جاذبه های تاریخی-فرهنگی استان چهار محال و بختیاری

قلعه دزک:

در جنوب شرقی روستای دزک قرار داشته ودردو طبقه و به صورت باشکوهی ساخته شده است.

قلعه شلمزار:

در شلمزار و در کنار باقی مانده این بنا از آثار دوره قاجار است که توسط خوانین بختیاری احداث شده است.

قلعه اسعدیه چلیچه:

چلیچه یکی از روستاهای بزرگ میزدج است که در 30 کیلومتری جنوب شرقی شهرکرد واقع شده است.

قلعه جونقان:

جونقان یا جونقون شهر کوچکی است در 38 کیلومتری شهرکرد که مقر سکونت خوانین بختیاری بود . علی قلی خان سردار اسعد در سال 1318 ه.ق – قلعه یا کاخی در این محل برای سکونت خود ساخت.

قلعه چالشتر:

چالشتر در 10 کیلومتری شهرکرد سالها قبل از این که شهر کرد اعتبار یابد واقع شده و مرکز حکومت نشین چهارمحال بود همچنین در این محل قلعه ای وجود داشت که متعلق به خدارحیم خان بختیاری بود.

قلعه تک:

این قلعه در حوالی کوه جهان بین و برفراز روستای تک قرار دارد.

قلعه خدا رحیم خان:

این قلعه در سال 1323در چالشتر ساخته شده است.

قلعه یوسف خان:

این قلعه در روستای شمس آباد در 20 کیلومتری شهر کرد قرار دارد و قدمت آن 100 سال است.

بردگوری ها (سنگ گبری ها):

قدیمی ترین آثارسنگی استان می باشند، که به دوره ی مادها تا پایان دوره ی ساسانیان تعلق دارد . در دین زرتشت به علت اعتقاد به مقدس بودن خاک از دفن کردن اجساد خودداری نموده و آنها را در محفظه های از سنگ که استودان ( استخواندان ) نامیده می شدندو در اصطلاح بختیاری به آنها بردگوری "سنگ گبری" اطلاق می شده قرار می دادند. در خطه بختیاری در دل صخره ها و یا سنگهای عظیم فضاهایی با متوسط طول 30/3 و ارتفاع 20/1 متر ایجاد می کردند که دارای ریچهای مربع شکل و گاهی دارای در سنگی بوده اند این آثار به گونه ای تکی و یا چند تایی حفر گردیده که بیانگر فرهنگ تدفین در طول بیش از 1500 سال در منطقه و نفوذ مذهب زرتشت و پیروان آن در این خطه هستند.

شیر سنگی:

بختیاری ها برای پاسداشت جنگاوران و دلاوران خود بر روی قبر آنان مجسمه ای تراشیده از سنگ و به شکل شیر با نقوشی از اسب و شمشیر قرار می دادند، این نقوش هر کدام معنا و مفهوم خاص خود را دارند. شیر سنگی بر روی قبور دلاوران و جوانان بختیاری یادآور تاریخ پرحادثه و فراز و نشیب گذشته هر ایل است که قدیمی ترین شیر سنگی موجود در استان مربوط به دوره صفوی است.

کتیبه بکان:

دردوره قاجار درسال1326 ه.ق دراثرشیوع بیماری وبا خوانین بختیاری به دره ای مرتفع بنام بکان درنزدیکی جونقان پناه برده و کتیبه ای که بیانگر شیوع وبا از اصفهان به چهارمحال بوده نگاشتند.

نقوش برجسته شیرنو:

نقش 3 پیکر انسانی(نقش حاکم بانیزه نشسته بروی چهارپایه و 2 زیر)دردره شیرینو(شیرین آب)به فاصله 3 کیلومتری روستای موری از توابع بازفت شهرستان کوهرنگ متعلق به دوره الیماییان.

کتیبه های سنگی رخ:

متن کتیبه بر دامنه شمالی گردنه رخ که راه باستانی اصفهان-خوزستان از این مکان می گذشت حک گردیده که قصد شاه عباس دوم صفوی جهت اتصال سرچشمه کارون به سرچشمه زاینده رود با شکافتن کوه کارکنان در کوهرنگ درسال 1062 ه.ق را عنوان می کند.

کتیبه های مشروطیت:

این کتیبه از دو قسمت مجزا تشکیل شده ولی متن آنها بهم پیوسته است کتیبه بدستور سردار ظفر بختیاری در محل تفرجگاه پیر غار روستای ده چشمه شهرستان فارسان به فاصله 40 کیلومتری شهرکرد ساخته شده است متن آن مجملی از واقعه مشروطیت و نقش سرداران و سواران بختیاری در آن واقعه ملی است کتیبه اول این گونه شروع می شود: حاجی خسرو خان سردار ظفر که در سنه 1324 آزادی خواهان ایرانی از مقام سلطنت تقاضای مشروطه نمودندمظفرالدین قاجار طاب اله ثراه حکم مشروطیت را دست خط و بعد از اندک زمانی به رحمت ایزدی پیوست. کتیبه دوم اینگونه ادامه می یابد: در طهران پس از جنگ زیاد داخل شهر شدند، محمد علی شاه در شمیران بودند همین قدر که تهران اشغال گردید به سفارت روس پناهنده شد.

امامزاده محمداکبر:

بنای امامزاده شامل سردری بلند، جلوخانی وسیع، دهلیزی با غرفه های متعدد، مسجدی با شبستان ستوندار از سنگ تراشیده شده و سقف آجری است. این امام زاده در روستای دستگرد در جنوب شرقی شهر کرد واقع شده که ساختمان اولیه امام زاده به دوران ایلخانیان برمی گردد.

امام زاده حلیمه و حکیمه خاتون:

شاید جزو مجموعه های اتابکان فارس باشد که در اثر مرور زمان و حوادث مختلف از بین رفته و در دوره های دیگر تغییراتی بر روی آن ایجاد شده است. ساختمان فعلی در شهرکرد و به زمان قاجار و پهلوی برمی گردد.

امام زاده بابا پیراحمد:

پسر سید بهاالدین محمد است، در قریه چم جنگکل در نزدیکی سامان قرار دارد. ساختمان این امام زاده در دوره قاجاریه ساخته شده است.

امامزاده شیخ شبان (سید بهاء الدین محمد):

در منطقه کوهستانی شهرکرد است که در تابستان آب و هوای بسیار مناسبی دارد و یک مرکز زیارتی – سیاحتی مهم محسوب می شود، بنای امام زاده در عصر صفویه ساخته شده است.

امام زاده حمزه علی:

در روستای شهر بلداجی در 35 کیلومتری بروجن در بالای تپه ای مرتفع قرار گرفته و در اطراف آن دشتی وسیع دامن گسترده است. بنای این امام زاده به دوره صفویه برمی گردد.

مسجد اتابکان:

از بناهای دوران اتابکان لرستان است که در سال 605 هجری ساخته شده است. جنس بنا از خشت است و در سال 1351 به شماره 929 جزو آثار ملی به ثبت رسید.

مسجد خان جامع:

این مسجددر سال 1270 ه.ق ساخته شده که از نظر معماری و وسعت کاملترین و بزرگترین مسجد تاریخی استان محسوب می شود.

مسجد جامع شهرک:

در 6 کیلومتری جنوب شرقی فرخ شهر و شرق شهرکرد واقع شده است.این روستا در نزدیکی خرابه های شهر سرخ بارز قرار دارد و تاریخ تأسیس آن رابه دیالمه و خوارزمشاهیان نسبت می دهند.

مسجد جامع کیان:

در 3 کیلومتری شهرکرد است که به مسجد محب نیز معروف است و در دوران صفویه ساخته شده و در زمان افشاریه توسط یکی از سرداران نادرشاه به نام محب علی بیک مرمت اساسی شده است.

مسجد جامع فرخ شهر:

در جنوب میدان جدید الاحداث مرکز فرخ شهر قرار داشت و قدیمی ترین و بزرگترین مسجد شهر بود. بیشترین بخش بنا مربوط به دوران صفویه بوده و در دوره های زندیه و قاجاریه ساخته و تکمیل شده است.

مسجد جامع هرچگان:

مسجد تاریخی روستای هرچگان در زمان فتحعلی شاه قاجار ساخته شده و در روستایی به همین نام در 23 کیلومتری شهر کرد قراردارد.

حمام بلداجی:

در خیابان امام خمینی شهر بلداجی واقع شده که در دوره قاجار ساخته شده است.

حمام خان:

متصل به مسجدخان و در ضلع شمالی خیابان ملت شهرکرد قرار دارد.این حمام در سال 1270 ه.ق ساخته شده است.

حمام مکتب خانه:

در خیابان کاشانی شهر بروجن قرار دارد و در اواسط دوره قاجاریه ساخته شده است.

حمام پرهیزگار:

در خیابان ولیعصر شمالی شهرکرد واقع و بصورت دوقلو در سال 1326 ساخته شده است.

حمام دشت پاگرد:

حمامی کوچک در روستای دشت پاگرد فلارد شهرستان لردگان در دوره قاجار ساخته شده است.

حمامین سادات و یخچال فرخ شهر:

به صورت دو قلو در عمق دو و نیم متری در عصر صفویه ساخته شده اند.

پل زمان خان:

در 7 کیلومتری شهر سامان و 27 کیلومتری شهرکرد، بر روی زاینده رود ساخته شده است که متعلق به دوران صفویه می باشد.

پل مصلی بروجن:

درفاصله 63 کیلومتری شهرکرد قرار دارد و شامل یک دهانه طاق است که در سال 1319 ساخته شده است.

پل بهشت آباد:

از نوع سنگی است و در فاصله 6 کیلومتری شهر اردل بر روی رودخانه بهشت آباد قراردارد، این پل در دوره قاجار ساخته شده است.

پل خراجی:

پل روستای خراجی در مسیر عبور کاروان از تنگه خراجی بوده که راه ارتباطی روستا از روی رودخانه کیار است.این پل از آثار دوره قاجار می باشد.

پل کنرک:

به فاصله 25 کیلومرتی شهر بروجن قرار دارد که از آثار دوره قاجار و بر روی رودخانه فصلی کنارک واقع است.

پل کره بس:

حد فاصل شهر بروجن و لردگان بر روی رودخانه کره بس ساخته شده است و از آثار دوره قاجار و پهلوی اول است.

خان اوی:

مجموعه طاق های سنگی جونقان که به خان اوی به معنی کاروان سرای آبی معروف بوده که در گویش ترکی محلی خان اوی به معنی خانه خان است ،این کاروانسرا در فاصله ی 8 کیلومتری جنوب جونقان و در ابتدای تنگه ی درکش ورکش (مسیر شهرکرد – اردل) با شیوه ای خارق العاده به صورت خشکه چین و با استفاده از روش نخ کشی به شکل گهواره ای باز با نمای هلالی ساخته شده و از اهمیت خاصی برخوردار است. این طاقهای قوسی تا عمق 7 متر ارتفاع دو و نیم متر و عرض سه متر ساخته شده که طی قرون متمادی در برابر زلزله های فراوان و سایر عوامل طبیعی تخریب گر مقاومت نموده است. این اثر در مدخل راه باستانی تنگه ی درکش ورکش به عنوان کاروانسرا-پاسگاه-راهدارخانه جاده ای مورد استفاده قرار می گرفته. قدمت این بنا از زمان ساسانی تا ایلخانی بوده است.

کاروان سرای شلیل:

این کاروانسرا که ابتدا در مسیر جاده خوزستان و در نزدیکی پل شلیل و پل مروارید ساخته شده است، در دوره پهلوی اول مورد بازسازی قرار گرفت، مصالح بکار رفته در آن سنگ لاشه - سنگ تراش با سقفی مسطح است. در دوره پهلوی اول و پس از کشتار سربازان دولتی اعزامی به خوزستان بدست عشایر بختیاری از این بنا بعنوان پاسگاه انتظامی عشایری نیز استفاده می شده است.

موزه تاریخ طبیعی بروجن:

موزه تاریخ طبیعی بروجن که آن را می توان یک کارگاه آموزشی نیز دانست، باتوجه به دارا بودن فضای مکفی درکنار ارائه خدمات متفاوت به دستگاه های مختلف دیگر فرهنگی – هنری نظیر سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، جهت تشکیل کلاس های آموزشی هنرهای سنتی، در فصول مختلف به عنوان محلی جهت برگزاری کلاس های هنری در قالب کانون های فرهنگی – هنری زیر مجموعه سازمان دانش آموزی این شهرستان نیز مورد توجه و عنایت بوده و به این ترتیب می توان آن را یک محور فرهنگی جهت دهنده علمی هنری نیز محسوب نمود. موزه تاریخ طبیعی بروجن با در برداشتن ده ها نمونه تاکسی درمی شده از انواع جانداران، سنگواره ها، برگ ها و دانه های گیاهان و ارائه شواهد زیست محیطی مرتبط بامنطقه زاگرس میانی، بوم زیست های ایرانی –تورانی و برخی دیگر از مناطق جهان، این امکان را فراهم کرده تا افراد علاقه مندی که به دلیل تنوع و پراکندگی این نمونه ها در طبیعت امکان دیدار از آنها را در مناطق بومی خود ندارند، بتوانند با ساعتی دیدار از این فضا، بسیاری از آگاهی های مربوط به آنها را که در واقع آن را می توان به نوعی زمینه تکامل ایمان به خالق هستی است به دست آورند . دیدارکنندگان از این موزه در حال حاضر سه بخش مجزا را دراین فضا می توانند نظاره گر باشند:

بخش مرجع و سنگ واره ها:

در برگیرنده انواع سنگواره های گیاهی و جانوری و نیز ارائه کننده نشریات مرتبط با تاریخ طبیعی زمین .

بخش جانوری:

در برگیرنده انواع نمونه های تاکسی درمی شده پرندگان، خزندگان و سم پایان مربوط به حیات وحش استان، ایران و جهان

بخش آناتومی و آغازینه ها:

در برگیرنده نمونه های مختلف جنین انواع دوزیستان، پستانداران.

موزه مردم شناسی:

در سال 1380 در محل طبقه همکف قلعه ستوده چالشتر راه اندازی شد و در این موزه اشیا ء و لوازم سنتی منطقه به نمایش در آمده است.

موزه آثار سنگی:

در سال 1379 در حیاط قلعه ستوده این موزه راه اندازی شد. در این موزه انواع سنگ های بکار رفته در صنایع مختلف عرضه شده است.

موزه کار و زندگی:

این موزه در سال 1383 افتتاح شد و در آن اشیاء مردم شناسی عرضه شده است.

موزه شهدا:

در سال 1379 در ساختمانی که در دوران دفاع مقدس بعنوان معراج شهدا بود افتتاح شد و در این محل آثار 8 سال دفاع مقدس ارائه شده است.

گنجینه آموزش و پرورش:

این موزه در شهر کرد واقع شده و آثار مربوط به تعلیم و تربیت از دوره قاجار تا عصر حاضر را به نمایش می گذارد.

گنجینه بنیاد ایرانشناسی:

در این موزه بخشی از توانمندی ها و قابلیت های اجتماعی، فرهنگی و تاریخی استان در معرض دید علاقمندان است.

موزه باستان شناسی:

این موزه در سال 1383 افتتاح شد که شامل اشیای پیش از تاریخ، دوران تاریخی و دوران اسلامی می باشد همچنین این موزه دارای، نگارخانه و کتابخانه بوده و بخشی هم به ارائه مهر و سکه های دوران مختلف اختصاص یافته است.