جاذبه های طبیعی استان سسیستان و بلوچستان

دریاچه هامون:

این دریاچه یکی از پدیده های طبیعی و ارزشمند از نظر ملی و بین المللی و در خور توجه ویژه است. ارزش اقتصادی آن از دیرباز شناخته شده است و در طول صدها سال مردم حاشیه نشین تالاب از برکت و نعمات گیاهان، پرندگان و آبزیان آن بهره مند شده اند. این منطقه ویژه و منحصر به فرد پناهگاه بسیاری از گونه های نادر و در خطر انقراض حیوانی و گیاهی و حمایت کننده زنجیره های غذایی در پهنه دشت کویر است. پوشش زیر آب دریاچه نیز همراه با نیزارهای آن در تأمین نیازهای حیاط وحش نقش اساسی دارند.

دریاچه جازموریان:

در اصطلاح محلی پوشش گیاهی را جاز می نامند و انبوهی و کسرت آن را موریان می گویند. به همین سبب این ناحیه به جازموریان معروف شده است. این دریاچه فصلی، در غرب بلوچستان قرار دارد و نیمی از آن در استان کرمان واقع شده است.

هامون جازموریان:

ما بین کوه های مکران و شاهسواران قرار دارد که از شرق به غرب تقریباً به طول 300 کیلومتر و از شمال به جنوب به عرض 100 کیلومتر گسترده شده است. رودهای هلیل رود و بمپور به این هامون می ریزند. هامون جازموریان بر خلاف هامون های دیگر آب شیرین دارد و شوری آن بسیار کم است.

هامون ماشکل:

این دریاچه در نزدیکی مرز ایران و پاکستان واقع شده است. رودهایی که به آن وارد می شوند عبارتند ازماشکل یا ماشکیت و شاخه های سیمیش و رختک که از دامنه های شرقی کوه های مرزی جاری می شود. هامون چاه غیبی(گابی): این هامون در جنوب غربی خاش واقع شده و مرکز تجمع سیالب های فصلی است. مانند سایر هامون ها در بهار دارای آب و در سایر فصول به شکل مرداب در می آید.

دریاچه سه دریا:

این دریاچه از سه دریاچه کوچک در قلل کوه تفتان تشکیل شده است که عمق دو دریاچه در قسمت شمالی کم و اغلب دارای آب گوارا است و دریاچه دیگر که نسبتاً بزرگتر است، آب دائمی و شور دارد. این پدیده از جاذبه های طبیعی ویژه ناحیه بلوچستان است .

سواحل چابهار:

هم جواری با ساحل زیبای مکران(عمان)، سبب شده زیباترین غروب آفتاب سواحل ایران از آن این منطقه باشد. در کناره های این دریا به خصوص در قسمت جنوبی شهرستان چابهار، صخره های بزرگی در اثر پیش روی آب دریای مکران(عمان) و فرسایش سنگ های رسوبی به وجود آمده اند که خلل و فرج ناشی از فرسایش آب در آن ها، چشم اندازهای بسیار زیبایی را ایجاد کرده است. از این قسمت به خصوص در هنگام غروب آفتاب می توان به عنوان یکی از زیباترین سواحل ایران یاد کرد. چابهار با یکی از بزرگ ترین منابع آبی جمهوری اسلامی ایران (دریای عمان) هم جوار است. این هم جواری موقعیت ویژه ای را برای بهره برداری های جهانگردی و تفریح گاهی و انواع ورزش های آبی از سواحل دریای عمان به ویژه در ایام زمستان فراهم آورده است.

دشت سیستان:

این سرزمین یکی از دشت های داخلی ایران است که به طور متوسط 475 تا 500 متر از سطح دریا ارتفاع دارد و آبرفت های رودخانه هیرمند و سیلاب های اطراف آن پوشیده شده است.

دشت لوت:

بزرگترین چاله فلات داخلی ایران دشت لوط است و بخشی از آن بین سیستان و بلوچستان قرار دارد. این دشت یکی از خشک ترین و گرم ترین دشت های جهان است و کمتر اثری از آب در آن دیده می شود. حداکثر بارندگی آن در سال حدود 100 میلی متر است. در قسمت غرب دشت لوت بیابان دیگری به نام نمکزار که در فصل بارندگی بسیار صعب العبور می شود وجود دارد. نیمه شرقی دشت لوت را ریگ روان پوشانیده است. قسمتی از لوط جنوبی سرزمینی هموار و قابل عبور است .

غار لادیز:

غار لادیز در 10 ‪ ‪کیلومتری شهر میرجاوه با طول 15 کیلومتر از مناظر طبیعی و جذاب شهرستان زاهدان است که همواره با وجود خشکسالی‌های چند سال گذشته به طور دائم و پیوسته از سقف و کف آن آب جریان دارد. اطراف دهانه ورودی غار از پوشش گیاهی زیبایی برخوردار است و درختان پده، گز و انواع گیاهان علفی جذابیت خاصی به آن داده است

غار کرمانچی:

غار کرمانچی یک غار دیدنی و متفاوت از دو نوع قبلی و در محدوده دره آهو و به فاصله یک کیلومتری روستای کرمانچی ایرانشهر قرار دارد. ابعاد ورودی غار چهار در چهار متر و طول آن بنا به اظهار اهالی محل بیش از ‪صد متر است. این غار جزو آن دسته از غارهای فاقد چشمه و منابع آبی است و ورودی آن شیبی تند دارد و زیستگاه مناسبی برای انواع خفاش محسوب می‌شود و از ارزش علمی و تحقیقی برخوردار است. در انتهای غار روزنه کوچکی وجود دارد که عبور از آن غیر ممکن است

غار چاهک:

از دیگر غارهای دیدنی در چهل کیلومتری شمال شرقی خاش است. آب چشمه داخل غار از کیفیت بالای برخوردار و تأمین‌کننده آب روستای چاهک است. گیاهان اطراف غار شامل پنه، زرشک، انجیر وحشی، پونه، تاغ، خزه و سرخس است. این غار دارای مناظر زیبا، چشم انداز بی‌نظیر و آب چکان‌های زیبایی است

غارهای بان مسیتی:

غارهای بان مسیتی در بخش مرکزی روستای تیس و نه کیلو متری شمال غربی چابهار قرار دارد. در دامنه کوه شهباز بند، یک غار طبیعی و دو غار مصنوعی در کنار هم قرار دارند از این مجموعه غارها در محل به نام بان مسیتی یاد می کنند. غار اول طبیعی تا حدودی نیم دایره است و با استفاده از روش تراشکاری داخل غار و دهانه ان توسعه پیدا کرده است یک غار مصنوعی سمت راست غار طبیعی به فاصله هفت قدم قرار دارد که آثار تراش به خوبی در آن آشکار است سقف آن کوتاه است و اکنون به علت خرابی، یک آدم متوسط به زحمت در آن بطور خمیده می تواند، بایستد. این غار در انتها مسدود است

سد زهک زابل:

سدی در 28 کیلومتری جنوب خاوری زابل به نام سد زهک بر روی رودخانه سیستان ایجاد شده که آن را به دو کانال تقسیم می‌کند. یکی کانال طاهری و دیگری کانال شهر نامیده می‌شود. هامون صابری یا دریاچه سیستان در شمال زابل قرار دارد که قسمتی از آن در خاک ایران و قسمتی دیگر در خاک افغانستان واقع شده است. این دریاچه روی هم رفته دارای 30 کیلومتر طول و شش کیلومتر عرض بوده و عمیق‌ترین نقطه آن در خاک ایران شش متر است .

رودخانه هیرمند و چاه نیمه:

این رودخانه، تنها شریان حیاتی سیستان است که از طرف کوه های بابا در افغانستان سرچشمه می گیرد و پس از طی مسافتی در حدود 1050 کیلومتر وارد دریاچه هامون می شود. تمام آب مصرفی دشت سیستان از طریق این رود تأمین می شود. هیرمند (جریکه یا جاریکه) در مرز ایران و افغانستان، به دو شعبه تقسیم می شود. شعبه اصلی به نام رود مشترک یایریان (یاریان مشترک هم نامیده می شوند) قسمتی از مرز مشترک دو کشور را تشکیل می دهند، سپس وارد افغانستان می شوند. شعبه دیگر، در خاک ایران است که خود به دو شاخه تقسیم می شود. یکی به طرف چاه نیمه و دیگری به طرف مناطق کوهک و زهک می رود .

رودخانه باهوکلات:

رودخانه باهو کلات یکی از پرآب ترین رودخانه های استان سیستان و بلوچستان و عامل اصلی حیات و زندگی در جنوب بلوچستان به حساب می آید. این رودخانه ها آب های مناطق وسیعی از صفحات جنوبی شهرستان ایرانشهر (بخش های سرباز، بمپور و راسک) و شهرستان چابهار (بخش های دشتیاری و قصر قند) را جمع آوری کرده و به دریای عمان سرازیر می کند. رودخانه باهوکلات از کوه پیرآباد در 47 کیلومتری جنوب شرقی ایرانشهر و 38 کیلومتری شمال غربی سرباز سرچشمه می گیرد. این رودخانه به ویژه به دلیل زیستگاه تمساح ایرانی اهمیت توریستی فراوانی دارد.

رود بمپور:

بمپور از ارتفاعات شرقی ایرانشهر سرچشمه می گیرد و عامل اصلی فعالیت های کشاورزی در ناحیه ایرانشهر و بمپور است .

رود کاجو:

این رودخانه دائمی است و در شمال قصر قند جریان دارد. سیلاب های این رودخانه در ناحیه دشتیاری پخش می شود و در انتها به رودخانه باهوکلات می پیوندد .

رودخانه کهیر:

رودخانه کهیر از کوه بن تاق سیاه کوه در 38 کیلومتری شمال غرب نیک شهر سرچشمه می گیرد و به نام رودخانه دارخان به سوی جنوب سرازی می شود. این رودخانه در طول مسیر با رودخانه های کوچک متعدد مخلوط شده و در نهایت در ناحیه کنارک رودخانه کهیر نامیده می شود .

رودخانه کارواندر:

این رودخانه از شعبات اصلی رودخانه بمپور است که تا روستای کارو اندر، دارای آب جاری دائم است .

رودخانه ماشکل (ماکشید):

این رودخانه از کوه های بیرگ در 98 کیلومتری غرب سراوان سرچشمه می گیرد و از طریق دهستان زابلی به سوی جنوب شرق روان می شود .

رودخانه رابیچ (فنوج):

رودخانه رابیچ در 120 کیلومتری جنوب غربی ایرانشهر از ریزابه های متعدد سرچشمه می گیرد و در حوالی روستای فنوج با رودهای رامپ، گواسن و کرزچی مخلوط می شود و به نام رود فنوج از دره میان کوه های داندهور در شرق و سفید کوه در غرب به سوی جنوب روان می شود . این رود پس از گذشتن از دهستان بنت، کارواندر و گالگ وارد شهرستان چابهار می شود. در این ناحیه با رودهای دیگر مخلوط می شود و به نام رودخانه رابیچ و در جنوب روستای گالگ به دریای عمان می ریزد.

رودخانه سیانجان (تلخ آب):

این رودخانه که یک رودخانه مرزی است از کوه پاچنشاهی واقع در میرجاه- 15 کیلومتری شرق زاهدان- سرچشمه می گیرد و به موازات خط آهن زاهدان به میرجاوه به سوی جنوب شرقی جریان می یابد. این رود در محدوده شهرستان خاش خط مرزی ایران و پاکستان را تشکیل می دهد و پس از مخلوط شدن با رودهای لادیز و گزو در 135 کیلومتری شرق خاش از خط مرزی خارج و مازاد آب های آن در مراتع سیلابی به هامون ماشکل واقع در خاک پاکستان سرازی می شود. طول این رودخانه از سرچشمه 250 کیلومتر است.

کوه های سیستان:

این کوه ها با جهت شمالی و جنوبی، چین خوردگی های فشرده ای هستند که از غرب به بیابان لوت و از شرق به دشت سیستان منتهی می شوند. پلنگ کوه مشرف به دشت سیستان یکی از مهمترین برجستگی های این ناحیه است.

کوه های بلوچستان:

این کوه ها در جنوب کوه های سیستان بین چاله لوت و جازموریان، بیابان ماشکل و سواحل دریای عمان گسترده شده اند.

قله تفتان:

کوهستان و قله تفتان در جنوب شرقی ایران در 50 کیلومتری شمال شرقی شهرستان خاش واقع شده است. این کوه که آتشفشان تفتان در آن قرار دارد، بلندترین کوه بلوچستان را تشکیل می دهند و دارای قله های متعدد است. قله آتشفشانی آن به نام چهل تن موسوم است. قله چهل تن تفتان در فاصله 380 کیلومتری خط مستقیم شمال دریای عمان واقع شده و فاصله مستقیم آن تا زاهدان 100 کیلومتر، تا مرز میرجاوه 55 کیلومتر، تا روستای نازیل 39 کیلومتر و ارتفاع آن از سطح دریا 4034 متر می باشد. این قله دارای دو شاخک است یکی در شمال که مرتفع تر است و زیارت نام دارد و دیگری شاخک جنوبی آن که کوتاه تر است و مادر کوه نامیده می شود و از سمت شمال شرقی به این قله صبح کوه و از طرف غرب به آن لرکوه می گویند.

قله چهل تن:

این ارتفاعات در مجموع سه دهنه آتشفشانی دارد که دو دهنه آن با اهمیت تر از دیگری است و صدای انفجارات آتشفشانی از قعر آنها شنیده می شود. از دهانه مزبور دائماً بخار و گازهای گوگردی متساعد می شود و در مدخل حفره های آتشفشانی تخته های گوگردی خالص به وفور دیده می شوند. مسیر صعود به قله چهل تن از طریق زاهدان و خاش به روستای کوشه واقع در 44 کیلومتری شمال خاش و از کوشه به مزرعه جم چین و سپس از طریق دره تنگ گلو می باشد.

کوه بزمان:

این کوه در شمال چاله جازموریان قرار دارد و 3497 متر از سطح دریا ارتفاع دارد و امتداد آن از جانب غرب به رشته جبال بارز در استان کرمان متصل می گردد.

کوه ملک سیاه:

این کوه در حقیقت آتشفشانی خاموش است که 1642 متر از سطح دریا ارتفاع دارد و در کناره راه زاهدان- زابل واقع شده است. این کوه نقطه مرزی مشترک بین ایران و پاکستان و افغانستان است.

کوه سلیمان:

از سلسله کوه های مهم شرق ایران، کوه های سلیمان است که در دنباله جبال افغانستان از شمال به جنوب کشیده می شود و قله معروف آن 3443 متر از سطح دریا ارتفاع دارد.

منطقه حفاظت شده باهوکلات(گاندو):

این منطقه در منتهی الیه گوشه جنوب شرقی کشور در طول مرز ایران و پاکستان قرار دارد. این منطقه از کوه های کم آب و بیابانی تشکیل شده که تا رودخانه سرباز در بلوچستان گسترده شده است. منطقه مزبور مأمن تمساح تالابی و منحصر به فرد ایرانی است که در آبگیرهای کم عمق مسیر رودخانه زندگی می کند. همچنین شرایط خاص اکوسیستم رودخانه ای این منطقه امکانات زندگی نوعی ماهی عجیب به نام ماهی گل خور فراهم آورده است که قادر به زیست در آب های کم عمق و بستر کلی رودخانه ها است.

مناطق حفاظت شده هامون:

این منطقه 201062 هکتار وسعت شامل دشت هامون، دریاچه یا تالاب هامون و رودخانه هیرمند می شود. اهمیت این منطقه بیشتر به دلیل زیستگاه انواع حیوانات وحش، امکان پرورش ماهی، وجود انواع پرندگان و تأمین علوفه دام ها از نیزارها و استفاده از نی ها جهت حصیربافی می باشد. پرندگان و جانوران وحشی این منطقه عبارتند از: پلیکان و فلامینگو، پرندگان مهاجر آبی، تیهو، زنگوله بار، کورکر(باقرقره)، خرگوش، شغال، کفتار، کاراکال، یوزپلنک، گراز و آهو .

منطقه حفاظت شده بزمان:

این منطقه به وسعت 688/324 هکتار، منطقه کوهستانی بزمان، تپه ماهورها و دشت های اطراف این کوه را در بر می گیرد. این منطقه دارای کوهی نسبتاً مرتفع (3497 متر) با دره های آب شیرین و پوشش گیاهی نسبتاً مناسب است. حیوانات وحشی که در این منطقه زندگی می کنند عبارتند از : کبک، کبک چیل، تیهو، دراج، خرگوش، کل، بز، قوچ و میش. علاوه بر گونه های مختلف وحش فوق الذکر نوعی خرس سیاه آسیایی که کوچکتر از خرس قهوه ای است، در سیستان و بلوچستان زندگی می کند. پوشش گیاهی غالب زیستگاه های خرس در این منطقه شامل:ارجن، کهور، کنار، خرما، زرشک، زارچ، زالزالک، انواع گون و درمنه، اورس، بید، تنگس و نسترن وحشی می باشد که میوه بیشتر این درختان غذای عمده خرس های سیاه را تشکیل می دهد. خرس ها به خرما و داز علاقه ای وافر دارند. پرنده زیبایی به نام مینا با رنگ های سبز، آبی و سبزه قبا نیز در بلوچستان به وفور یافت می شود.