برد زیرا پیچیدگیهای این خط به طور عملی از یک سو و نبود نیروی آموزش دهنده از سوی دیگر مانع از تحفق این فرایند مہم میشود،
اما خط نستعلیق دارای این ظرفیت است که از آن نظامهای ساده تر نوشتاری استخراج گردد. در واقع روح و باطن این خط دارای قابلیتهایی است که تاکنون منجر به شکل گیری خطوط دیگری نیز شده است. به عنوان نمونه خط «شکستهٔ نستعلیق» و «نستعلیق تحریری» دو نمونهٔ بارز و آشکار از این کیفیت و انعطاف پذیری محسوب میشوند. در این قسمت به ذکر خصوصیات خط نستعلیق تحریری پرداخته می شود:

نستعلیق تحریری :

این خط دارای استخوان بندی نستعلیق است؛ به طوری که اصول اساسی مانند کرسی، ترکیب و نسبت در آن مورد توجه قرار می گیرد، اما با این حال در حین نگارش این خط درصدد ایجاد قطعهٔ خوشنویسی هنرمندانه نیستیم. در عین حال به خاطر رعایت اصولی اشاره شده خط نستعلیق تحریری دارای زیبایی خاصی است. به طور اجمال نستعلیق تحریری دارای ویژگیهای زیر است: – از نظر خوانایی و رسایی در حد مطلوب قرار دارد؛ – ضمن داشتن دور و انعطاف دارای تغییرات ضعف و قوت نبوده و اصل تضاد در آن منتظر نیست؛

قلم مورد استفاده در این خط دو بعدی تیست؛ به همین دلیل بامداد، خودکار یا خودنویسی می توان آن را نگارش کرد؛ – روانی، سادگی و ویژگی سرعت در نوشتن نستعلیق تحریری موجب می شود که یتوان از آن به عنوان یک تظام هندسی و نوشتاری فراگیر در بین دانش آموزان بهره برد؛ – آموزش و پاددهی این خط در سایهٔ دقت و تمرین قابل دستیابی است. – یادگیری نستعلیق تحریری زمیته ها و پایه های لازم برای تعلیم خط نستعلیق را نیز فراهم میسازد؛ زیرا با وجود این پشتوانه بسیاری از پیچیدگیهای خط نستعلیق با تمرین ساده خواهد شد. به عنوان نمونه مهمترین وجه زیباشناختی خط نستعلیق تحریری ویژگی بصری «دور» است که در واقع نقطه آغازین و عینی در تغییر خط دانش آموز به شمار میآید؛ به این معنی که اگر خط دارای ویژگی «دور» بیشتری باشد، ارزش زیباشناختی ان بالاتر است. با توجه به اهمیت این نکته دربارهٔ آن نکات بیشتری ارائه می شود.

اهمیت «دور» در خط نستعلیق تحریری
تحقیقات نگارنده حاکی از آن است که اولین تغییرات هنری در خط دانش آموزان از یک تغییر ظاهری آغاز می شود. بدین معنی که حرکت دورانی ابزار توشتن (مداد، خودنویسی) موجب به وجود آمدن لادور* در حروف و کلمات میشودہ دور یکی از اصول اساسی در خط است. این ویژگی موجب ایجاد نرمش و ملایمت در حروف شده و بدینسان گامهای اولیه زیبانویسی در خط برداشته میشود.
نکته قابل توجه این است که خط نستعلیق تحریری که می تواند مهمترین و مناسب ترین الگوی رایج برای دانش آموزان به حساب آید، به نسبت تقریبی ن از حرکات دورانی قلم شکل میگیرد و در آن به حرکات مستقیم قلم یعنی «سطح» اختصاص دارد.
عنصر «دور» به گونهای است که در تمام قسمتهای نستعلیق تحریری موج میزند و به همین دلیل توجه به آن و شکل گیری آن در خط دانش آموزان شاخصی برای ارزیابی پیشرفت خط آنها به شمار میرود.

اهمیت «دور» در خط نستعلیق تحریری

برای بهتر نمایان شدن حرکات دورانی و قوسی در خط نستعلیق تحریری کافی است آن را با الفبای خط شبه نسخ که دهیم. عدم انعطاف و عدم وجود انحتاهایی چشم تواز و غلیهٔ در واقع یک خط آموزشی پایه به شمار می آید، حاکی از آن است که عنصر زیباشناختی در آن راه ندارد. در حالی که در خط نستعلیق تحریری وجود دور قوس و انحناهای زیبایی آفرین این خلاء را پر می کند و در خط نستعلیق این ویزگیها به اوج خود میرسد.

 

خط خوش و تاثیرات تربیتی آن در دانش آموزان:

ملاصدرا خط را تمایندهٔ صانع آن میداند. به نظر میرسد که بیان اهمیت و ضرورت خط خوش در بین دانش آموزان امری است که تکرار و تذکار آن می تواند صرفا جنبهٔ یادآوری بیشتر برای معلمان و مربیان و اولیا داشته باشد. تحقیقات انجام شده مؤید آن است که بروز مشکلات در زمان نوشتن و عامل بدخطی میتواند اثرات ناخوشایندی بر روحیه، عواطف و موقعیت اجتماعی دانش آموزان در کلاس بگذارد، به طور طبیعی ترسیم حروف و کلمات و استغادهٔ صحیح از ابزار نوشتن و پرورش حافظهٔ دیداری و نگهداری مطلوب آن در ذهن، مستلزم یک فرایند مطلوب آموزشی است که باید همهٔ داتش آموزان به ویژه در مقطع ابتدایی از آن بهرهمند شوند. آموزش خط نستعلیق تحریری موجب پیوند فرهنگی و معنوی با میراث هنری نیز می شود و میتوان آن را در جهت تقویت و شکوفاسازی حسی زیباشناختی دانش اموزان به کار گرفت. مطالعهای در مورد «رابطهٔ کیقیت خط تحریری و پیشرفت تحصیلی» نشان میدهد که بین پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و نمره خط تحریری انان رابطهٔ مثبت وجود دارد. در واقع دانش اموزانی که از خط با کیفیت تری بهره برده اند، دارای معدل بالاتر و پیشرفت تحصیلی مطلوبی بوده و این ارتباط در دروسی مانند املا، انشا و درسی هایی که جنبهٔ نگارشی دارند، بیشتر دیده میشود.

 تحقیقات مؤید آن است که بد خطی دانش آموزان، نیز می تواند در افت تحمیلی آنان اثرگذار باشد. جمع بیندی از تاثیرات خط خوشی، علاوه بر این که اقزایش بر مایهٔ اعتماد به نفسی و تقویت روحیه را به دنبال دارد، نشان میدهد که کیفیت خط تحریری و ارزش زیبا شناختی آن در میان دانشآموزان می تولد یکی از عوامل رشد دهنده و ارتقا آفرین آنها در پیشرفت تحصیلی باشد.
مراد از آموزشی خط نستعلیق تحریری به دانشآموزان خوشنویی شدن نیست بلکه هدف این است که دفت. حوصله، قدرت ابتکار، خلاقیت و در مت دیدن در آنان تقویت گردد.”
از تأثیرات سازندهٔ دیگری که خط خوش در دانشا سوزان بهیار میآورد می توان به موارد زیر نیز اشاره کرد:
– سهولت در حواندن؛ بهطوری که خط خوش ارغست روخوالی و به تبع آن یادگیری را روزافزون می کند؛
– سہولت دو توشتن کمہا بلاد جنوہسیورولت نویسی موجبی ایجاد و احتباسی لالت از نوشتن میگرددا
– ابزاری برای ایجاد ارتباط و بمایل و علاقه برای تداوم در اسر نگارشیں۔

تأثیرات خط خوش معلمان در فرایند آموزش آن :

بسیاری از خوشنویسان بزرگ تبحر و توانایی خود را همواره به یک معلم خوش نوق و خوش خط نسبت میدهند. مطالعه نشان میدهد که * گاعی معلمان به قواعد خوشنویسی علملی مؤثر در خبین خط دانشآموزان البته ۳» این نکته یا اطمینان بالا در تحقیقات تجربی و عملی بیز به الیات رسیده است. توانایی سعالم نسبت به اصول خط و ارائه الگوهای چشمگیر جذابیت و علاقه متدی دانشآموز را اقزون می کند و بدیهی است که هر اندازه انگیزه و علاقه دانشآموزان به خط بیشتر شود، میزان یادگیری آنها نیز بیشتر خواهد بود. «دانش آموزان نسبت به معلمی که در زمینهٔ خط از ٹخممی و مہارت کافی ہر خوردل باشد، دلرای نگرشیا مثبت هستند» و در صورتی که آموزش و تمرین خط یهویژه خط نستعلیق تحریری به یک امر فوقی تبدیل شود که دلش سوزان در حین تمرین و یادگیری از آن لذت ببرند. بی تردید. این فرایند به آموزشی مفید تبدیل میشود که خستگی در آن راه ندارد. اصل اساسی در تقش معلم این است که کیقیت و عیار خط معلم و خوبی و خرایی آن در خوش خطی و بدخطی دانشآموزان تاثیر مستقیم دارد. ناگفته پیداست که نقش معلم در این مقوله محدود نمیشود. به عنوان نمونه، تحقیقات متعدد نشانگر ان است که دو عامل مهم بد خطی تند نویسی و تکلیف زیادی

است. این دو عامل نیز چنانچه در نظر تیز بین معلم مورد توجه قرار گیرد، میتواند بازدارندهٔ جدی از بروز بد خطی دانش آموزان باشد. بر این نکات نیز باید افزود که عدم دقت و تمرین و آشنایی کم با اصول و قواعد خط نیز مانعی در راه شکل گیری زمینهٔ مناسب برای خوشخطی است. نتیجه آن که نقش کلیدی آموزگار در کنار ایفای نقش خانواده در پایه ریزی خط دانش آموز ابتدای امری تأثیرگذار و انکارناپذیر است زیرا این معلم است که در مقطع آینده ساز بنیادی آموزش و پرورش ابتدایی می تواند برای دانش آموزان ایجاد علاقه کند و در یادگیری به انها جهتگیری لازم را بنمایاند. از این منظر و در این مقطع، هنرخط به عنوان یک تخصص مطرح نیست بلکه پرورش علاقه و ایجاد انگیزه اولویت اصلی است.
ابزار و نکات اصلی در تمرین خط تحریری:

ابزار موږ د نیاز برای آموزش خط تحریږی شامل موارد زیږ استاد
۱. مداد یا خود نویسی به عنوان مناسبترین وسیله قابل استفاده است از مداد در پایه های اول تا پنجم میتوان استفاده کرد اما استفاده از خود نویسی از پایهٔ سوم تا پنجم متاسب است. استفاده از مدادهای اتود برای آموزشی خط مناسب است
۲. الگوی مناسب از خط تحریری، در این مورد از الگوهای شناخته شده که از کیفیت و عیار مطلوبی برخوردارند می توان استفاده کرد.

 

نحوه به دست گرفتن ابزار نوشتن:

مناسب ترین ابزار نوشتن برای خط تحریری مداد (به غیر از اتود) و خودنویس (به غیر از روان نویس) و همچنین خودکار با سر ساچمه ای همانند خودکار بیک ۱.۶ کریستال می باشد که می بایست به وسیله دو انگشت سبابه و شست گرفته شود و بر انگشت وسط متکی باشد.

مشق نظری:

مشق نظری از ارکان یادگیری در هر خطی به شمار می آید و مفهوم آن نگاه کردن به حروف و کلمات و به یادسپاری شکل و شمایل آنها و نحوه قرار گرفتنشان در کنار هم است، علاقمند به یادگیری خط تحریری با قوه بینایی خویش فضای وجود در یک خط را میکاود و سیاهی و سفیدی (سواد و بیاض) آن را به دقت در نظر میگیرد.

جستجوی نظام های موجود در قطعات و الگوهای خط و فرود و فراز کلمات و نحوه قرارگیری حروف نسبت به هم و حالات مختلف در ترکیب آنها از موضوعات مشق نظری است، باید دقت داشت که هدف اصلی از مشق نظری ورود شکل و هیئت کلمات به ذهن و به یادسپاری آن ها است.در خصوص زمان به یادسپاری روان شناسان ثابت کرده اند که زمان به یادسپاری برای بیشتر شکل های به یادسپاری باید کوتاه باشد و توزیع به یادسپاری تا حد ممکن در مدت درازتری انجام گیرد.

اصل تداوم و استمرار در تمرین:

اقتضای آموز خط تحریری استمرار و تداوم در تمرین است که در فواصل زمانی مناسب باید انجام گیرد.

مشق قلمی ( عملی) :

مشق قلمی، جزئی مهم از فرایند یادگیری در خط است، که در اصل به تصویر کشیدن یافته ها و اندوخته های ذهنی حاصل از مشق نظری است.مشق قلمی میبایست در ادامه مشق نظری بدون وقفه انجام گیرد تا یادگیری ثمر بخش باشد.

در روان شناسی این فرایند را به عنوان (بازسازی آموخته های ذهنی) می شناسند.مشق قلمی در ادامه مشق نظری این ویژگی مهم را دارد که یادداری و ثبت آموخته هایی که از نظر مشق نظری حاصل آمده پایدار و ماندگار شود.

از نظر زمانی اساتید معتقدند که باید ۵/۶ زمان تمرین صرف مشق نظری و ۱/۶ صرف مشق قلمی گردد.

نکته مهم این است که نباید از دانش آموزان این انتظار را داشت که در طی چند جلسه و در حین مراحل اولیه تمرین تمام نقاط دشوار و مبهم و ظرایف و دقایق خط تحریری را آشکار کنند. بلکه باید به خاطر داشت فرایند یادگیری امری تدریجی است و نکته مهم تر آن که یادگیری خط تحریری به خودی خود و در گام نخست یک مهارت است که از آن به عنوان یک امر کسب کردنی یاد میکنیم و دو ستون اصلی آن مشق نظری و مشق قلمی است.

درست نویسی و آرام نویسی:

آموختن نکات زیر به دانش آموزان الزامی است:

• در حین تمرین همواره باید یک زاویه مستقیم بین سرمشق، صفحه مشق و چشمان دانش آموز برقرار باشد زیرا نگاه غیر مستقیم به سرمشق پیشرفت را کند م یکند.
• درست نشستن و رعایت فاصله معمول چشم با صفحه کار که موجب تسلط و اشراف بر تمرینات می شود
• از فشار آوردن به خودکارف مداد و یا ابزار نوشتن باید پرهیز کرد
• هدایت دانش آموزان به آرام نویسی و تانی در لحظات نگارش میتواند از شدت فشار بکاهد
• در هر جلسه یک یا دوحرف را باید موضوع آموزش قرار داد
• باید تلاش کرد هر سطر را نسبت به سطر قبلی بهتر نوشت
• تمرین در یادگیری خط مستلزم داشتن برنامه ای است که با تمرکز حواس باید به آن پرداخت

خط زمینه:

در آغاز نوشتن حروف و مفردات نیازمند به کار گرفتن خط زمینه هستیم خط زمینه خطی است که حروف و کلمات بر اساس فرم و نوع آنها روی ان و یا در جایگاهی مشخص نسبت به آن قرار میگیرند این خط نظام دار بودن حروف را در ذهن عملی میسازد تا بتوان آنها را نسبت به یک معیار فرضی مورد سنجش قرا رداد.

آموزش مفردات در خط نستعلیق تحریری:

مهمترین بخش آموزش وارد کردن تدریجی شکل و شمایل حروف و مفردات در ذهن دانش آموزان است. بدیهی است که این کار با ارائهٔ یک حرف و یا چند حرف مشابه آغاز میشود اما مهم آن است که حرف و یا حروف مورد نظر در کنار ارائهٔ یک سطر ساده و یا سرمشق هایی که از حروف مفرد و اتصالات محدود برخوردارند، آموزش داده شود. زیرا ارتباط بین حرف و سطر در خط امری پیوسته بوده و نمی توان آنها را مجزا و تفکیک کرد. بنابراین تلفیق روش مفرد نویسی و سطرنویسی در این مقاله به مثابهٔ روشی کارآمد پیشنهاد می شود،و در خط نستعلیق به طور عام است.

خوشی نویسی یا نگارشی کشیده در سطر ایجاد تعادل می کند. ایجاد کشیده به منظور استراحت چشم: آنچه که در یک سطر دیده میشود، حرکات افقی (حرکت قلم از راست به چپ یا بالعکس) و حرکات عمودی (حرکت قلم از بالا به پایین و یا بالعکس) و یا حرکات مورب قلم است. این سه فرم حرکت در مجموع سطر را در نوعی ناهماهنگی از نظر ارتفاع قرار میدهد و در اصلی حرکات چشم از بالا به پایین و یا از پایین به بالا نوعی خستگی را برای چشم فراهم میآورد؛ چنانچه بعد از این حرکات چشم

 

فلسفه وجودی کشیده ها در سطر :

در هنگام نگارش خط نستعلیق تحریری به طور طبیعی کشیده ها در این خط راه مییابند. کشیده ها در سطر چند نیاز را پاسخ میدهند.

ایجاد زیبایی: مهمترین دلیلی که برای نگارش کشیده ها مدنظر بوده، همانا ایجاد زیبایی در سطرنویسی به طور خاص یدر یک مسیر افقی  که در سطر همان کشیده است  قرار گیرد، احساس خوشایندی ناشی از استراحت چشم فراهم می شود که با دیدن کشیده به دست میآید. این مزیت، ویژگی دیگر کشیده ها در سطر است، که علاوه بر زیبایی، استراحت و خوشایندی چشم را نیز موجب میشود.

 

 ویژگیهای الگوی خط تحریری:

در این نکته که خط تحریری نستعلیق خطی برآمده از اصول برنامه ریزان باید به چند اصلی مهم در این خصوص توجه کنند:

•   الگوی تعلیمی خط تحریری باید دارای ویژگی مهم سهل نویسی و آسان نویسی باشد.
• بر این پایه خط تحریری نستعلیق در مقایسه با کتابت نستعلیق از پیچیدگی ها و ظرایف و اختلاف در ضخامت ها برخوردار نیس زیرا هدف آن است که دانش آموزان تقلید آن را به راحتی انجام دهند.
• هدف نهایی از آموزش خط تحریری نستعلیق، فراگیر شدن این خط در یک مدت زمان مناسب است؛ به طوری که دستیابی به آن امری دشوار و دیریاب نبوده و به راحتی در بین دانش آموزان میتواند شکل بگیرد و موجبات خوشخطی آنها را فراهم آورد.

روشهای کاربردی در تمرین و آموزش خط تحریری:

دانش آموزان در مقطع ابتدایی گروه سنی ۷ تا ۱۲ سال را تشکیل میدهند. در این دوران بیشترین پذیرش درخصوص آموزش هنر از مصداقهای عینی و تجسمی صورت میگیرد. در مورد آموزش خط نیز تمام تلاش و توان معلم باید مصروف این نکته گردد که خط و جلوه های آن در قالبی ملموس، زودیاب و مجسم ارائه شود تا فرایند یادگیری کارابی بیشتری یابد از آنجا که هیچ بیان هنری بدون تجربه امکان ندارد، ضروری است که معلمان، دانش آموزان مقطع ابتدایی براساس روش های مطلوب درگیر اموزش خط تحریری کنند
در این قسمت به روش هایی که در حین آموزش خط می توان به کار بست، اشاره می کنیم

 تکمیل کردن نقطه چینهای حروف و کلمات:
برای دانش آموز مبتدی روش مطلوب این است که حروف و کلمات را در قالب خط تحریر به صورت نقطه چین اجرا کنیم و از او بخواهیم که نقطه ها را به هم ارتباط دهد.

ارتباط دادن تقطه ها در حروف کمک شایانی یه یادگیری مسیر آنها می کند و آمادگی دست و ذهن را برای یادگیری کلمات پرحروف افزایش میدهد. این شیوه به صورت تجربی نتایج خویی را به ار معان آورده است اما باید توجه داشت که به عنوان نقطه آغازی است تا در نهایت الگو برداری به شکل مستقیم از روی خطانجام شود.

در استفاده از این روش و سایر روش ها معلم باید جهت آغاز و نقطه پایان مدادگزاری یا هر وسیله دیگر را به دانش آموز یادآوری کند.

  به عنوان نمونه در نگارش حرف القا (-) یا حرف ب (-) و یا سایر حروف و مفردات، یه طور معمول دانش آموزان نزدیک ترین راه و یا به عبارتی راحتترین راه را برمیگزینند که این امر باید در نظر تیزبین معلم تبدیل به آموزشی صحیح جهت حرکت در حروف به انها گردد.
کپی کردن از الگوهای مناسب
این شیوه رایجترین روشی آست که به طور مستقیم در آموزش خط تحریری به کار گرفته میشود. کپی کردن برای دانش آموزانی که خط را برای خود بسیار دیریاب و مشکل تصور می کنند، فوقالعاده کارساز و مفید است.
منظور از کپی برداری انطباق قلم گذاری دانش آموز با الگوی اصلی است که این امر حرکت مشابه را در مسیر حروف و کلمات به دنبال خواهد داشت.
در عین حال ضرورت دارد دانش آموز در مرحلهٔ بعد از کپی برداری با نگاه کردن و سرمشق و بدون کپی برداری توانایی خود را مورد آزمون قرار دهد.
در بعضی از کلاسیها معلمان با در اختیار قرار دادن «کاغذهای پوستی» از دانش اموزان میخواهند که از روی سرمشقهای خط تحریری کپی برداری کنند و سپس در آخرین مرحله خود نیز از روی سرمشق بنویسند. مطالعه نشان داده است که دانش آموزانی که از طریق کپی کردن آموزش خط میبینند، بعد از ۵ هفته نتایج بهری نسبت به دانش آموزانی که از طریق تقلید خط می اموزند ارائه میدهند.

 کپی کردن معمولا به دو روش انجام میشود یا به طور مستقیم یا قراردادن کاغذ بر روی سرمشق آن را تکرار می کنیم و یا سرمشقهایی را که به صورت کمرنگ چاپ شده اند، دوباره مینویسیم. در هر حال نتیجهٔ مشترک است. و هدف عمدهٔ ان عادت کردن حرکت دست دانش آموزان به جهت حرکت حروف در خط نستعلیق تحریری است.
درست کردن کلیشه و شابلون حروف :

بسیاری از معلمان هنر در کلاسهای خود استفادهٔ شایانی از این روش در آموزشی مفردات کرده اند. درآوردن حروف بر تلق یا مقوا، میتواند در آموزش مقردات به کار گرفته شود. بعضی از معلمان پرحوصله با همکاری دانش آموزان خود یا ابزار ساده تخته سه لایی و ارهٔ مویی حروف را بریده و در کلاس نمایش داده اند. همچنین حروف را به وسیلهٔ سیمهای نازک میتوان طراحی کرد و از طریق درشت نمایی، انها را بهتر شناخت. خاصیت کلیشه های حروف این است که دانش آموزان به راحتی می توانند آنها را به کار بگیرند. به عنوان مثال، دانش آموزان بعد از این که حرف موردنظر را بر روی کاغذ پیاده کردند، شروع به سایه زدن و یا پر کردن آن می کنند که این امر شکل و هیئت کلی حرف را در ذهن آنها تثبیت میسازد؛ همچنین میتوان با استفاده از قیچیهای بیخطر دانش آموزان را به بریدن حروق و استفانه از آنها ترغیب کرد. انطباق کلیشه های نسبتا مشابه مانند دایره های معکوس و دایره های حقیقی و یا حروف مشابه تخت میتواند نکات مشترک و متفاوت به سری را در آنها به بهترین شیوهٔ ممکن نمایان سازد؛ به طوری که این اشتراکات و افتراقات زمینه های لازم برای دست یافتن به فهمی از «روح خط» را فراهم آورد.
تقلید کردن:

این روش عینی ترین و مستقیم ترین شیوه برای یادگیری خط است. چنانچه دانش آموز با طی مراحل قبلی یعتی تکمیل نقطه چین، کپی کردن و کلیشه سازی از حروف با آنها آشنا شده باشد و براساس مشق نظری بیادسپاری لازم از الگوی خط تحریری را به کار گرفته باشد، یا تقلید مستقیم می تواند به نمونه سازی سرمشق بپردازد. در واقع این روش ساده ترین روش یادگیری است.