4 اصل راهبری سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی در تعلیم‌وتربیت دانش‌آموزان طیف اتیسم

به گزارش روابط‌ عمومی و امور بین‌الملل سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی،‌ سید جواد حسینی با بیان اینکه آموزش‌وپرورش به لحاظ کیفی نهادی تحول‌گرا، بنیادی و تأسیسی است اظهار کرد: رسالت اصلی نظام تعلیم‌وتربیت تبدیل منابع انسانی به سرمایه‌های انسانی است و کارگزاران اصلی تحول در این نهاد، معلمان هستند.

وی با بیان اینکه آموزش‌وپرورش استثنایی از سال 1370 و با مصوبه مجلس شورای اسلامی آغاز به کارکرده است گفت: شناسایی تمامی دانش‌آموزان با نیازهای ویژه، تحت پوشش قراردادن حداکثری این دانش‌آموزان، آموزش استاندارد و مداخله بهنگام چهار اصل اساسی در تعلیم‌وتربیت دانش‌آموزان با نیازهای ویژه است.

وی افزود: سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی در سال 1382 نوآموزان و دانش‌آموزان با اختلال طیف اتیسم را جزء گروه‌های دانش‌آموزان تحت پوشش قرارداد و برهمن اساس اقدام به تدوین برنامه‌های تشخیصی، آموزشی و توان‌بخشی برای این گروه کرد.

اتیسم یک اختلال عصب‌شناختی است

حسینی با بیان اینکه اتیسم یک اختلال عصب‌شناختی است اظهار کرد: اتیسم در حال حاضر یکی از چالش‌های کلیدی در نظام آموزش‌وپرورش، سلامت روان و پزشکی است و گواه این موضوع پژوهش‌های چندبعدی بنیادی و کاربردی از علت‌شناسی تا درمان و از توان‌بخشی تا ترمیم و آموزش است.

وی افزود: هرچند اکنون دانش نظری بشر درباره اتیسم نسبت به حتی 5 سال گذشته به شکل شگفت انگیزی افزایش‌یافته اما در میدان عمل تنوع شگفت‌انگیز ویژگی‌های کودکان مبتلا به اتیسم که در پنجمین راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانپزشکی در سه سطح عملکرد بالا، متوسط و پایین طیف‌بندی شده‌اند، عملیات آموزشی و توان‌بخشی برای این نوآموزان و دانش‌آموزان را در گستره‌ای وسیع و البته عمیق قرار داده است.

سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی در موضوع دانش‌آموزان مبتلا به اتیسم از 4 اصل کلیدی پیروی می‌کند اظهار کرد: نخستین اصل آن است که در آموزش‌وپرورش کودکان دارای اتسیم، مخاطب و خدمت گیرنده، فقط کودک نیست بلکه مخاطب نظام آموزشی در این گروه از دانش‌آموزان علاوه بر کودک به طور ویژه خانواده کودک مبتلا به اتیسم نیز است و براین‌اساس با نگاه ویژه به خانواده کودک مبتلا به اتیسم محتواهای مناسب آنان در حال تولید است.

وی افزود: اصل اساسی دوم در این حوزه؛ طراحی برنامه‌های آموزشی و توان‌بخشی با رویکرد آموزش فردی شده (IEP) است. اصل سوم ارائه خدمات توان‌بخشی به این دانش‌آموزان علاوه بر خدمات آموزشی و پرورشی است و چهارمین اصل نیز مناسب‌سازی ارکان مختلف نظام تعلیم‌وتربیت برای این دانش‌آموزان است.

معاون وزیر تصریح کرد: این چهار اصل اساسی نظام آموزش‌وپرورش را از سطح سیاست‌گذاری تا سطح تدوین و اجرای محتوای آموزشی و توان‌بخشی تحت تأثیر قرار داده است.

تشریح اقدامات اولیه برای دانش‌آموزان طیف اتیسم

حسینی در ادامه به اقدامات سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی در ارائه خدمات به دانش‌آموزان طیف اتیسم پرداخت و گفت: نرم و هنجار کردن آزمون SCQ و ADI-R جهت غربال و تشخیص نوآموزان و دانش‌آموزان طیف اتیسم در سال 1383 و تصویب ساختار آموزشی و توان‌بخشی بر اساس اسناد و قوانین بالادستی برای پوشش کودکان و دانش‌آموزان با اختلال طیف اتیسم در سال 1384 از جمله اقدامات اولیه برای دانش‌آموزان طیف اتیسم بود.

وی افزود: با اجرای برنامه سنجش سلامت جسمانی و آمادگی تحصیلی برای نوآموزان بدو ورود به‌پیش دبستانی و دبستان و شناسایی دانش‌آموزان طیف اتیسم پوشش تحصیلی این دانش‌آموزان ابتدا تاکنون 2 هزار و 500 درصد رشد داشته است.

وی با بیان اینکه هم‌اکنون ۴۸ مدرسه خاص اتیسم و ۳۲۷ کلاس خاص اتیسم در سطح کشور وجود دارد، اظهار کرد: ۱۴ مدرسه اتیسم نیز در کشور در حال ساخت است و در هر استان حداقل یک مدرسه اتیسم به شکل الگویی مناسب‌سازی خواهد شد.

وی افزود: در مجموع ۲ هزار و ۶۱۷ دانش‌آموز اتیسم در مدارس خاص و ۱۷۸ دانش‌آموز به شکل تلفیقی فراگیر در مدارس پذیرا مشغول به تحصیل هستند و ۳۸۷ نفر از همکاران در آموزش‌وپرورش استثنایی کار تعلیم‌وتربیت دانش‌آموزان طیف اتیسم را برعهده دارند.

برگزاری ۵۰ دوره ضمن خدمت و کارگاه کشوری برای معلمان

حسینی مناسب‌سازی ارکان مختلف نظام تعلیم‌وتربیت برای دانش‌آموزان طیف اتیسم را از برنامه‌های اصلی سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی دانست و گفت: اولین رکن مناسب‌سازی، توانمندسازی نیروی انسانی است و باتوجه‌به اینکه ۷0 درصد همکاران، دوره‌های تخصصی لازم را در حوزه اتیسم نگذرانده‌اند لذا نقشه راه آموزش تدوین شده است و تاکنون ۵۰ دوره ضمن خدمت و کارگاه کشوری برای معلمان، مدیران، معاونان، سرپرستان آموزشی و کارشناسان برگزار شده است.

وی افزود: ۵ کارگاه تخصصی جهت تربیت‌مدرس به مدت ۱۱۲ ساعت برای آموزش نیروی انسانی در سطح کشور و 20 دوره ضمن خدمت و کارگاه جهت تربیت آزماینده‌های تخصصی اتیسم نیز تاکنون برگزار شده است.

حسینی گفت: برگزاری کارگاه مشترک با همکاری مرکز امور بین‌الملل و دفتر منطقه‌ای یونسکو به مدت ۶۵ ساعت جهت تربیت‌مدرس و برگزاری 128 ساعت دوره جهت تربیت‌معلم و مشاور و دوره‌های تربیت‌معلم چند مهارتی با همکاری یونیسف از دیگر برنامه‌های آموزشی است. آموزش ۱۰ درصد معلمان دانش‌آموزان کم‌توان ذهنی برای یادگیری مهارت‌های چندگانه به‌ویژه مهارت‌های طیف اتیسم در حال انجام است.

رئیس سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی مناسب‌سازی محتوای آموزشی دانش‌آموزان طیف اتیسم را رکن دیگر مناسب‌سازی دانست و گفت: ۸ کتاب مهارت‌آموزی تصویری پایه اول تا ششم با تأکید بر مهارت‌های خودیاری، ارتباطی و تعاملی برای دانش‌آموزان طیف اتیسم تدوین و چاپ شده است.

وی گفت: بسته آموزش والدین و جزوه استاندارد فضا، تجهیزات آموزشی و توان‌بخشی ویژه طیف اتیسم تدوین شده است و ۵ عنوان کتاب در جهت آموزش والدین دانش‌آموزان طیف اتیسم در سال ۹۸ تدوین شده است.

وی افزود: اضافه کردن سرفصل درس اختلال طیف اتیسم در دروس دانشگاه فرهنگیان، تدوین مکمل‌های تصویری درس ریاضی و تهیه کیت تصویری تیچ از اقدامات دیگر در راستای تدوین محتوای آموزشی استاندارد در حوزه دانش‌آموزان اتیسم است.

تاکید بر توانمندسازی والدین دانش‌آموزان طیف اتیسم

حسینی توانمندسازی والدین دانش‌آموزان طیف اتیسم را از ضروریات دانست و گفت: تدوین محتوای آموزشی والدین، اجرای برنامه آموزشی والد محور به‌صورت آزمایشی در مدرسة پیامبر اعظم (ص) به‌صورت آموزش والد به والد و ارسال دستورالعمل اولیا و همیار معلم در شرایط کرونا از اقدامات صورت‌گرفته در این زمینه است. هم چنین برنامه آموزش والدین با همکاری انجمن‌های مردم‌نهاد در سطح شهر تهران برگزار شده است و ۵ عنوان کتاب در جهت آموزش والدین دانش‌آموزان طیف اتیسم تدوین شده است.

وی با بیان اینکه مناسب‌سازی پودمان ها در ۲ رشته باغبانی و کمک خدمات اداری انجام شده است، گفت: امکان تحصیل در ۳۶ رشته مهارتی برای دانش‌آموزان با نیازهای ویژه ایجاد شده است و پودمان رشته موسیقی برای دانش‌آموزان طیف اتیسم تدوین شده است و در مرحله تصویب در شورای‌عالی آموزش‌وپرورش قرار دارد.

معاون وزیر در ادامه با بیان اینکه نقش نظام آموزشی در حوزه آموزش‌وپرورش دانش‌آموزان مبتلا به اتیسم را می‌توان در چند بعد جمع‌بندی کرد اظهار کرد: تولید محتوای آموزشی و توان‌بخشی متناسب با ویژگی‌های خاص این کودکان با محوریت آموزش مهارت‌های اجتماعی مبتنی بر شناخت اجتماعی و یکپارچگی حسی در کنار آموزش‌های اکتسابی مانند خواندن نوشتن و ریاضی یکی از این ابعاد است.

وی افزود: ازآنجایی‌که دانش‌آموزان طیف اتیسم در پردازش کلی و انسجام مرکزی اطلاعات حسی، شناختی و اجتماعی مشکلات خاصی نشان می‌دهند، در فرایند ارائه خدمات آموزشی تمرکز اصلی بر بهره‌گیری از روش‌های آموزشی کارآمد و مؤثر مبتنی بر ویژگی‌های نوآموزان و دانش‌آموزان مبتلا به اتیسم همچون روش پکس (PECS)، تیچ، سان رایز و ABA در روش­های تدریس آموزشگاهی در مدارس اتیسم است.

تلاش برای پوشش تحصیلی دانش‌­آموزان مبتلا به اتیسم دارای هوش‌بهر عادی

وی ادامه داد: تلاش برای پوشش تحصیلی دانش‌­آموزان مبتلا به اتیسم دارای هوش‌بهر عادی در برنامه تلفیقی فراگیر و ایجاد فرصت‌های آموزشی برای سایر نوآموزان اتیسم در مدارس دانش‌آموزان استثنایی و تلاش برای همکاری بین دستگاهی و تدوین یک برنامه اقدام راهبردی مشترک در فرایند تشخیص و ارائه مداخلات بهنگام به این دانش‌آموزان از طریق انعقاد تفاهم‌نامه با سازمان بهزیستی و وزارت بهداشت از دیگر ابعاد نقش نظام آموزشی در حوزه آموزش‌وپرورش دانش‌آموزان مبتلا به اتیسم است.

حسینی در پایان گفت: ارائه خدمات آموزشی و توان‌بخشی به اتیسم یک شاهراه دوطرفه است به‌این‌ترتیب که ارائه خدمات به این گروه از دانش‌آموزان از یک سو زمینه عملکرد شناختی و هیجانی این دانش‌آموزان را فراهم می‌آورد و از سوی دیگر بستر و زمینه توسعه تکنولوژی و مهندسی آموزش، بهبود روش‌های آموزشی و ارائه توانایی نیروی انسانی در ارتقای توانایی نیروی انسانی متخصص را فراهم می‌آورد.