ستون پنجم
اصطلاح ستون پنجم از نظر معنی و مفهوم مجازی همان جاسوسی است؛ منتها با این تفاوت که جاسوس به ضرر و زیان بیگانه کار می کند و نفع و مصلحت ملت و کشور خویش را ولو به قیمت جان از نظر دور نمیدارد؛ در حالی که ستون پنجم این معنی را افاده نمی کند بلکه افراد این ستون، دانسته یا ندانسته به زیان و ضرر خودی و نفع بیگانگان کار می کنند.
وقتی که ریشه تاریخی آن دانسته شود حقیقت مطلب بهتر روشن می گردد.
در جنگهای سه ساله اسپانیا (39 - 1936 میلادی) هنگامی که ژنرال مولا یکی از سرکردگان سپاه ژنرال فرانکو با ارتش خود به سوی مادرید پایتخت اسپانیا پیش میرفت، برای کمونیستها که بر شهر مسلط بودند پیغام فرستاد که: «من با چهار ستون سرباز و تجهیزات از شرق و غرب و شمال و جنوب به سوی مادرید پیش می آیم ولی شما فقط روی این چهار ستون حساب نکنید بلکه ستون دیگری به نام "ستون پنجم" هم داریم که در مادرید و حتی در میان جمع شما هستند که دانسته یا ندانسته برای ما فعالیت می کنند. شاید هم با ما موافق نباشند ولی چون با عقیده و نظریه شما صد در صد مخالف هستند لذا اعمالشان غیر مستقیم به نفع ما تمام می شود. اگر از چهار ستون اعزامی واهمه ندارید از این "ستون پنجم" بترسید که در تمام امور و شئون شما نفوذ دارند و راه ورود چهار ستون را به داخل شهر هموار می کنند.»
همینطور هم شد و بالاخره ژنرال فرانکو با کمک همین ستون پنجم و خرابکاری آنها توانست پایتخت اسپانیا را که کابوس قحط غلا و گرسنگی بر آن سایه انداخته بود تصرف کند و سلطه و سیطره کمونیستها و جمهوری خواهان را از سراسر خاک اسپانیا براندازد. از این تاریخ است که دو کلمه ستون پنجم وارد اصطلاحات سیاسی شد و به عاملان اجنبی و به طور کلی هر فرد و دسته ای اطلاق گردید که اعمالی به زیان و ضرر خودی و سود بیگانه انجام دهند.
در همین جنگ بین المللی دوم اگر دقیقاً بررسی کنیم، ملاحظه می شود که پیروزیهای برق آسای اولیه دولت نازی آلمان هیتلری به آن شکل و صورتی که در تاریخ لشکرکشیهای نظامی بی سابقه بوده بیشتر از رهگذر وجود ستون پنجم در کشورهای متخاصم و فعالیتها و خرابکاریهای آنان انجام پذیرفته است و گرنه عقل سلیم و بطور کلی قاعده و ضابطه نظامی و لشکر کشی حکم نمی کند که کشوری هر قدر هم نیرومند باشد کشورهای مجاور را که اتفاقاً ضعیف هم نبودند و همه چیز داشتند یکی پس از دیگری در ظرف چند روز به تصرف درآورد.
اصطلاح ستون پنجم با وجود آنکه قدمتی ندارد معذالک به علت بسط و جامعیت معنی و مفهوم کلمه چنان به سرعت اشاعه و انتشار یافت که در حال حاضر هر جا پای جاسوسی و خیانت حتی در مجامع و خانواده ها به میان آید از آن برای افاده مقصود استفاده و استناد می کنند. کما اینکه تحولات و دگرگونیهای سیاسی ایران بعد از شهریور 1320 خورشیدی و خیانتهایی که از طریق مختلف نسبت به ایران و ایرانیان صورت گرفته موجب گردیده است که این اصطلاح سیاسی از اروپا به ایران بیاید و در موارد مقتضی به صورت ضرب المثل مورد استفاده و استناد قرار گیرد. در پایان مقال، ناگفته نماند که در سال 1360 شمسی کتابی تحت عنوان "ستون پنجم" به وسیله آقای کاظم اسماعیلی به فارسی ترجمه گردیده است که در این کتاب از داستان ستون پنجم آلمان نازی در انگلستان بحث میکند. ستون پنجم مزبور حتی در انتیلیجنس سرویس انگلستان هم نفوذ کرده بود.
