جاذبه های تاریخی-فرهنگی استان اصفهان
میدان امام (میدان نقش جهان)
در محل این میدان (قبل از آن که شهر اصفهان به پایتختی صفویه انتخاب شود)، باغ وسیعی به نام نقش جهان وجود داشت. در دوره شاه عباس اول آن باغ را تا حدود امروزی آن وسعت دادند و در اطراف آن مشهورترین و عظیم ترین بناهای تاریخی اصفهان را که از آن روز شهره آفاق اند، مانند: مسجد جامع عباسی (مسجد امام)، مسجد شیخ لطف الله، عمارت عالی قاپو، و سردر قیصریه، را به وجود آوردند. این میدان یکی از بزرگ ترین میدان های جهان و در دوره شاه عباس و جانشینان او محل بازی چوگان، رژه قشون، جشن و چراغانی و محل نمایش های مختلف بوده است. دو دروازه ی سنگی چوگان، از آن دوره، هنوز در شمال و جنوب میدان از عظمت دیرین آن حکایت می کنند.
خانه طباطبایی کاشان
قدمت عمارت طباطبایی براساس کتیبه موجود در شاه نشین این عمارت، به سال 1298 هـ.ق برمی گردد. این عمارت دارای دو بخش مجزا و در اصل دو خانه مستقل است. مهم ترین مجموعه فضایی این عمارت، جبهه جنوبی با ارتفاعی بلندتر از سایر قسمت‌های بناست و قوسی نیم دایره بر فراز ایوان میانه خود دارد که بالاترین نقطه در خط آسمان کلب بنا را تشکیل می دهد
خانه بروجردی کاشان
خانه بروجردی (در کوی سلطان میراحمد)یکی از نمونه‌های تکامل یافته ساختمان‌های کاشان است که شکل و حجم و پوشش آن نیز در میان سایر خانه‌ها نمونه است. این خانه را که تقریبا یک قرن پیش حاج سید جعفر نطنزی یکی از بازرگانان و ملاکین بزرگ کاشان برای سکونت خود بنا کرده است
خانه عامری
مجموعه خانه تاریخی عامری ها یکی از قدیمی ترین خانه های کاشان است که قدمت آن به دوران زندیه می رسد. البته وضعیت فعلی این بنا مربوط به دوران قاچار بوده که به وسیله سهام السلطنه عامری بازسازی گردیده است
خانه تهامی کاشان
فضاهای عمارت تهامی در دو طبقه واقع شده‌اند که سطح طبقه اول پایین تر از سطح معبر عمومی مجاور خانه است و حیاط اصلی به صورت گودال باغچه‌ای درآمده که در هر چهار طرف آن فضاهای گوناگونی ساخته شده‌اند. مهم ترین مجموعه فضایی خانه در جبهه جنوب خاوری آن واقع است. در وسط این جبهه یک تالار پنج دری با دو فضای کوچک متصل به آن وجود دارد. تزیینات ظریف و پر کار گچ بری رنگی و آینه کاری زینت بخش سقف و دیوارهای تالاری است که در این قسمت بنا قرار دارد. بادگیری بلند نیز در گوشه جنوبی این جبهه و دو سرداب بزرگ در جبهه جنوب خاوری و شمال باختری این عمارت قرار دارد و ورودی بنا نیز در جبهه جنوب خاوری با سر در و دو هشتی متصل به یکدیگر واقع شده است
خانه شیخ هرندی اصفهان
این خانه از فضاهایی یک طبقه تشکیل شده است و حوضخانه‌ای در گوشه شمال خاوری مجموعه واقع شده است. جبهه شمالی خانه متشکل از دو اتاق سه دری در دو سو و اتاق دیگری در میانه است. اتاق های سه دری عمق‌هایی متفاوت دارند ولی در نما کاملاً مشابه یکدیگرند و به وسیله ایوانچه‌هایی با حیاط ارتباط می یابند.
خانه چرمی اصفهان
این بنا از خانه‌های اشرافی دوره قاجار محسوب می شود و دارای فضاهای متنوع وتزیینات فراوان می باشد. حیاط مستطیل شکل خانه در سه جبهه شمالی، خاوری و باختری خود با فضاهای متعددی احاطه شده که در این میان جبهه شمالی با ارتفاعی نزدیک به سه طبقه مهم ترین بخش خانه را تشکیل می دهد.
خانه محمود سرتیپی اصفهان
مجموعه فضاهای بسته خانه محمود سرتیپی در سه جبهه حیاط مستطیل شکلی قرار گرفته‌اند که دو جبهه شمالی و جنوبی آن از جبهه سوم مرتفع‌ترند. مهم ترین فضای خانه تالار جبهه شمالی است که به شکل نیم صلیبی می باشد و با دو اتاق سه دری طرفین خود کاملاً مرتبط است.
خانه دهدشتی اصفهان
فضاهای خانه در چهار سمت حیاط نسبتاً بزرگ و مستطیل شکلی نشسته‌اند. مهم ترین بخش خانه در جبهه شمالی حیاط قرار دارد. این جبهه شامل تالاری در میانه و دو اتاق سه دری در دو طرف آن است. دو ایوانچه مقابل اتاق‌های گوشوار و دو اتاق پشت آن ها و نیز شاه نشین در پشت تالار این مجموعه را کامل می کنند. – حدود 2250 سال پیش – می رسد.
خانه یدالهی اصفهان
مهم ترین بخش های خانه در دو جبهه شمالی و جنوبی در دو انتهای محور اصلی حیاط کشیده‌ای قرار گرفته‌اند. این دو جبهه، دو تالار بزرگ با ابعاد و شکل مشابه دارند اما نسبت به حیاط کاملاً قرینه نیستند. به این صورت که تالار جبهه شمالی، شاه نشینی در عمق خود دارد و در تالار جبهه جنوبی فضایی همانند شاه نشین در کنار پنجره مشرف به حیاط دیده می شود.
خانه کریمی اصفهان
خانه کریمی از یک حیاط مستطیل شکل و فضاهایی در جبهه شمالی و خاوری آن تشکیل شده است که مجموعه فضایی مهم تر خانه در جبهه شمالی آن واقع است. این مجموعه شامل تالاری صلیبی شکل در میانه و دو اتاق سه دری در طرفین است. این اتاق ها علاوه بر حیاط اصلی خانه از ضلع دیگر خود به فضاهای دیگری مشرف‌اند.
خانه سجادی کاشان
عمارت سجادی با حیاطی مرکزی و وسیع از سه مجموعه فضایی مهم تشکیل شده که جبهه جنوبی شامل حوضخانه، شاه نشین و چهاراتاق سه دری است. حوضخانه و سقف ایوان این بخش از عمارت با تزیینات یزدی بندی آراسته شده است.
خانه وثیق انصاری (سرهنگ وثیق) اصفهان
خانه در حدود 150 سال پیش توسط بزرگ خاندان وثیق انصاری، رییس مستوفیان دربار ظل السلطان، حاکم اصفهان ساخته شده و از زیباترین خانه‌های دوره قاجار در این شهر به شمار می آید.
خانه حاج مصور الملکی اصفهان
خانه شامل فضاهای متنوعی است که در چهار سوی یک حیاط مستطیل شکل قرار گرفته‌اند. مهم ترین این فضاها با نماهایی متفاوت در جبهه جنوب خاوری خانه، جبهه‌ای که در ابتدای ورود به حیاط در چشم انداز مخاطب قرار می گیرد، واقع شده است.
خانه حاج حسن غفوری قزوینی‌ها اصفهان
مجموعه از دو حیاط بیرونی و اندرونی تشکیل شده که فضاهای مختلف خانه پیرامون آن ها واقع شده‌اند. جبهه شمالی هر دو حیاط از سایر جبهه‌های آن ها مرتفع‌تر و مهم تر است و قرارگیری حوض در مقابل این جبهه‌ها تاکیدی بر اهمیت آن ها است.
خانه کهکشانی اصفهان
فضاهای این خانه در سه جبهه حیاط مرکزی آن قرار گرفته‌اند. جبهه شمالی دو طبقه بوده تالاری در میانه خود دارد و دو اتاق سه دری در طرفین آن دیده می شود. هر یک از این اتاق های سه دری ایوانچه‌ای جلوی خود دارد که بر روی آن در طبقه بالا اتاقی قرار گرفته است.
چله خانه اصفهان
در مجاورت مقبره بابا رکن الدین چند اتاق مربوط به یک دیگر واقع شده که یکی از آن ها معروف به چله خانه می باشد و سابقاً مرتاضین در آن جا چله نشینی می کرده‌اند. بعضی از این اتاق‌ها دارای گچ بری هایی ممتاز بوده و تا چند سال قبل اشعار نوشته شده بر روی گچ دیوار (خط نستعلیق) خوانده می شده است.
خانه انگورستان ملک اصفهان
این باغ انگور در زمان حکومت نادرشاه افشار به عنوان مالیات از مردم گرفته شد و در دوره ناصرالدین شاه قاجار به تملک مسئول امور مالی حکومت اصفهان، یعنی پدر حاج محمد ابراهیم ملک التجار در آمد. بعدها حاج محمد ابراهیم خان بنای انگورستان را به منظور برگزاری مراسم عزاداری و تعزیه احداث کرد.
خانه جمال قدسیه اصفهان
به اظهار مالک خانه با توجه به نقاشی ها و تزیینات تالارهای جنوبی و شمالی، قدمت قسمت هایی از بنا به دوره صفوی می رسد. دو کتیبه در تالار شمالی تاریخ های 1084 و 1265 هجری قمری دارند. اولین مدرسه ابتدایی اصفهان که توسط میرزا عبدالحسین قدسی در سال 1287هـ . ش تأسیس گشت در سال 1310هـ . ش به این خانه منتقل شد. این مدرسه تا سال 1326هـ . ش دایر بود و هنوز این بنا به نام مدرسه قدسیه هم خوانده می شود.
خانه حاج رسولی ها اصفهان
تاریخ بنای این خانه احتمالا اواخر دوره زندیه می باشد و بانی آن، بزرگ خاندان حاج رسولیها و از تجار معتبر اصفهان بوده است. فضاهای خانه در چهار چوب حیاطی مستطیل شکل واقع شده‌اند. چهار تالار خانه که در میانه چهار جبهه حیاط قرار گرفته‌اند، پوشیده از تزیینات مقرنس، قطاربندی، گچ بری، طلاکاری و نقاشی روی گچ می باشند و ضلع مجاور حیاط هر چهار تالار را ارسی ظریف و زیبایی پوشانیده است.
خانه داوید اصفهان
فضاهای بسته خانه در چهار جبهه یک حیاط مستطیل شکل قرار گرفته‌اند. مهم ترین مجموعه فضایی این خانه در جبهه شمالی آن واقع شده که شامل تالاری صلیبی شکل با ارتفاع دو طبقه در میانه و چهار اتاق سه دری در دو طبقه طرفین آن می باشد.
خانه دکتر اعلم اصفهان
این خانه از بناهای اشرافی دوره قاجار به شمار می رود که وجود تزیینات متنوع و گسترده در جای جای خانه مؤید این امر است. حیاط وسیع خانه در چهار جبهه توسط فضاهای بسته احاطه شده است. جبهه شمالی مرتفع‌تر و بارزتر از سایر قسمت های خانه می باشد و شامل تالار شاه نشین‌دار بزرگی در میانه و دو اتاق سه دری در طرفین است.
خانه سوکیاسیان اصفهان
این خانه از آثار باقی مانده از دوره صفوی است که امروزه دانشکده مرمت دانشگاه هنر در آن استقرار یافته است. این بنا از حیاطی وسیع و طویل و فضاهایی در دو جبهه شمالی و جنوبی تشکیل شده است. جبهه جنوبی که فضاهای مهم تری را در خود جای داده، از جهت دیگر به حیاط دیگری مشرف است. این جبهه شامل ایوانی دو ستونی است که مقابل یک حوضخانه زیبا نشسته است.
خانه شریفیان کاشان
عمارت شریفیان که قدمت آن به سال 1230 هـ.ق برمی گردد ترکیبی از سه مجموعه فضایی است که دو مجموعه مهم تر و اصلی آن دو طبقه و در جبهه‌های شمالی و جنوبی حیاط قرار دارند.
خانه شیخ الاسلام و شرکا اصفهان
خانه شیخ الاسلام دارای حیاط بسیار بزرگی است که فضاهای اصلی در شمال و جنوب آن ساخته شده‌اند. این حیاط غالبا محل بزگراری مراسم مذهبی بوده و محوطه سازی آن با سایر خانه‌های اصفهان متفاوت می باشد. به این ترتیب که یک حوض نسبتا کوچک مقابل ایوان شمالی و دو باغچه به شکل هشت ضلعی در دو سوی آن قرار دارد. مهم ترین فضای خانه ایوان وسیع ستون‌داری است که در میانه ضلع جنوبی حیاط قرار گرفته است.
خانه عباسیان کاشان
عمارت عباسیان یکی از جالب ترین نمونه‌ها در بین خانه‌های کاشان است و به لحاظ تنوع و تعدد فضاهای این خانه با هیچ یک از خانه‌های دیگر کاشان قابل مقایسه نیست. این عمارت دارای حیاطی کم وسعت و مرتفع است. ایوان اصلی خانه دارای تزیینات زیبای یزدی بندی بوده و ارتفاع آن از سایر قسمت های بنا بیش تر است. در پشت این ایوان، تالار بزرگ صلیبی شکلی قرار دارد که به همراه ایوان مجموعه فضایی مهمی را پدید آورده است.
خانه عطارها کاشان
فضاهای عمارت عطارها در سه جبهه از حیاط آن واقع شده و حیاط برخلاف معمول جهت خاوری ـ باختری دارد. جبهه خاوری عمارت دارای ارتفاعی معادل دو طبقه است در حالی که فضاهای واقع در دو سوی دیگر حیاط جبهه‌های شمالی و جنوبی و همچنین دیوار جبهه باختری یک طبقه هستند و به این ترتیب فضاهای حیاط فراخ و دلباز شده است.
خانه عکاف‌زاده و شریف اصفهان
مجموعه این خانه از دو بخش بیرونی و اندرونی تشکیل شده که طی نیم قرن اخیر از یکدیگر تفکیک شده‌اند و امروزه در تملک خانواده‌های عکاف‌زاده و شریف می باشند. بخش بیرونی، دارای حیاط مرکزی کوچکی است که فضاهای بسته در چهار طرف آن واقع شده‌اند. مهم ترین فضای این بخش تالار جبهه شمالی است که شاه نشینی به شکل نیم هشت و با ارتفاعی معادل یک طبقه دارد.
خانه لباف اصفهان
فضاهای خانه لباف در سه جبهه حیاط وسیع آن قرار گرفته‌اند که جبهه شمالی مهم ترین و مرتفع‌ترین آن ها می باشد. این جبهه شامل تالاری صلیبی شکل در میانه و دو اتاق در طرفین آن است. تالار توسط سه در چوبی به حیاط گشوده می شود و از دو سوی دیگر به فضاهای پیرامون خود راه می یابد.
خانه مارتا پیترز اصفهان
خانه مارتا پیترز که بخش اصلی آن بنایی مکعب شکل و متعلق به دوره صفویه است الگویی متفاوت با خانه‌های عادی هم عصر خود دارد و به نظر می رسد طرح کلی این خانه در ابتدا به صورت یک کوشک و در میان باغ واقع بوده که در طول زمان دستخوش تغییراتی شده است.
عمارت عالی قاپو
این قصر که در عهد صفویه «دولتخانه مبارکه نقش جهان» و «قصر دولتخانه» نام داشت، نمونه منحصر به فردی از معماری کاخ های عهد صفوی است که در اوایل قرن یازدهم هجری، به امر شاه عباس اول، ساخته شده است. شاه صفوی، سفیران و شخصیت های عالیقدر را در این کاخ به حضور می پذیرفت. بعد از او هم، جانشینان وی در همین کاخ و در ملحقات آن، مانند عمارت حوضخانه و تالار مروارید، مهمانان خود را به حضور می پذیرفتند.
کاخ چهل ستون اصفهان
چهل ستون از جمله بناهایی است که اصفهان ملقب به نصف جهان بخش مهمی از شهرت خود را مدیون آن است. ساخت این کاخ که ابتدا جهان نما نام داشته است در دوره شاه عباس اول و در وسط باغ چهل ستون (باغ جهان نما) که بالغ بر 67000 متر مربع مساحت داشته آغاز و در دوره شاه عباس دوم به پایان رسیده است. طبق کتیبه داخل قصر سال 1057 هـ . ق به عنوان تاریخ بنای این کاخ نقش بسته است و بعد از مدتی تغییراتی کلی در آن داده شد. در این کاخ قسمت های دیدنی و جالب توجه زیادی از جمله، ستون‌های عظیم، تالارهای هجده ستون، تالار آیینه، شیرهای سنگی چهار گوشه حوض مرکزی تالار و ازاره های مرمری منقش اطراف که معرف صنعت حجاری دوره صفویه است، تزیینات عالی طلا کاری سرسرای پادشاهی، اتاق‌های طرفین تالار آینه و تابلوهای بزرگ نقاشی تالار پادشاهی (شامل تصویر شاهان صفوی)، تصویری از شاه عباس اول با تاج مخصوص و مینیاتورهای دیگری در اتاق گنجینه که در مرمت سال های 1334 و 1335 خورشیدی از زیر گچ خارج شده است بر سقف ایوان و دیوار تالارهای کوچک و بزرگ این کاخ نقاشی های زیبایی به چشم می خورد که با رنگ های متنوع و جذاب چشم را می نوازند. این نقاشی ها در قاب‌های چوبی ظریفی به اشکال مختلف هندسی کشیده شده‌اند و عمدتاً مراسم باریابی سفیران کشورهای خارجی به دربار صفوی و صحنه‌هایی از رزم سپاه ایران و قشون عثمانی و مجالسی از بزم درباریان صفوی را به نمایش می گذارند. افزون بر این تصاویر بدیع و زیبا، نقاشی های مینیاتوری زیبایی نیز بر دیوار و سقف مشهود است. تزیینات آینه کاری، مقرنس کاری، گچ بری و لوح هایی با خط نسخ مشکی بر زمینه گل و بوته را باید به مجموعه آثار هنری این کاخ افزود.
کاخ هشت بهشت
عمارت تاریخی هشت بهشت نمونه ای از کاخ های محل سکونت آخرین سلاطین دوره صفوی است که در دوره شاه سلیمان (1080 هـ . ق) بنا شده و در مسیر خیابان تاریخی چهارباغ قرار دارد. امروزه تنها بخش کوچکی در حدود 5000 متر از باغ وسیع و زیبای هشت بهشت بر جای مانده اما قصر تاریخی آن هنوز اثری ارزنده و جالب توجه است. کاشی کاری های زیبایی که تصویر انواع پرندگان، درندگان و خزندگان بر آن ها نقش شده است از آثار قابل توجهی هستند که نماهای خارجی قصر را تزیین کرده آینه کاری این کاخ شاهد دیگری بر زیبایی بنا بوده است. شهرت این کاخ گذشته از جنبه معماری و زیبایی، به علت به کاربردن سنگ های مرمر و طاق مقرنس کاری و نقاشی و مناظر کاشی کاری خاص آن است. ساختمان این قصر دو طبقه، دارای شاه نشین و غلام گردش و اطاق های متعددی است. داخل ایوان‌های آن با نقوش زیبای طلایی تزیین شده است. در دهه اخیر پارک مجلل و زیبایی به همت شهرداری اصفهان در اطراف این کاخ تاریخی طراحی و ساخته شد که در حال حاضر از گردشگاه های مهم شهر اصفهان محسوب می شود..
خانه تهامی کاشان
فضاهای عمارت تهامی در دو طبقه واقع شده‌اند که سطح طبقه اول پایین تر از سطح معبر عمومی مجاور خانه است و حیاط اصلی به صورت گودال باغچه‌ای درآمده که در هر چهار طرف آن فضاهای گوناگونی ساخته شده‌اند. مهم ترین مجموعه فضایی خانه در جبهه جنوب خاوری آن واقع است. در وسط این جبهه یک تالار پنج دری با دو فضای کوچک متصل به آن وجود دارد. تزیینات ظریف و پر کار گچ بری رنگی و آینه کاری زینت بخش سقف و دیوارهای تالاری است که در این قسمت بنا قرار دارد. بادگیری بلند نیز در گوشه جنوبی این جبهه و دو سرداب بزرگ در جبهه جنوب خاوری و شمال باختری این عمارت قرار دارد و ورودی بنا نیز در جبهه جنوب خاوری با سر در و دو هشتی متصل به یکدیگر واقع شده است
باغ فین کاشان
باغ فین در 6 کیلومتری جنوب شهر کاشان و در کنار روستای فین(کوچک) قرار دارد و از با ارزش ترین آثار تاریخی کاشان است. بنای بر جای مانده باغ، از دوران صفوی است که بر روی بناهای دوره دیلمی ساخته شده و از لحاط باغ آرایی و آب رسانی دارای اهمیت ویژه‌ای است. باغ فین از کاخهای صفوی بوده که در زمان‌های بعد به ویژه زندیه و قاجاریه ، بناهایی به آن افزوده‌اند. بناهای این باغ شامل سر درب ورودی و برج و باروی آن، شتر گلوی صفوی در میانه باغ، شتر گلوی فتح علی شاهی و اتاق شاه نشین در جنوب خاوری باغ، موزه در باختر باغ و حمام‌های کوچک و بزرگ و کتابخانه در خاور باغ می شود.
کاخ فرح آباد اصفهان
در دوره سلطنت شاه سلطان حسین مجموعه بناهای زیبایی که شامل مدرسه چهارباغ و کاروان سرای مادر شاه و بازار شاهی (بازارچه بلند) و کاخ فرح آباد بوده، به آثار باشکوه دوره صفویه افزوده شد، کاروان سرای سه طبقه مادر شاه در جانب خاوری مدرسه سلطانی چهار باغ بنا شده و از نمونه‌های زیبای کاروان سراهای عهد صفویه است. سر در جنوبی این کاروان سرا به سوی باغ فتح آباد و سر در شمالی آن در بازار شاهی باز می شده است. بازار شاهی که امروزه آن را بازارچه بلند می نامند در طول ضلع شمالی مدرسه چهار باغ و کاروان سرای مادر شاه از خیابان چهار باغ تا حد خاوری هشت بهشت امتداد می یافته است. این بازار تاریخی هم اکنون نیز با طاق‌های بلند و حجرات دو طبقه فوقانی و تحتانی وجود دارد و سر در شمالی مدرسه چهار باغ و سر در کاروان سرای مادر شاه در این بازار واقع می باشد ولی یک قسمت از حد خاوری آن به مرور زمان تصرف شده و در نتیجه از طول اصلی بازار مقداری کاسته شده است. کاخ فرح آباد بنایی سست بنیاد و از خشت خام بوده و در دامنه کوه صفه قرار داشته است.
بازار
از دیرباز در ایران محل داد و ستد عمومی را بازار می گفتند. این عنصر اصلی که در معماری اسلامی جائی خاص برای خود باز کرده است شامل دو راسته از مغازه های انبوه روبروی هم هستند که معمولاً سقفی زیبا آنها را به هم ارتباط می دهد.
آرامگاه سهراب سپهری
سهراب سپهری شاعر، عارف مشرب و طبیعت گرای معاصر است که در سال 1307 ه.ش در کاشان متولد شد و در سال 1359 ه.ش دارفانی را وداع گفت و در روستای مشهد اردهال کاشان به خاک سپرده شد.
آرامگاه مجلسی
این آرامگاه در گوشه شمال غربی مسجد جامع اصفهان واقع شده و مدفن چند تن از علمای بزرگ شیعه، از جمله آخوند ملا محمد تقی مجلسی و فرزندش آخوند ملا باقر مجلسی_ صاحب بحارالانوار- است.
امامزاده آقا علی عباس
در 8 کیلومتری «بادرود» و 35 کیلومتری شمال شرقی نطنز (حدود 60 کیلومتری کاشان) بقعه و بارگاه باشکوهی با صحن وسیع و ساختمان های متعدد قرار دارد و منسوب است به فرزند امام موسی کاظم (ع) که به امامزاده آقا علی عباس معروف است.
زینبیه
بعد از دروازه طوقچی (میدان قدس)، در کنار غربی جاده اردستان، در قریه ای به نام اوزنان یکی از مهم ترین زیارتگاه های اصفهان قرار دارد. این محل آرامگاه یکی از دختران بزرگوار امام هفتم (ع) است.
بقعه شاه زید
در شرقی ترین قسمت محله قدیمی کرواسکان –خیابان بزرگمهر کنونی، بنای یکی دیگر از امامزاده های اصفهان به نام شاه زید واقع شده که در دوره پادشاهی شاه محمد خدابنده صفوی بنا شده است.
بقعه ستی فاطمه
یکی از اماکن مقدس اصفهان به نام ستی فاطمه، در مجاورت بقعه شاهزادگان قرار دارد. بقعه ستی فاطمه، مقبره و ضریح دارد و معروف است که شخص مدفون در این آرامگاه، فاطمه صغری بنت حضرت موسی بن جعفر (ع) است. ساختمان صحن و بقعه آن از دوره صفویه به یادگار مانده است.
حمام عبدالرزاق خان
یکی از حمام های تاریخی کاشان، حمام مشهور خان است. این حمام که در مجموعه بازار کاشان قرار دارد.
حمام بازار
این حمام که به نام حمام حاج سید حسین عطار نیز معروف است، یکی از حمام های جالب در مجموعه بازار کاشان است که تاریخ بنای آن به سال 1242 ه.ق می رسد.
حمام باغ فین
در مجموعه باغ فین 2 حمام کوچک و بزرگ وجود دارد که هر یک دارای خزینه و حوض های متعدد آب هستند. حمام کوچک آن از حیث معماری چندان مهم نیست؛ اما حمام بزرگ آن با ستون های مرمری و سقف نقاشی شده، بسیار جالب توجه است. در حمام کوچک باغ فین واقعه قتل امیر کبیر (قهرمان مبارزه با استعمار در دوره قاجار) روی داده است و از این حیث، ارزش و اعتبار تاریخی دارد.
حمام مجموعه اردهال
یکی از قسمت های مجموعه بناهای اردهال، واقع در 42 کیلومتری غرب کاشان، حمام آن است که ساخت آن به دوران صفوی مربوط است.
پل خواجو
پل خواجو یا «پل شاهی» که از اواخر دوره تیموری شالوده هایی داشته است، به امر شاه عباس دوم در سال 1060 هجری به صورت امروزی آن ساخته شد. این پل در سال های نه چندان دور به نام های «پل شیراز» و «پل بابا رکن الدین» معروف بوده است.
پل شهرستان
این پل در ناحیه «جِی» قدیم و در 4 کیلومتری شرق اصفهان واقع شده و قدیمی ترین پلی است که بر زاینده رود احداث شده است. پل شهرستان از نظر معماری فوق العاده جالب توجه است و به عقیده باستان شناسان اساس و بنیاد آن به دوره ساسانیان مربوط است، ولی ساختمان های روی پل از نحوه معماری دوره اسلامی متأثر گردیده اند.
پل الله وردی خان
این پل که در نوع خود شاهکار بی نظیری از آثار دوره شاه عباس اول صفوی است، به هزینه و نظارت سردار معروف او «الله وردی خان» بنا شده است. این پل به نام های «سی و سه چشمه»، «چهار باغ»، «جلفا» و بالاخره «زاینده رود» معروف است. تاریخ بنای این پل را شیخ علی نقی کمره ای شاعر زمان شاه عباس در یک قطعه شعر به ماده تاریخ، سال 1005 هجری ذکر کرده است. این سال مقارن ایامی است که خیابان چهار باغ نیز احداث شده است. این پل یکی از شاهکارهای معماری و پل سازی ایران محسوب می شود و از زیبایی و عظمت انحصاری برخوردار است.
پل مارنان
نام این پل که در اصل «ماربین» نام داشته، از کلمه «مهربین» اوستایی اخذ شده است. قرن ها قبل از ظهور زرتشت، معبد مهرپرستان بر فراز کوه سنگی قرار داشت. نام این بلوک در دوره ساسانیان مهربین بود و در طول مدت 14 قرن دوره اسلامی به «ماربین» معروف شد.
پل سعادت آباد (پل جوی)
این پل که با عرض کم و طول 147 متر بر روی زاینده رود و در فاصله دو پل الله وردی خان و پل خواجو ساخته شده است، از بناهای دوره شاه عباس ثانی در سال 1065 هجری قمری است. وجه تسمیه این پل به (جویی)، و در تلفظ عامه مردم به «جوبی»، که در قرن اخیر متداول شده است، به مناسبت جوی کوچک ظریفی از سنگ پارسی بود که در عهد صفوی بر روی پل تعبیه شد.
مدرسه چهارباغ
معروف به: مدرسه سلطانی، مدرسه مادرشاه، مدرسه امام جعفرصادق(ع)
مدرسه بابا قاسم (مدرسه امامیه) اصفهان
یکی از باباهای معروف اصفهانی که مزارش پس از چند قرن هنوز زیارتگاه مشهوری به شمار می رود بابا قاسم اصفهانی است که در ابتدای قرن هشتم هجری زندگی می کرده و از مردان عارف و سالک در راه حقیقت بوده و در زمان خود شهرت و محبوبیت داشته است.
مدرسه بزرگ صدر اصفهان
این مدرسه از مدارس بزرگ طلبه نشین اصفهان است که به وسیله حاج محمد حسین خان صدر اصفهانی حکمران مشهور دوره سلطنت فتحعلی شاه قاجار بنا شده که منظره عمومی آن از آجر ساده است.
مدرسه جده بزرگ اصفهان
این مدرسه از ابنیه زمان شاه عباس دوم صفوی است، که در سال 1058 هجری قمری ساخته شده و دارای صحن و دو طبقه حجره می باشد. صحن آن کاشی کاری و در کتیبه کاشی سردر آن سال 1058 هجری قمری دیده می شود. این مدرسه در بازار بزرگ اصفهان قرار دارد.
مدرسه جده کوچک اصفهان
بانی این مدرسه دو طبقه دلارام خانم است که در دوران شاه عباس دوم ساخته شده، لوحی به خط ثلث در این مدرسه نصب است که حاوی تاریخچه ساختمان آن می باشد. و مورخ به سال 1057 هجری قمری است در کتیبه کاشی کاری سر در تاریخ سال 1056 هجری قمری هم ثبت شده است. این مدرسه در بازار بزرگ اصفهان قرار دارد.
مدرسه جلالیه اصفهان
مدرسه جلالیه که در محله احمد آباد اصفهان واقع شده است. از آثار تاریخی دوره سلطنت شاه سلطان حسین صفوی است که به وسیله محمد حکیم در سال 1114 هجری بنا شده است. سردر و پشت بغل‌های صحن آن تزیینات کاشی دارد و آرامگاه بانی ساختمان مدرسه در یکی از حجره‌های آن واقع است.
مدرسه شمس آباد اصفهان
این مدرسه از مدارس طلبه نشین دوره شاه سلطان حسین صفوی است که درمحله شمس آباد اصفهان واقع شده است و به وسیله یکی از رجال آن دوره به نام آقا میرمحمد مهدی تاجر عباس‌آبادی، در سال 1125 هجری قمری بنا شده است.
مدرسه عربان اصفهان
مدرسه عربان نزدیک امام زاده احمد و مقبره آقا نجفی واقع شده است. این مدرسه در دوره صفویه از مدارس دایر طلبه نشین بوده که اکنون شهرت سابق خود را از دست داده و به ویرانی گراییده است. در سال های اخیر به اهتمام سید محمدرضا خراسانی از آن تعمیری به عمل آمده و کتیبه‌ای در سر آن نصب شده است. کتیبه شامل نصف آیه 35 تا آخر آیه 37 از سوره (اسری) است.
مدرسه کاسه گران اصفهان
این مدرسه طلبه نشین نیز از بناهای دوره شاه سلیمان صفوی است که در بازار «ریسمان» اصفهان واقع شده است. این مدرسه تزیینات گچ بری و کاشی کاری های زیبایی دارد و به وسیله یکی از رجال آن دوره به نام آقا میرمحمد مهدی ملقب به حکیم الملک در سال 1105 هجری قمری بنا شده است. کتیبه‌های داخل مدرسه سال 1103 هجری قمری را نشان می دهند.
مدرسه ملا عبدالله اصفهان
مدرسه ملاعبدالله در اول بازار امام اصفهان، واقع شده است. سر در مدرسه ملاعبدالله که از مدارس طلبه نشین آن دوره است. این مدرسه به فرمان شاه عباس اول جهت تدریس مولانا عبدالله شوشتری که از علمای تراز اول دوره صفویه و مردی عالم و زاهد بوده و نزد شاه عباس قرب و منزلتی بزرگ داشته ساخته شده است.
مدرسه میرزا حسین اصفهان
این مدرسه از بناهای دوره شاه سلیمان صفوی بوده که در محله بیدآباد اصفهان واقع شده است. کتیبه سر در آن، اشعاری را در بر دارد که تاریخ آن، یعنی سال 1099 هجری قمری را نشان می دهد.
مدرسه نیماورد اصفهان
مدرسه نیماورد از مدارس مشهور و طلبه نشین اصفهان است که در دوره سلطنت شاه سلیمان صفوی به وسیله زینب بیگم همسرحکیم الملک بانی مدرسه کاسه گران احداث شده و با تزیینات فراوان گچ بری و خطوط بنایی و قطارهای گچ بری آراسته شده است. این مدرسه در محله نیماورد اصفهان در مجاورت بازار بزرگ واقع شده است و از این جهت که محل تعلیم عده کثیری از علما و دانشمندان بعد از دوره صفویه بوده، شهرت بسیار دارد. نام محله نیماورد از دوره سلاجقه به بعد در تاریخ دیده می شود.
مسجد جمعه یا جامع اصفهان
این مسجد، در حقیقت مجموعه ای از ساختمان ها و آثار هنری دوره های بعد از اسلام تاریخ ایران است که یادگارهایی از پادشاهان، وزیران، امیران، بزرگان و بانوان خیّر ایرانی بعد از اسلام را دربردارد و بخشی از تحولات معماری دوره های اسلامی تاریخ ایران را، در مدت هزار سال، نشان می دهد.
مسجد جامع عباسی
ساختمان مسجد جامع عباسی، در ضلع جنوبی میدان تاریخی اصفهان، در سال 1020 هجری قمری به فرمان شاه عباس اول و در بیست و چهارمین سال سلطنت وی شروع شد. این مسجد شاهکاری جاویدان از معماری و کاشی کاری و حجاری ایران در قرن یازدهم هجری قمری است. قطعات بزرگ سنگ های مرمر یکپارچه و سنگاب های نفیس، مخصوصا سنگاب نفیس شبستان غربی گنبد بزرگ که به تاریخ سال 1095 هجری قمری است، از دیدنی های جالب این مسجد بی نظیر تمدن ایرانی و اسلامی است.
مسجد شیخ لطف الله
این مسجد بی نظیر شاهکار دیگری از هنر معماری و کاشی کاری قرن یازدهم هجری قمری است که به فرمان شاه عباس اول در مدت 18 سال ساخته شده است. ساخت سردر معرق آن در سال 1011 هجری قمری اتمام یافته، و ساختمان و تزئینات آن در سال 1028 قمری، به اتمام رسیده است. شیخ لطف الله از علمای بزرگ شیعه و از مردم «میس» از قراء «جبل عامل» در لبنان امروزی بود که به دعوت شاه عباس اول در اصفهان اقامت گزید. این مسجد به منظور تجلیل از مقام او و برای تدریس و نمازگزاری وی احداث و اختصاص یافت و به همین دلیل نیز به مسجد شیخ لطف الله مشهور شد. شیخ لطف الله 6 سال قبل از درگذشت شاه عباس اول فوت کرد.
مسجد حکیم
یکی از بناهای جالب اصفهان، مسجد حکیم» است که در انتهای بازار رنگرزان واقع شده است
مسجد آقا محمد باقر چهار سوقی
این بنا در محله چهار سوی اصفهان واقع شده و در اواخر قرن سیزدهم هجری ظاهراً توسط آقا میرزا محمد باقر چهار سوقی ـ از اعاظم فقها ـ ساخته شده است. سردر مسجد و محراب آن دارای کاشی کاری‌هایی است، کاشی کاری محراب مورخ 1326 هـ. ق است. در داخل مسجد، سنگابی قدیمی مورخ محرم 1291 هـ . ق وجود دارد..
مسجد آقا میرزا محمد هاشم
این بنا در محله چهار سوی شیرازی های اصفهان واقع شده و از بناهای دوره قاجاریه ـ اواخر قرن سیزدهم هجری ـ است. بنای مسجد دارای صحن، سردر، دو ایوان شمالی و جنوبی، شبستان گنبددار و صفه‌هایی در اطراف صحن است. نمای خارجی گنبد، آجری و داخل آن، پوشش ساده گچی است. کاشی کاری کتیبه دو گنبد و محراب آن، قدیمی است، ولی کاشی کاری نمای خارجی ایوان‌ها و صحن، از اقدامات سال 1363 هـ . ق محسوب می شود. همچنین در این ایوان، سنگابی با کتیبه‌ای به تاریخ 1280هـ . ق قرار دارد.
منارجنبان
این بنا به صورت یک بقعه و دو مناره است که بر روی قبر «عمو عبدالله» از زاهدان و صُلَحای معروف قرن هشتم هجری بنا شده است. و سنگ قبر آن تاریخ سال 716 هجری قمری، مقارن اواخر سلطنت «اولجایتو» ایلخان مغول، را نشان می دهد.
مناره چهل دختر
یکی از آثار جالب دوره سلجوقی در اصفهان مناره چهل دختر است که با تزئینات آجری و کتیبه های کوفی آراسته شده است. این مناره را «ابوالفتح نهوجی» در سال 501 هجری بنا کرده است.
مناره های مسجد شاه
دو مناره ای که در دو طرف ایوان ورودی این مسجد برپا شده اند، 37 متر ارتفاع دارند و بلندی این مناره ها 6/43 متر است. دو مناره اخیر، کاشی های معرق و کاشی های رنگی نمای خود را همراه با گلدسته ها حفظ کرده اند.
مناره زیار
این مناره در دهکده «زیار» در 30 کیلومتری شرق اصفهان و در ساحل جنوبی زاینده رود واقع شده و تزئینات آجری زیبایی دارد. زمان ساختمان آن را قرن ششم هجری می دانند.
رباط شیخ علیخان
رباط شیخ علیخان یا کاروان سرای «چاله سیاه» در 50 کیلومتری اصفهان واقع شده است. کتیبه لوح سنگی سر در آن به نام «شاه سلیمان» و وزیر او «شیخ علیخان» مزین است. تاریخ اتمام رباط سال 1098 هجری قمری ذکر شده است.
کاروان سرای مرنجاب
یکی از کاروان سراهای معتبر دوران صفوی (شاه عباسی)، کاروان سرای مرنجاب در 70 کیلومتری شرق کاشان است که به منظور استفاده کاروان های راه سایه کوه و جاده کویر نمک شاه عباسی احداث گردیده است.
کاروان سرای مهیار
این کاروان سرا که در 52 کیلومتری جنوب اصفهان، و در دهکده ای به همین نام قرار گرفته است.
کاروان سرای سن سن کاشان
این کاروان سرا در قریه سن سن در 40 کیلومتری جاده کاروانروی قم- کاشان بین دو روستای آب شیرین و مشکان، واقع شده است.
آتشگاه کوه سنگی
این اثر تاریخی کهن ترین میراث پیشینه اصفهان است که هم اکنون بقایای بنای آن در کوه سنگی در ارتفاع 1680 متر واقع شده است. آتشگاه کوه سنگی اصفهان با شماره 380 در تاریخ 1330، در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
آتشکده ساسانی نطنز
در حوالی مسجد جمعه نطنز، در میان سکویی به ارتفاع 2 متر از سطح زمین، آثار عمارت مختصر و جالب توجه کوشک مانندی وجود دارد که از لحاظ ظرافت و تناسب، شباهت کاملی به آثار ساختمانی دوره ساسانی دارد و احتمالا جایگاه آتشکده ای بوده است.
آتشدان سنگی
این آتشدان سنگی به دوره هخامنشیان و ساسانیان مربوط است و در سمیرم به دست آمده است. دو سر ستون سنگی آن به دوره ساسانی تعلق دارد و نقش خسرو پرویز بر روی آنها حک شده است: یکی از آنها سالم است و در موزه ایران باستان و دیگری که کمی شکستگی دارد، در کاخ چهل ستون اصفهان نگهداری می شود. این دو سر ستون در حدود سال 1330 شمسی در اصفهان کشف شده است.
باغ نقش جهان:
این باغ در مشرق و شمال کاخ چهلستون قرار داشته که از باغهای سلطنتی محسوب می‌شده و به دستور شاه اسماعیل صفوی ساخته شده است.
باغ بادامستان:
این باغ که عمارت هشت بهشت در آن قرار داشته، به مساحت 25 هزار متر مربع بوده است. این باغ سلطنتی بسیار زیبا، با کاخ مجلل آن ابتدا به بختیاری‌ها و سپس به جلال‌السلطنه واگذار گردیده بود.
باغ انگورستان:
این باغ سلطنتی متصل به کاخ چهلستون بوده و قسمت اندرونی کاخهای سلطنتی را تشکیل می‌داده است. افغانها به طمع استخراج دفینه این باغ را خراب کردند.
باغ غدیر:
این باغ در مشرق اصفهان قرار دارد و دارای فضایی وسیع و سالنهای متعددی است. این باغ مشجر دارای گل و چمن و حوض و فواره و تأسیسات ورزشی و سالن کتابخانه بوده و برای برگزاری نمایشگاههای هنری و صنعتی و جلسات سخنرانی از سالنهای آن استفاده می‌شود.
موزه چهل ستون
کاخ چهل ستون، در زمان شاه عباس اول و دوم صفوی و در سده یازدهم هجری قمری، در میان باغ وسیعی ساخته شده است و یکی از نمونه های کم نظیر سبک معماری دوران صفویه در اصفهان به شمار می رود. این بنای معتبر تاریخی برای نخستین بار در سال 1337 ش. برای بازدید عموم آماده شد. پس از انقلاب اسلامی و طی یک وقفه ده ساله که به منظور بازسازی، مرمت و تجهیز آن صورت گرفت، مجدداً در بهمن ماه 1367 با نام موزه چهل ستون بازگشایی شد.
موزه هنرهای تزیینی
بخشهای هفت گانه موزه 1-خط و کتابت 2-آثار لاکی و روغنی 3-دستبافته ها و رودوزی های سنتی 4-نگارگری 5-آبگینه فلزی 6-آثار جنوبی 7-بخش آبگیینه
موزه ملی کاشان
باغ فین با درختان کهن، برج های قدیمی، استخرها، جویبارهای متعدد و فواره های طبیعی (معروف به فواره های سلیمانی) یکی از زیباترین تفرجگاه های تاریخی ایران به شمار می رود.
موزه هنرهای معاصر
بنایی است زیبا مربوط به دوره صفویه که در نزدیکی چهلستون و مرکز شهر اصفهان قرار دارد. این ساختمان در زمان حکومت قاجار تجدید بنا گردیده و مسعود میرزا حاکم وقت اصفهان آنجا را محل سکونت خود قرار داد. در زمان رژیم گذشته نیز به عنوان ساختمان استانداری مورد استفاده قرار می گرفت.
موزه تاریخ طبیعی
موزه تاریخ طبیعی اصفهان در 15 اسفند 1367 در تالار تیموری ( یکی از بناهای باستانی عصر تیموریان ) که از طرف شهرداری اصفهان در اختیار قرار داده شده تاسیس و راه اندازی گردیده است.
موزه شهدا
به مناسبت هفته دفاع مقدس در مهر ماه 1381 با هدف ترویج فرهنگ ایثار و شهادت و زنده نگهداشتن یاد و خاطره شهیدان انقلاب اسلامی و هشت سال دفاع مقدس و شناساندن و انتقال مفاهیم ارزشی شهید و شهادت به نسل جوان تاسیس شد.
کلیسای هاکوپ
کلیسای هاکوپ اولین کلیسای ارامنه این ناحیه است که در سال 1065، بعد از مهاجرت ارمنیان به استان اصفهان، احداث شده و در حال حاضر، در حیاط کلیسای مریم واقع است. این کلیسا از آن جهت که اولین کلیسای احداث شده ارامنه جلفاست، مورد احترام و توجه خاص آنها است.
کلیسای بیت اللحم
این کلیسا درمیدان جلفا، به فاصله کمی از کلیسای مریم، قرار دارد. ساختمان آن را یکی از ارامنه نیکوکار آن دوره به نام «خواجه پطرس ولی جانیان» احداث کرده است.
کلیسای گیورگ
این کلیسا یکی دیگر از کلیساهای جالب و دیدنی ارامنه جلفاست که به کلیسای غریب مشهور است. در این کلیسا، قطعات بزرگ سنگ های مقدس «اوچ کلیسا» نگهداری می شود.
کلیسای وانک
این کلیسا، بزرگترین و زیباترین کلیسای جلفای اصفهان است که از نظر تزئینات و نقاشی های فضای داخلی بسیار جالب توجه است و گردشگران زیادی را به خود اختصاص داده.
آب انبار حاج صباغ
معروف ترین و باشکوه ترین آب انبار کاشان، آب انبار حاج سید حسن صباغ است که در وسط بازار کاشان قرار دارد. آب انبارهای مسیر سیدعلی، مسجد وزیر، مدرسه و مسجد میان چال، عبدالرزاق خان کاشی، گذر نو و آب انبار بقعه حبیب بن موسی در کاشان. آب انبارهای محله شهرینان (شاهینون)، حاج سید صادق، حاج سید قاسم، حاج سید مرتضی، مسجد خاکی، دشت، حاج میر رحیم و میدان در شهرستان اردستان. آب انبارهای مصلی، میدان و آب انبار بزرگ در شهر نائین. آب انبار محله شهیدان در شهر هرند اصفهان.
