طراحی مدرسه هوشمند SMART SCHOOL
تعریف :
مدرسه هوشمند موسسه آموزشی است که درجهت فرآیند یادگیری وبهبود مدیریت به صورت سیستمی نظام یافته بازسازی شده تاکودکان را برای عصر اطلاعات آماده سازد.
دراین مدرسه کنترل ومدیریت آن مبتنی برفناوری رایانه وشبکه می باشد ومحتوای اکثر دروس آن الکترونیکی و سیستم ارزشیابی و نظارت آن هوشمند است.
فلسفه :
1- چرا مدرسه هوشمند طراحی کنیم؟
2- ویژگی های مدارس هوشمند چیست ؟
3- لزوم تجدید نظر درامر آموزش وپرورش چیست ؟
4- عوامل موفقیت درایجاد وعملیاتی کردن مدارس هوشمند چیست؟
فلسفه سیستمی ازطریق دانش تفکرومنطق موجب گسترش بینش می شود، فلسفه سیستمی برتجدیدنظر وجهان بینی منجرمی شود که جهت گیری آن توسعه گرایی ، روش تفکر فعال ، غیرخطی ، ترکیب محور و کل گرا است.
مدارس هوشمند رویکرد جدید آموزشی است که با تلفیق فناوری اطلاعات و برنامه های درسی ، تغییرات اساسی درفرایند یاددهی ویادگیری را به دنبال خواهد داشت 0 دراین رویکرد نقش معلم به عنوان راهنما ونه انتقال دهنده دانش ، نقش دانش آموز به عنوان عضو فعال ، خلاق ، نقاد ومشارکت جو، به جای عضوی منفعل ومصرف کننده دانش و نظام ارزشیابی به صورت فرایند محور نه نتیجه محور ، تغییرخواهد نمود.
مدارس هوشمند از دستاوردهای مهم توسعه فناوری اطلاعات دربرنامه های آموزش و پرورش می باشد که فوائد وآثار ونتایج آن نه تنها درمحیط آموزشی تاثیرات خود را خواهد داشت بلکه تحولی نوین همراه باتجارب واقعی محیط زندگی دانش آموزان و فردای آن ها خواهد بود، درقرن بیست و یکم تصور آن است که دانش آموزان به جای کیف های مملو از کتاب های درسی حجیم ، با کامپیوترهای کیفیLaptap سرکلاس درس حاضر خواهند شد. امکان دسترسی آن ها به اطلاعات نامحدود را فراهم خواهد ساخت0 امتحانات از طریق رایانه انجام خواهد شد ودانش آموزانی که به علت بیماری نتوانند درکلاس درس حاضرشوند، قادرخواهند بود درمنزل از طریق رایانه ها درس های خود را دنبال کنند.
درمدرسه هوشمند فلسفه آموزشی براین موضوع تاکید دارد که هرکس بیشتر توانایی دارد می تواند بیشتر یادبگیرد و برنامه آموزشی طوری طراحی می گردد که تمامی نیازهای متفاوت و توانایی های دانش آموزان را پوشش دهد.
تحولات علمی درسال های اخیر به خصوص درزمینه فناوری اطلاعات لزوم تجدید نظر در امر آموزش وپرورش را صد چندان نموده است تا بتوان از این طریق همگام با تحولات علمی و اطلاعات هزاره جدید حرکت نمود.
تئوری :
تئوری سیستم ها برای طراحی ، توسعه وحل مشکلات سیستم ها برای طراحی سودمند می باشد.
شناخت دانش آموزان نوجوانان که وارد مدرسه هوشمند می شوند از لحاظ حیطه های شناختی - عاطفی و روانی حرکتی ضروری است و فرایند یاددهی یادگیری به گونه ای باید طراحی شود که رشد همه جانبه ومتعادل دانش آموزان را درنظر بگیرد0 برنامه درسی باید بطور گسترده ای نیازها و استعدادهای دانش آموزان مختلف را دربرگیرد.
براساس تحقیق ارائه شده توسط آقای دیوید پرکینز( David perkins ) از دانشگاه هاروارد که نقش اولیه را درطراحی وتوسعه مدارس هوشمند smart schooL ایفا کرده دارای 8 اصل یاتئوری اساسی یادگیری می باشد که عبارتنداز :
1- مدرسه به عنوان سازمان یادگیری : مدرسه نه فقط برای دانش آموزان بلکه برای معلمان مدیران وحتی اولیای دانش آموزان نیز محیط یادگیری است و سازمان یادگیری مدارس هوشمند به نحوی است که دریک فرایند طبیعی از تعیین هدف ها ، محتوا ، ارزشیابی و نحوه نظارت برخود و خلق سیستم پویا کلیه اعضا مشارکت دارند.
2- ارزشیابی یادگیری محور: ارزشیابی برمحور یادگیری است نه محصول وننتیجه کار به نحوی که دانش آموزان ومعلمان را دریک فرایند درگیرنموده ونتیجه ارزشیابی برمحور کیفیت وکاربرد آن برروی دانش آموزان قرارمی گیرد وآزمون ها دربهترین شرایط به عنوان ابزار ارزشیابی به کاربرده می شوند.
3- دانش زابیشی : درمدارس هوشمند با ارائه محتوای مناسب بیش ترین تاثیر را بررشد فکری وعملی دانش آموزان می گذاردو به جای مصرف اطلاعات ودانش توسط دانش آموزان به توانایی تولید دانایی نیزمجهزمی شوند.
4- تاکید بردرک وشناخت اهداف : اهداف برنامه ها و فعالیت های مدارس هوشمند برای دانش آموزان قابل درک به نحوی که خروجی های مدارس براساس اهداف از پیش تعیین شده تنظیم می گردند وبه همین منظور دانش آموزان ازمشارکت وهمراهی بیش تر ومناسب تری درامر یادگیری برخوردار خواهند بود.
5- تاکید برهوش اکتسابی : تحقیقات ومطالعات نشان می دهد که با آموزش روش های تفکر ، به ویژه روش های تلفیقی و روش های فعال تدریس دانش آموزان می توانند از هوش و قدرت تفکر بالاتری درامریادگیری برخوردارباشند.
6- تاکید برتدریس مهارت وانتقال : از دیگر اصول یادگیری درمدارس هوشمند ، استفاده ا ز فنون وروش های تدریسی است که ضمن تقویت انگیزه آنان اوامر یادگیری شبیه سازی والگو گیری ازآن برای آن ها فراهم گردد واین امر موجب می شود که دانش آموزان نسبت به انتقال این مهارت به دیگران به طور خودکار ا قدام نمایند. این نکته درفرایند یادگیری نقش بسیار مفید وموثری را ایفا می کنند.
7- یادگیری محصول تفکراست : آماده سازی دانش آموزان برای تفکر زمینه منطقی نمودن امور را برای آن ها فراهم می نماید.
8- شمول همگانی : از دستاوردهای تفکر خلاق ودرک عمیق ازمسائل ، آماده نمودن دانش آموزان وحتی معلمان درحل مشکلات پیچیده وغامض آموزشی است ، درمدارس هوشمند دانش آموزان ومعلمان این علاقه را به راحتی بروز می دهند وبا تکیه برخلاقیت ونوآوری وارائه روش های جدیددرحل مشکلات اقدام می نمایند.
باعنایت به شرایط یادگیری از دیدگاه گانیه دربحث مفاهیم محسوس ، شیوه آموزش دیداری - شنیداری وارائه موضوعات درسی و مطالب علمی بوسیله فیلم - انیمیشن و..... سریعتر یادگرفته می شود.
همچنین برونر ( broner ) معتقداست یادگیری بطور مکانیکی انجام نمی شود بلکه فراگیر فعالانه موضوعات راتجزیه وتحلیل می کند تا بتواند مسئله ای را کشف کند ( یادگیری اکتشافی) و آزوبل AzobeL معتقد است انسان درذهن خود از کودکی قالبی را شکل می دهد که آنرا ساخت شناخت می نامد، هرگاه موضوعات آموزشی با ساخت شناخت فراگیر هماهنگی داشته باشد فراگیر مطلب را یادمی گیرد0 این یادگیری معنی دار دربرابر یادگیری طوطی وار یا Rote قرارمی گیرد.
یادگیری درمدارس هوشمند به شکل سنتی وخواندن طوطی وار نیست بلکه یادگیری اکتشافی - معنی دار وشناختی مطرح است 0 دیدگاه برنامه درسی مبتنی برمعنی دار بودن ومسوولیت پذیری فرد درجامعه است .
متدولوژی :
یا روش شناسی سیستمها مجموعه ای از الگوها و فنون و روشها وابزارهای مورد استفاده درطراحی می باشد.
شیوه وروش آموزشی مدارس هوشمند دیداری - شنیداری بوده و معلمین دروس مختلف آموزشی خود را به کمک رایانه توسط فیلم ، انیمیشن و.... وابزارهای چندرسانه ای ( بصری ، کلامی ، شنیداری وعملی) ارائه می نمایند تا زمینه رشد همه جانبه استعدادهای دانش آموزان را تدارک ببینند و باتلفیق به جای استفاده ابزاری از فناوری ا طلاعات ویا اراإه واحد مستقل فناوری درکنار سایرواحدهای درسی ، نسبت به کارآمد واثربخش نمودن نظام آموزشی اقدام می شود. به علاوه مدل های آموزشی مدارس هوشمند شرکت فعالانه دانش آموزان را طلب می کند. دانش آموزانی می توانند ازاین رویکرد فایده ببرند که دارای تفکر خلاق ونقادانه باشند وازسطح توانایی قابل قبولی برخوردارباشند.
مدارس هوشمند محیط همکاری و رقابت هستند ومواد آموزشی وتمرینات جهت بسط این مهارت ها دردانش آموزان طراحی شده اند. به عبارت دیگر دراین مدارس ازروش ها اکتشافی - حل مسإله - مشارکتی - واحد کار نیزاستفاده می شود.
ترکیبی از وسایل آموزشی سنتی و رسانه های مبتنی بررایانه درس افزارهای مدرسه هوشمند را تشکیل می دهند.
هرم سیستمی :
- فراهم ساختن منابع متناسب بانیازمعلم ودانش آموز به صورت الکترونیکی وچاپی(کتابخانه - الکترونیکی و...........)
- فراهم ساختن سخت افزار ونرم افزارهای موردنیازوآشنایی معلمان ودانش آموزان باآنها ( شبکه رایانه ای)
- استفاده ازپایگاه اطلاعاتی جامع آموزشی برای دسترسی سریع وساده دانش آموزان ومعلمان
-آغاز آموزش با استفاده از محتوای الکترونیکی تولید شده توسط معلم ویامحتوای استاندارد آموزشی وپرورشی
- محیط ارتباطی بین اجزا مدرسه هوشمند ( plat form )
- مدیریت آموزشی - ارزیابی هوشمند- محیط های گفتگوی دانش آموزان - معلم ومدیر- ارتباط با والدین نیاز، به یک بستر نرم افزاری دارد که به صورت مدل های مجازی به کارگرفته می شودکه به آن
plat form می گویندکه برا ی مدرسه هوشمندباتوجه به نیازهاوشکل کاربایدبه طورمستقل تعریف گردد.
ارتباطات اجتماعی : social relation ship
درمدرسه هوشمند به جهت رشد همه جانبه دانش آموزان درابعاد فکری ، عاطفی وانسانی ارتباطات اجتماعی بالایی دارند و به عنوان نیروی کارمتفکر،دارای سواد رایانه ای درهمه زمینه ها فعال و مشارکت جو می باشند. و دانش آموزان به عنوان فرددرخانواده - درمدرسه با همکلاسی های خود و مقاطع بالاتر یا پایین ترازخود ودراجتماع می توانندبه عنوان فردی مفیدودارای اطلاعات روزوسواد رایانه ای می توانند ، ارتباط سالم برقرارنماید.
نظام آموزش و پرورش مطلوب به نظامی گفته می شود که حاصل آن افرادی است که درسطوح مختلف هوشی ، روحی ، عاطفی و جسمی از تعادل وهارمونی و اعتقاد به خداو ایثار برای خدا برخوردار باشند.
حاصل چنین تلاشی شهروندانی خواهد بود که ازدانش کافی واستاندارد اخلاقی ، مسوولیت پذیری وتوانایی درجهت رسیدن به هرسطحی از رفاه شخصی ، همچنین مشارکت درایجاد تعادل درخانواده ، جامعه وتمامی هم میهنان خود برخوردار باشند.
سطح یادگیری یادگیرندگان : Lerning experiene
طراحی نظام آموزشی مدرسه هوشمند پیش بینی یک روان منطقی ازفعالیت هایی است که برای رسیدن به هدفهای مطلوب یادگیری انجام می گیرد و شامل شناسایی وتثبیت نیازها است . یعنی اولین گام نیاز سنجی است (needs AssessmenT )
ارکان مدرسه هوشمند :
1- محیط یاددهی یادگیری : این محیط چهارحوزه راتحت پوشش خود قرارمی دهد
الف - برنامه درسی ب- روش تدریس ج- ارزیابی د- محتوا
2- مدیریت : منابع وفرایندهای موردنیاز محیط یاددهی- یادگیری را پشتیبانی وحمایت می کند.
3- مسئولیت های افراد ومهارت های مورد نیاز: دررویکرد سیستمی مدیران تبدیل به مدیران یادگیری ومسوولان تبدیل به مدیران آموزشی خواهندشد.
4- فناوری : ایجاد محیط یاددهی - یادگیری مدیریت و ارتباطات بیرونی راه حل های مبتنی برفناوری را الزامی می کند.
رویکرد سیستمی فراگردی است که با استفاده ازآن می توان به تشخیص نیازها شناسایی مساإل تعیین شرایط حل مسإله وتعیین راه حل های مطلوب از بین امکانات مختلف وانتخاب روش ها و ابزارها اقدام نمود تا نیازها کاهش یا رفع گردند.
الف - اهداف :
1- فراهم نمودن رشد همه جانبه دانش آموزان درابعاد ذهنی - جسمی - عاطفی وروانی
2- ارتقاء توانایی ها وقابلیت های فردی
3- تربیت نیروی کار متفکر که دارای سواد رایانه ای باشد.
4- تحول درفرایند یاددهی ویادگیری نظام آموزش وپرورش
5- ایجاد امکان مشارکت والدین ، اجتماع و بخش خصوصی درفرایند آموزشی و پرورشی
** درطراحی منظم سه کار عمده باید انجام شود :
1- planning برنامه ریزی
2- implementation اجرا
3- Evaluation ارزشیابی
* راهبردها وخط مشی ها :
- تاکید برمهارت های فکرکردن
- تدریس ارزش ها وزبان از طریق آموزش
- فراهم نمودن محیط یاددهی - یادگیری
- فراهم نمودن انواع شیوه های آموزشی برای استعدادهای مختلف
- فراهم کردن فرصت های همکاری افراد جامعه با مدرسه
* بازخورد برنامه درسی :
برنامه درسی باید دردانش آموز مهارت ونگرش نقادانه وخلاقیت مثبت ایجاد کند.
- همه جانبه بودن : برروی رشد همه ابعاد انسانی تاکید کند.
- عدم محدودیت : برنامه درسی به دانش آموزان اجازه می دهد از برنامه درسی خود فراتر گام بردارند.
- هدفداری : برنامه درسی تاکید براهداف مهم واساس آموزش وپرورش دارد.
- مبتنی برفناوری : برنامه درسی به دانش آموزان مهارت استفاده ازفناوری را برای رفع نیاز خود می آموزد.
ب - روش تدریس :
- روش تدریس دراین مدرسه ، دانش آموز محورخواهد بود.
- دانش آموز با راهنمایی معلم خود اهداف را شکل می دهد.
- به پیشنهاد معلم وظایف توسط دانش آموزان تعیین می گردد.
- دانش آموز منابع خود را درنظرمی گیرد وازمعلم درمورد آن ها نظرخواهی می کند.
ج - ارزیابی :
- ارزیابی درمدرسه به صورت هوشمند می باشد.
الف - ارزشیابی ورودی = سنجش سطح دانش وتوانایی
ب - ارزشیابی مستمر = اندازه گیری پیشرفت دانش آموز برای سنجش قوت ها وضعف های موجود
ج - استعداد سنجی = شناخت به منظور ارائه آموزش های مورد نیاز و شکوفایی استعدادها
د - ارزشیابی پایانی = باتوجه به سیستم آموزشی حاضر که به صورت کتبی ازمیزان یادگیری دانش آموز به عمل می آید.
** ارزیابی به شکل های مختلف طراحی می شود :
1- ارزیابی درکلاس : این نوع ارزیابی درحین آموزش و پس ازآموزش می باشد.
2- ارزیابی مدرسه ای : این نوع ارزیابی درپایان هربخش درسی می باشد.
3- ارزیابی متمرکز : هرزمان دانش آموز اعلام آمادگی کند به صورت یک پروژه ارائه می گردد.
د - محتوا : محتوا به دو شکل می باشد:
1- محتوای تهیه شده با استانداردهای لازم ( ازطریق دفترتکنولوژی آموزشی وزارت آموزش وپرورش)
2- محتوایی که معلم تولید می کند.
3- به طور کلی محتوا براساس چهارشاخص اصلی شکل می گیرد:
الف - کیفیت فنی ب - جذابیت ج - کیفیت آموزشی د-تطابق با برنامه درسی
** مسوولیت ها ومهارت های حرفه ای :
1- مدیر : دراین مدرسه با اطلاعات و فراینده های هماهنگی سرکاردارد. مدیرمدرسه باید تحت آموزش مداوم فناوری اطلاعات باشد تا دراداره تجهیزات وفناوری و روش ها توانمند گردد.
** آموزش های مورد نیاز :
- مهارت های اولیه IT آشنایی با IcdL ( word-power point )
- نرم افزارهای چندرسانه ای مرتبط با آموزش ( محتواهای درس)
- نرم افزارهای آموزشی و کمک آموزشی درسی( اطلاعات اولیه)
- نرم افزارهای ویژه مدیریت ( بانک های اطلاعاتی مرتبط
- نرم افزارهای اداری مانند ( نرم افزار جامع مدرسه)
** نقش ها و مسوولیت ها :
- تنظیم اهداف قابل حصول برای مدرسه با بررسی نیازهای دانش آموزان ، اولیا و مردم
- برنامه ریزی برای ارتقا دائمی مهارتهای کارکنان اداری درزمینه کاربرد رایانه دراموراداری
- برنامه ریزی راهبردی برای فعالیت های محوله به مدرسه
- تبادل نظر بامعلمان درمورد چگونگی بهبود شیوه های یاددهی - یادگیری دردنیای پرتحول امروزی
** مهارت ها : بکارگیری وعملیاتی کردن تئوریهای مدیریت
- مهارت های خود رهبری - انگیزش - نوآوری- خلاقیت - کارگروهی
- توانایی استفاده ازفناوری های مربوط دراداره مدرسه
-رهبری آموزش
- کاربرد نرم افزارهای چند رسانه ای ومدیریتی
2- معلمان : معلمان نقش هدایتگر را دارا هستند. مهارت ها و آموزش دقیق وکارآمدمعلمان. عاملی مهم ونیاز اساسی درمدرسه هوشمند می باشد که باید درزمینه IT متخصص باشند.
** نقش ها و مسوولیت ها :
- برنامه ریزی وتدارک امورتدریس
-مدیریت فناوری آموزشی
- رسیدگی به وظایف تخصصی درمحیط یاددهی - یادگیری
- ارائه آموزش اثربخش
مهارت ها :
- طراحی آموزش
- فرایند مدیریت کلاس
- ارزیابی یادگیری دانش آموز
- انتخاب منابع متناسب با دانش آموز
- استفاده مناسب از فناوری درامرآموزش
سایرکارکنان باید با نحوه اتوماسیون اداری آشنا باشند تا بتوانند درزمنیه نگهداری پرونده های دانش آموزان - کارکنان - امورمالی - روابط عمومی و ........ به وظایف خود عمل نمایند.
عوامل موفقیت درایجاد وعملیاتی کردن مدارس هوشمندعبارتنداز :
- همه دست اندرکاران باید درپشتیبانی مدارس هوشمند متعهد باشند.
- ارتقاء تخصصی و مداوم معلمان ومدیران مدارس ، کارکنان اداری وسایر پرسنل باید برقرارباشد.
- منابع و سرمایه های کافی باید فراهم باشد.
- سیاست ها ، مقررات ، استانداردها وخط مشی های پشتیبانی مدارس هوشمندبایدایجادشود.
-مدارس باید فرایندهایی را اجرا کنند که نیازهای کارایی واثربخشی رانشان دهد.
- منابع IT برای تسهیل امکان پشتیبانی ونگهداری مداوم آن باید به اندازه کافی توسعه یابد.
- مکانیزم فراگیری برای ارزیابی ونظارت بربرپایی مدارس هوشمند باید تعبیه شود که تعادل اختیارات ومسوولیت های دست اندرکاران مدرسه هوشمندرا تضمین کندتااینگونه مدارس منادی مرحله ای پویا ونوین درتوسعه آموزش وپرورش باشند.
مدارس هوشمند شامل اجزای درهم تنیده ای است که به منظورانگیزش حس کنجکاوی دانش آموزان و مشارکت فعال آن ها طراحی می شود تا با هماهنگ نمودن تلاش دانش آموزان ، معلمان ومدیران درمحیطی جامع و تلفیقی ، نسبت به برآورده نمودن تمامی نیازهای آموزشی افراد اقدام نمایند.
