کلیات مدارس هوشمند
مدرسه هوشمند به مدرسه ای اطلاق می گردد که عملا دانش آموز را برای ورود به دنیای الکترونیک امروزی تربیت می کند.در مدرسه هوشمند همه چیز تحت تاثیر کامپیوتر قرار می گیرد. از نظام مدیریت ، آموزش و تعلیم ، ارتباط با اولیا، سیستم های ثبت نام و دریافت کارنامه ، حضور و غیاب دانش آموزان ، اطلاع رسانی ، بررسی مشکلات احتمالی دانش آموزان تا بحث و پرسش و پاسخ دانش آموزان با آموزگاران به صورت همزمان یا غیر همزمان و دهها کارکرد دیگر.البته این بدان معنا نیست که در مدرسه هوشمند به نظام اجتماعی توجهی نمی شود.بلکه تمامی مراحل مربوط به تربیت اجتماعی فراگیران با استفاده از روشهای نوین و تایید شده به قوت خود باقیست. در مدارس هوشمند دانش آموز نقش یادگیرنده دارد و معلم بیشتر به تعریف آموزیار نزدیک می شود. معلم می کوشدکه به جای جستجو برای در اختیار قراردادن پاسخ و راه حل چگونه آموختن و پویا بودن و شیوه های دستیابی به پاسخ سوالات و تمیز قابلیت استناد منابع را در دانش آموزان تقویت کند. هم چنین در این مدارس قابلیت آن وجود دارد که دانش آموز با منابع علمی معتبر در سراسر جهان ونیز با دانش آموزان در مدارس (با قابلیت هوشمند)دیگر ارتباط برقرار کند.در این مدرسه دانش آموز با صرف زمان بر روی کشف اطلاعات قابلیت های خود را گسترش داده و به این توانمندی می رسد که با کوله باری از اطلاعات و ترکیب آن با خلاقیت شخصی خود، در موقعیت های مختلف شیوه های نوین ابداع کند. . در این مدرسه روش تدریس براساس دانش‌آموز محوری است. تأکید بر مهارت فکر کردن و فراهم ساختن محیط یاددهی ـ یادگیری از راهبردها و خط مشیهای مدرسه هوشمند است.
هفت اصل کلیدی در مدارس هوشمند عبارتند از:
1)دانش خلاق 2)استعداد یادگیری 3)توجه به فهم مطالب 4) آموختن با هدف تسلط و انتقال آن 5) ارزیابی آموخته‌ها به شکل متمرکز 6) غلبه بر مشکلات 7) مدرسه به عنوان یک سازمان آموزشی.
در مدارس هوشمند کامپیوتر و صفحه های نمایش جایگزین تخته سیاه و سی دی ها جایگزین کتاب و تاحدودی جایگزین دفتر می شود. محتواهای الکترونیک از دو منبع تامین خواهد شد:یکی محتواهای آماده و تایید شده توسط نظام آموزشی و دیگری محتوای تولید شده توسط خود آموزگار. البته در مدارس هوشمند نیازی نیست که معلمین توانایی کامل تولید محتواهای الکترونیک را دارا باشند چون این یک ایده ی آرمانی است . اما باید دست کم با انواع منابع موجود و تولید شده آشنا باشند و توانایی استفاده ی به جا و به موقع از این محتواها را دارا باشند. چه بسا اینکه استفاده ی نا بجا از این گونه محتواها تاثیرات مخربی بر روند یادگیری بگذارد.البته محتواهای آموزشی توسط دانش آموز نیز می تواند تولید شود و فراگیر از این طریق از طرفی با جستجو برای تهیه منابع محتوا بر دانش خود می افزاید و آموخته هایش را نمایش می دهد و از طرف دیگر توانمندی های خود را در استفاده از نرم افزارهای گوناگون نمایش می دهد. در این گونه مدارس کسب موفقیت دست‌یافتنی است و میزان آن به تلاش و پیگیری دانش‌آموزان و هدایت صحیح و جهت دار بستگی دارد. در این روش روح پژوهش و جست‌وجوگری، جایگزین روحیه بی‌هدف دانش‌آموز خواهد شد. در این روش رکن اصلی برای هرگونه تغییر، تغییر در فکر است و ابزار و امکانات تنها وسیله‌ای برای جامه عمل پوشاندن به افکار هستند..
در طراحی یک مدرسه هوشمند باید به چهار فاکتور تاثیرگذار توجه کرد:
1) عوامل محیطی(فضا و طراحی مناسب مدرسه، کلاس ها و...).
2) عوامل اجرایی و یادگیرندگان(آموزش قبل از شروع به جهت توجیه مدیران، معلمان و دانش آموزان).
3) عامل سخت افزاری و شبکه طراحی مهندسی وسایل ارتباطی شبکه و سخت افزاری.
4) عامل مهم نرم افزار و دیجیتال.
د)آیا مدرسه هوشمند همان مدرسه مجازی است ؟
خیر مدارس مجازی و مدارس هوشمند با هم بسیار متفاوت هستند. مدارس هوشمند مدارسی هستند که مبانی توسعه آنها استفاده از فناوریهای نوین اطلاعات و ارتباطات می‌باشد و تفاوت آن با مدارس مجازی این است که در این مدارس دانش‌آموزان باید حضور فیزیکی داشته باشند اما در مدرسه مجازی، دانش‌آموز و معلم می‌توانند کیلومترها از هم فاصله داشته باشند و نیازی به حضور فیزیکی دانش آموزان نیست.در مدارس مجازی معمولا تدریس و ارزشیابی از طریق سیستم های مجازی(اینترنت-تلفن – نامه و ..) انجام می گیرد. درحالی که توسعه ی مهارت های اجتماعی و حضور در جمع وارتباط مستقیم با آموزگار از ویژگی های اصلی مدارس هوشمند است .
مدرسه هوشمند هدف یا وسیله؟
گاهی احساس می شود که مدارس باوجود برداشتن گامهای مفید ، این عنصر خیلی سودمند را تبدیل به دشمن آموزش می کنند. مدارس هوشمند وسیله ای است برای تحقق آرمانهای بزرگتر. هدف این نیست که درمدارس تجهیزات هوشمند موجود باشد و ظاهر مدرسه هوشمند باشد.باید بدانیم که مدرسه هوشمند به این دلیل مورد توجه قرار گرفته که می تواند ابزار مناسبی برای تعمیق یادگیری و توانمند سازی دانش آموزان باشد.ابزاری که محدودیت های زمانی و مکانی و امکاناتی را به سادگی از جلوی پای آموزگار برداشته و می تواند با استناد به مدارک بی انتهای موجود در کتابخانه های دیجیتال محیط یادگیری را از حالت خشک و کسل کننده به یک محیط بی انتها، جذاب و باقابلیت دسترسی آسان گسترش بدهد. معلمان و مدیران محترم بایدبه این نکته توجه داشته باشند که تجهیز مدارس به فناوریهای نوین وقتی مثمرثمر خواهد بود که در جای مناسب استفاده شود . استفاده از سی دی های آموزشی غیر استاندارد ، جایگزین کردن فعالیت های اجتماعی و مهارت آموزی های مهم ، با فعالیت های کامپیوتری نه تنها به نظام آموزشی کمکی نخواهد کرد بلکه دانش آموزان را تک بعدی و منفعل بار خواهد آورد.
و) مدارس هوشمند در ایران و مشکلات آن
به نظر می رسد اجرای طرح هوشمند سازی مدارس در ایران ، مانند بسیاری از طرح های دیگر به صورت تقلیدی و بدون کار کارشناسانه و برنامه ریزی دقیق و بومی سازی صورت گرفته باشد.بدون توجه به اینکه کشورهای پیشرو در این طرح حدود ده سال در این زمینه تحقیق و بررسی کرده اند و بعد از دستیابی به بهترین الگوها شروع به فرهنگسازی در این زمینه کرده اند . این در حالیست که در کشور ما موانع بسیار بزرگی سر راه شکل گیری صحیح مدارس هوشمند است :
1- در کشور ما نسل فراگیر ارتباط بسیار اندکی با کامپیوتر دارند و در بسیاری موارد دیده می شود که فرزندان خانواده های تحصیلکرده و متمول نیز یا اصلا با کامپیوتر اشنایی ندارند یا از آن به عنوان وسیله بازی استفاده می کنند.
2- عدم آشنایی فرزندان ایران با زبان های خارجی خود از موانع بازدارنده این طرح می باشد. آموزش زبان در ایران به صورت رسمی خیلی دیر و غیراستاندارد آغاز شده و دیده می شود که در سیستم آموزش رسمی دانش آموزان با زبان انگلیسی بسیار غریب هستند و تنها کسانی به این زبان مسلط خواهند بود که با صرف هزینه در آموزشگاههای آزاد ثبت نام و به طریق غیر رسمی به فراگیری زبان بپردازند.
3- درمورد سیستم آموزشی کنونی که تکیه بر نقش اصلی معلم در کلاس درس دارد به نظر می رسد هوشمند سازی مدارس تنها این سیستم را تشدید می کند و به جای آنکه دانش آموز را مجبور به کنکاش در اطلاعات کند ، او را وادار به حفظ کردن انبوهی از اطلاعات می کند.
4- ساختار فیزیکی اکثر مدارس سنتی است و تجهیز و تغییر کاربرد این تعداد مدرسه از نوع سنتی به هوشمند نیاز مند صرف بودجه و زمان زیادی می باشد.هم چنین طراحی سخت افزاری محیط مدرسه و شبکه های داخلی مدارس خود نیز مستلزم صرف پتانسیل های بسیاری خواهد بود.
5- معلمان و مسئولان مدارس نیز جزو طلایه داران این تحول خواهند بود. عدم آشنایی آموزگاران با منابع و شیوه های استفاده از آنها خود یکی از بزرگترین موانع هوشمند سازی مدارس ایران است .
6- به محض ورود مدارس به سیستم هوشمند ، نیاز به وجود نرم افزارهای استاندارد و مطابق با رویکرد کتابهای درسی ، ایجاد بانکهای اطلاعاتی قوی به زبان فارسی ،احساس می شود. قابلیت دستیابی دانش آموزان از مدرسه یا منزل به اینترنت پرسرعت نیز جزو ضروریات کارکرد صحیح مدارس هوشمند به شمار می رود.
ودرپایان
هوشمند سازی مدارس ، ابزاری بسیار مناسب برای تحقق آرمانهای آموزشی است . به شرط آنکه قبل از آن بررسی های دقیق در مورد این طرح توسط کارشناسان خبره صورت گیردو این طرح متناسب با فرهنگ و ویژگیهای کشور ما برنامه ریزی شود. بعد از آن می بایست محتواهای کتابهای درسی از حالت حفظی بودن خارج و به سمتی سوق داده شود که در آن جایگاهی برای بسط داده ها و تحقیق و پژوهش اختصاص داده شود.منابع مرجع و بانکهای اطلاعاتی به زبان فارسی طراحی و به صورت عمومی برای همگان قابل دسترسی باشد و زبان انگلیسی به صورت کاربردی و ماندگار با شیوه های نوین از دوره ی ابتدایی آموزش داده شود.زیرساختهای سخت افزاری لازم فراهم و نرم افزارهای استاندارد و متناسب توسط تیم های کارآزموده طراحی شود. معلمان و خانواده هامجهز به مهارتهای لازم برای استفاده از ابزارهای الکترونیک باشند و این باور در آنها شکل گرفته باشد که آموزش الکترونیک چیزی فراتر از بازی و سرگرمی است .و اگر بدون در نظر گرفتن موارد فوق و بدون فراهم کردن امکانات و فرهنگ لازم دست به اقدام شتاب زده ی این طرح بزنیم از رایانه ها دکوری خواهیم ساخت در مدارس که به زودی فراموش خواهیم کرد حتی دستمالی به آن بکشیم .......
نوشته شده توسط سید محسن رضائی
