کویر و دریاچه ها
کویر قوم تپه تبریز
قوم تپه در موقعیت جغرافیایی 50 درجه و 48 دقیق شرقی و 35 درجه و 48 دقیقه شمالی در استان آذربایجان شرقی و شمال شرقی شهرستان تبریز قرار دارد. قوم تپه نام تپه منطقه کویری است در نزدیکی شهر تبریز که با بافت جغرافیایی منطقه تفاوت چشمگیری دارد. گستره کویر جهتی شمال غربی جنوب شرقی دارد و در میان دارای نمکزار کوچکی است. تپه های ماسه ای منفرد کوچکی در این منطقه به چشم میخورد که مورد توجه گردشگران قرار گرفته است. این منطقه بطور طبیعی و به علت وزش بادهای منطقه و تجمیع خاک ها و گردو غبار منطقه بصورت تپه های شنی در آمده است.
این تپه‌ها از منظر گردشگری، آموزشی و آشنایی مردم با محیط‌های صحرایی و کویری دارای اهمیت هستند، چرا که با ایجاد امکانات و زیرساخت‌های لازم در محدوده تپه‌های ماسه‌ای قوم تپه می‌توان از آن به عنوان محلی برای گذران اوقات فراغت مردم بهره برده و به نوعی بحث ژئوتوریسم را در این منطقه رواج داد. یا با اعزام تورهای دانش‌آموزی به این منطقه، اطلاعات مفیدی در رابطه با کویر و چگونگی پیدایش تپه‌های ماسه‌ای در اختیارشان قرار داد.
کویر کبودان
در شمال شرقی دریاچه ارومیه کویر نسبتا وسیعی وجود دارد که در اطراف آن بیابانی در حال تشکیل است. در گوشه شمال شرق (در فاصله بین بندر شرفخانه در شمال، آبادی داش‌کسن در جنوب) بعد از حریم دریاچه، جلگه کویری وسیعی قرار گرفته که به سمت شرق تا نزدیکیهای تبریز کشیده شده است. این جلگه کویری نام مخصوصی ندارد. مردم آبادیهای مجاور زمینهای کویری را شوره زار و باتلاق میگویند. وسعت کویر بالغ بر ۱۵هزارو ۹۰۰ کیلومتر مربع و نزدیک به ۸۴۸ کیلومتر مربع آن در معرض طغیانهای دریاچه قرار میگیرد. محور طولی کویر حدود ۵۰ کیلومتر و جهت آن از شمال شرقی به جنوب غربی است. پهنای متوسط آن ۳۲ کیلومتر میباشد. ارتفاع مطلق سطح کویر در گوشه شرقی ۱۳۰۰ متر میباشد و مرکز کویر که هم سطح دریاست حدود ۲۵ متر پستتر از قسمت شرقی است. فرازای دریاچه ۱۲۷۵ متر است. کویر کبودان چشم‌گیرترین تضاد را نه تنها در حوضه دریاچه ارومیه بلکه در تمام سرزمین آذربایجان به وجود آورده است.
دریاچه قوچ گلی داغی
دریاچه قوچ گلی داغی در موقعیت جغرافیایی N374419 E462949 در استان آذربایجان شرقی واقع است. این دریاچه در نزدیکی روستای ثمرخزان در 30 کیلومتری تبریز در مسیر جاده میانه واقع شده است. از ثمر خزان جاده ای در جهت جنوب تا دریاچه قوچ گلی کشیده شده است که می توان آن را با ماشین طی نمود و کسانی که مایل به استفاده بیشتر از اوقات فراغت خود می باشند می توانند مسیر ثمر خزان تا دریاچه را پیاده طی نمایند که در حدود 3 ساعت راهپیمائی خواهد داشت . بدین ترتیب که مسیر جاده را در حدود 45 دقیقه ادامه می دهیم و پس از کم کردن حدود 100 متر ارتفاع به منطقه چمنزاری که رودخانه ای به نام حدیر چائی در آن جاری است می رسیم . در انتهای چمنزار و دره سمت چپ ( دره ای که آب آن کم است ) چشمه آب سردی وجود دارد که می توان قمقمه ها را از آنجا پر نمود . مسیر از توی دره مرتباً به سمت جنوب ادامه پیدا می کند تا این که بعد از 2 ساعت به دریاچه قوچ گلی می رسیم که گویا محل آبشخور حیواناتی از قبیل قوچ و بز وحشی و کل بوده است که علت نامگذاری قله را می رساند . این دریاچه در قسمت شمال قله قرار گرفته است.
محیط آن 570 متر ، مساحت آن در حدود 24354 متر ، طول و عرض آن 180 متر و عمق آن در عمیق ترین نقطه به 2 متر می رسد . آب آن شیرین و زلال است و از یخچالها و برفچالهای قسمتهای شمالی قله تغذیه می شود که در صورت نیاز بهترین مکان برای کمپ خواهد بود . اخیراً توسط هیئت کوهنوردی استان پناهگاهی در کنار دریاچه احداث گردیده است .
دریاچه سد ارس
دریاچه سد ارس در چهل کیلومتری شهر جلفا بر روی رودخانه ارس در مرز ایران و جمهوری آذربایجان واقع شده است که ساخت و بهره‌برداری از این سد به صورت مشترک توسط ایران و جمهوری آذربایجان انجام شده است. حداکثر درجه حرارت هوا در تابستان چهل درجه سانتی گراد و در زمستان منفی بیست درجه سانتی گراد اندازه گیری شده است. وسعت حوزه آبریز این دریاچه صد هزار و دویست و بیست کیلومتر مربع بوده که سی و هشت درصد آن در خاک نخجوان ، بیست و سه درصد درصد در خاک ترکیه و سی و نه درصد آن در خاک ایران قرار دارد. دریاچه سد ارس با 15 هزار هکتار وسعت بزرگترین دریاچه پشت سد در ایران است و یک دریاچه مصنوعی در ۴۰ کیلومتری شهرستان جلفا واقع در شمال غربی ایران است. آب مخزن دریاچه سرشار از مواد بیوژن است و دریاچه سد ارس که توسط این سد احداث شده است دارای انواع زیادی از ماهیان آب شیرین است و از نظر توریستی و ماهیگیری جایگاه خوبی دارد.
دریاچه برکه گوگلی
نام انگلیسی: Googoli Lake
نام فارسی : دریاچه برکه گوگلی
دریاچه برکه گوگلی در موقعیت جغرافیایی N374228 E460842 در استان آذربایجان شرقی واقع است. مجارشین (یا میرزانشین) یکی از روستاهای استان آذربایجان شرقی است که در دهستان گنبرف بخش مرکزی شهرستان اسکو واقع شده و در حدود ۶۵ کیلومتری کلان‌شهر تبریز قرار گرفته است. جمعیت این روستا درحال حاضر ۱۳۰۰ نفر است. مجارشین از نظر وضع طبیعی، روستایی کوهستانی با خانه‌های پلکانی است و دارای جاده آسفالته با شهرستانهای اسکو و آذرشهر میباشد. روستای مجارشین همچنین محل تلاقی دو جاده آذرشهر به گنبرف و همچنین اسکو به گنبرف میباشد که از این لحاظ نیز از موقعیت بسیار ممتازی نسبت به روستاهای اطراف خود دارا میباشد.
برکه گوگلی ، برکه ای بسیار زیبا در جنوب روستای مجارشین و در دهستان گنبرف واقع است. این دریاچه دیدنی در دامنه کوه چانگیل قرار گرفته است . منابع تأمین‌کننده آب این برکه از آب های جاری ناشی از ذوب برف، بارش های جوی و چشمه های آغ دره تامین میگردد. گوگلی ترکیبی از واژگان ایگُو به معنی آبی رنگ و گُل به معنی برکه است. آب دریاچه گوگلی در موارد کشاورزی و دامداری مورد استفاده قرار می گیرد.
دریاچه سد ستارخان
دریاچه سد ستارخان در 15 کیلومتری جاده اهر- ورزقان قرار دارد و به دلیل موقعیت جغرافیایی ویژه آن و شرایط آب و هوایی دلپذیر، در فصول گرم سال پذیرای گردشگران فراوانی میباشد. این سد اخیراً به زیستگاه پرندگان مهاجر تبدیل شده که در تابستان مرغابی، لک‌لک و مرغ ماهی‌خوار و در فصل زمستان انواع مختلف پرندگان آبزی، سیاحان بسیاری را به این منطقه می‌کشاند. همچنین امکان صید انواع ماهی در آب‌های این سد و فضای سبز اطراف آن موجب شده تا این محل به تفرجگاهی برای خانواده‌ها و جوانان تبدیل شود
دریاچه گول یوردی بزقوش
دریاچه گول یوردی بزقوش در موقعیت جغرافیایی N374250 E473823 در استان آذربایجان شرقی واقع است. بزغوش یا بُزقوش (به ترکی آذربایجانی: Bozquş) نام رشته‌کوهی با امتداد شرقی-غربی در جنوب شهرستان سراب و شمال شهرستان میانه در استان آذربایجان شرقی ایران است. این رشته‌کوه در میان دو رود آجی چای و شهر چای قرار گرفته و در میان شهرهای سراب، بستان‌آباد، هشترود، میانه، گیوی و نیر قرار گرفته است. بوزقوش دارای چند دریاچه (گول) زیباست که تعدادی از آنها فصلی هستند و آب کمی دارند. در منطقه بزقوش دو دریاچه دایمی وجود دارد که به گول یوردی و چیچک لی گول شناخته می شوند. چیچک گول نیز در منتها الیه غربی بوزقوش قرار دارد که از روستای ورزقان قابل دسترسی است. دریاچه گول یوردی در پای قله آغ داغ مرتفع ترین قله بوزقوش جای گرفته است. آب آن از چشمه ساران منطقه و ذوب برفهای کوه های بزقوش تامین میگردد. دریاچه در ارتفاع 2550 متری از سطح دریا واقع است. دریاچه دایره ای شکل است و قطر آن در حدود 100 متر است. از دیگر راه های دسترسی به دریاچه از طریق روستاهای نقاباد و نشق است.
