وقت امتحان، فصل مسأله

«امتحانات درسی» نه تنها از نظر آموزشی موضوعی مهم به شمار می رود، بلکه از جنبه های دیگری نیز اهمیت دارد.امتحانات دانش آموزان هر یک از خانواده ها را به اندازه های متفاوتی تحت تأثیر قرار می دهد و گاه حتی به عنوان مهمترین سوژه خانواده در می آید. بررسی موضوع «امتحانات» و ابعاد آن کار ساده ای نیست و متغیرهای متعددی را در این باره می توان مد نظر قرار داد. یکی ازمتغیرهای مؤثر در موضوع امتحانات، مقطع تحصیلی دانش آموزان است.امتحانات در دوره های ابتدایی، راهنمایی و متوسطه و پیش دانشگاهی که مقدمه کنکور است آثار متفاوتی بر جای می گذارد. یک متغیردیگر، تیپ شخصیتی دانش آموز و والدین است. بر اساس تیپ شخصیتی، خانواده ها رفتارهای متفاوتی درباره امتحانات دارند.مسائل انگیزشی نیز متغیری قابل توجه است. به اندازه علاقمندی دانش آموزان به درس و تحصیلات و به میزان پیشرفت تحصیلی آنان، عکس العمل های گوناگونی در خانواده ها دیده می شود.

مدرسه نیز متغیری تأثیرگذار است. قوت و ضعف عملکرد مدارس و انتظارات عوامل آموزشگاهی در نگرش دانش آموز و والدین به امتحانات و همچنین پیشرفت تحصیلی مؤثر است.

متغیر دیگری که می تواند مورد توجه قرار گیرد مسائل اقتصادی خانواده هاست. والدین به میزان توانایی های مالی، ممکن است از راهکارهای متفاوتی برای درس خواندن و امتحانات فرزندشان استفاده کنند. به همین ترتیب از متغیرهای دیگری چون سوابق تحصیلی، عوامل محیطی، نقش معلم و غیره نیز می توان صحبت کرد. هر یک از متغیرهای مورد اشاره، زمینه های زیادی برای بحث و بررسی دارند. اما امتحانات آخر سال دانش آموزان، طیف وسیع تری از مسائل را در بر می گیرد چرا که:

1- این امتحانات آخرین فرصت تحصیلی دانش آموزان محسوب می شود.

2- براساس کارنامه این امتحانات در خصوص ادامه روند تحصیلی دانش آموزان تصمیم گیری به عمل می آید.

3-  امتحانات پایانی به ایام تابستان متصل می شود و لذا نتایج آن تا حد زیادی تعیین کننده بر نامه های خانواده برای تابستان است.

4- براساس نگرشی رایج که درست و غلط بودن آن جای بحث دارد، امتحانات پایانی ملاک ارزیابی وضعیت تحصیلی دانش آموز است و نه فقط از نظر صدور کارنامه نهایی، بلکه جنبه های دیگر نیز ملاک قضاوت قرار می گیرد.

با توجه به مسائل عنوان شده تا این قسمت، مناسب تر آن است که موضوع امتحانات پایانی، نه به عنوان موضوعی تک بعدی بلکه به صورت طیفی از مسائل مرتبط مورد عنایت قرار گیرد.

 

امتحانات

1- برای ایجاد یا تقویت انگیزه درس خواندن در فرزندان به راه هایی متوسل شوید که متناسب با شرایط سنی و فردی اوست. اگر قول و قرار جایزه و پاداش، تعریف و تمجید و یا تهدید و تنبیه در دوره ابتدایی می تواند مؤثر باشد، در دوران راهنمایی و متوسطه باید هر کدام با در نظر گرفتن شرایط خاص به کار برده شوند. ایجاد انگیزه با استفاده از نصیحت و گفت وگوهای طولانی در دوره راهنمایی و به خصوص متوسطه نتایجی معکوس به بار می آورد.

2- هم در روش های انگیزشی و هم در برنامه ریزی برای ایام امتحانات، به شرایط رفتاری فرزندتان توجه داشته باشید. بعضی از دانش آموزان مستقل هستند و توانایی ادامه امور خود را دارند، عده ای نیمه مستقل بوده و نیاز به کمک های جنبی والدین دارند، تعدادی هم یا به عادت و یا به هر دلیل دیگری، حال و حوصله چندانی برای انجام کارهایشان ندارند. در رفتار با کودکان و نوجوانان، باید به میزان استقلال عمل آنان توجه داشت.

3- مراقب جنبه های تنش آفرین رفتارهایتان باشید. والدینی هستند که خواسته یا ناخواسته به هنگام گفت وگو با فرزندشان و یا انجام فعالیت های مدرسه ای، فضایی توأم با تنش و التهاب به وجود آورده و متأسفانه به آثار چنین فضایی توجه نمی کنند. وقتی شما با حالت اضطراب و التهاب وارد ماجرا می شوید مطمئن باشید که احتمال دستیابی به نتیجه کاهش می یابد.

4- فرزند شما هر وضعیتی که داشته باشد اعم از مستقل و نیمه مستقل و بی انگیزه - به میزانی از نظارت نیاز دارد. حتی دانش آموزان مستقل و قوی هم بی نیاز از حمایت و نظارت والدین نیستند. با این تفاوت که آنها اگر از حمایتی منطقی بهره مند شوند پشتوانه روانی بیشتری برای درس خواندن و امتحانات خواهند داشت. در مورد دانش آموزان مستقل باید نظارتی متعادل اعمال شود چرا که دخالت بیش از حد، انگیزه های باقیمانده آنان را تحلیل خواهد برد. برای دانش آموزان بی انگیزه، در شرایط اضطراری تا حدودی سخت گیری توصیه می شود. اما در کنار این سخت گیری باید شرایط و امتیازات تسهیل کننده ای نیز در نظر گرفته شود.

5- علاوه بر رفتارهای تنش زا، بسیاری از والدین رفتارهای غیرمنطقی متنوعی دارند. اعلام وضعیت فوق العاده در خانه به خاطر امتحانات، قطع تماشای تلویزیون، محدود کردن هر نوع برنامه تفریحی، مرور درس ها تا آخرین لحظه و حتی در مسیر خانه تا جلسه امتحان و غیره نمونه هایی از رفتارهای غیر متعارف و نامعقول هستند.

6- در صورت امکان با مطالعه و آگاهی، راهنمای فرزندتان در مورد روش های درس خواندن باشید. بهترین کار برای دانش آموزان، درس خواندن در روز و خواب به موقع شبانه است. مطالعه در حین راه رفتن، دراز کش و لمیده نیز رفتارهای مناسبی برای درس خواندن نیستند. خط کشیدن زیر مطالب کتاب نیز اکثر مواقع به روش غلطی صورت می گیرد. دانش آموزان باید یاد بگیرند که زیر کلمات کلیدی خط بکشند نه آن که از یک صفحه کتاب بیش از ?? درصد را خط خطی کنند.