باهوشم ولی یاد نمی گیرم!

تعجب می کنید اگر بگوییم اختلال یادگیری با ضریب هوشی کودک هیچ ارتباطی ندارد؟!

آرش، دانش آموز کلاس دوم و ۸ ساله است. او فقط در درس دیکتهدچار مشکل است به طوری که اختلاف نمره فاحشی بین نمره دیکته و سایر درس هایش وجوددارد. مثلا نمره دیکته او معمولا بین ۵ تا ۱۲ در نوسان است، در حالی که نمره سایردروس از جمله ریاضی بین ۱۸ تا ۲۰ است. معلم او عنوان می کند که آرش از نظر هوشی درحد طبیعی است، زیرا در سایر دروس هماهنگ با دیگر دانش آموزان پیش می رود. غلط هایدیکته آرش انواع مختلف دارد، مثلا حروف مشابه را با هم اشتباه می کند(مقازه به جایمغازه)، کلمات را همانگونه که می شنود، می نویسد(رفتن به جای رفتند، پمبه به جایپنبه)، وارونه نویسی و قرینه نویسی(آب آب به جای بابا) دارد یا یک حرف از یک کلمهرا حذف یا به آن اضافه می کند. با توجه به مشکلات ذکر شده برای آرش اختلال یادگیریدیکته نویسی مطرح می شود. این که این اختلال چیست و چه راهکاری برای رفع آن باید درنظر گرفت را دکتر کتایون خوشابی، روان پزشک توضیح می دهد.

● اختلال یاد گیری چیست؟

اختلال یاد گیری به عنوان یک اختلال عصب زیست شناختی یا اختلالپرد ازش زبان تشخیص د اد ه شد ه که به وسیله عملکرد مغز به وجود آمد ه است. اختلالیاد گیری ممکن است از لحاظ علمی د ر حوزه های شناسایی کلمه، اد راک، خواند ن، حسابکرد ن، استد لال کرد ن، هجی کرد ن یا کلمه بند ی و نوشتن به وجود آید . اختلال یادگیری غالبا وابسته به عملکرد غیرعاد ی مغز به ویژه د ر حوزه گفتار است. اختلال یادگیری که د ر زمینه علمی تشخیص د اد ه شد ه ممکن است د ر زمینه های د یگر نیز اختلالایجاد کند . به طور مثال فعالیت های روزمره یک فرد د ر خانه ممکن است از ناتوانیبالقوه حافظه، استد لال یا حل مسئله تاثیر بگیرد . به علاوه ممکن است تاثیرنامطلوبی بر ارتباطات اجتماعی بگذارد زیرا ضعف فرآیند شناختی فرد موجب می شود او در فکر کرد ن یا رفتار، د چار اشتباه یا کج فهمی رفتار د یگران شود. اختلالات یادگیری ممکن است با حالت های مختلف مانند اختلال بیش فعالی، اختلالات رفتاری،ناتوانایی های حسی یا د یگر شرایط کلینیکی ارتباط د اشته باشد.

● علت اختلال یادگیری چیست؟

بیشترین مطالعات انجام شده در زمینه اختلالات خواندن صورت گرفتهاست که مجموعه ای از عوامل ارثی و محیطی را مطرح می کند.

متخصصان می گویند، ژنتیک در بروز این اختلالات نقش مهمی دارد بهطوری که در تعدادی از موارد مشکل مشابه کودک در دیکته نویسی یا روخوانی در اقوامدرجه اول مثل پدرومادر یا درجه دوم خانواده پدری و مادری نیز وجود دارد. یکی ازتئوری های هنوز هم مطرح در اختلالات یادگیری، برطرف نکردن جانبی در کودک است. بهطوری که در پایان ۶سالگی راست دستی یا چپ دستی در کودک مشخص می شود.

به طور طبیعی در کودکان راست دست پای راست، گوش راست و چشم راستبرتری دارند (توپ زدن با پای راست، شنیدن صدای ساعت مچی با گوش راست، نگاه کردن بهداخل کاغذ لوله شده با چشم راست) در تعدادی از کودکانی که اختلالات یادگیری دارندبرتری جانبی اتفاق نمی افتد مثلا آن ها چپ دست، راست پا، چپ چشم و راست گوش هستند. در صورتی که کودک اختلال یادگیری داشته باشد و برتری جانبی نیز مشخص نشده باشد،بهتر است با تمرین های خاص این برتری جانبی را ایجاد کرد. عوامل دیگری هم در سببشناسی این اختلالات مطرح می شوند که هیچ یک قطعی نیستند اما به هر حال به نظر میرسد حافظه دیداری و شنیداری این کودکان دچار اختلال است.

● انواع اختلالات یادگیری چیست؟

اختلالات یادگیری دسته ای از اختلالات مربوط به یادگیری هستندکه شامل ۳اختلال یادگیری در دیکته نویسی، روخوانی و ریاضی است. تعدادی از کودکانیکه مشکل دیکته نویسی دارند اختلال روخوانی هم دارند و بالعکس کودکان نارساخوان دردیکته نویسی هم مشکل دارند. در مجموع ۳۰ تا ۵۰ درصد مردم دچار اختلال یادگیریناشناخته هستند و تقریبا ۳ میلیون کودک بین ۶ تا ۱۸ سال به نوعی برخی اختلالاتیادگیری را دارند. نکته مهم آن است که این اختلالات در پسران بیشتر از دختران است. حدود نیمی از اختلال های یادگیری در حوزه های اختلال خواندن طبقه بندی می شوند، دربیشتر موارد شروع اختلال یادگیری در فاصله زمانی پیش از دبستان تا کلاس دوم مشخص میشود. شروع پیش از کلاس اول معمولا نشانگر نوعی تاخیر رشدی در زبان، تاخیر دریادگیری مفاهیم جدید در خانه یا تاخیر در عملکرد، در مقایسه با همسالان پیش دبستانیو مهدکودکی است. شروع در اوایل ورود به مدرسه معمولا به شکل نمره های پایین ویادگیری ضعیف معلوم می شود.

● چطور می توان اختلال یادگیری را تشخیص داد؟

این کودکان بهره هوشی طبیعی دارند، از نظر حواس بینایی و شنواییسالم بوده و امکانات محیطی و آموزشی نسبتا مناسبی هم دارند. این کودکان محدودیت هایشدید عاطفی ندارند اما با وجود این، در یک یا چند زمینه مثلا درس دیکته یا روخوانیپایین تر از حد انتظار با توجه به بهره هوشی هستند. برای تشخیص انواع اختلالاتیادگیری در کلاس اول باید حداقل ۶ تا ۹ماه از شروع سال تحصیلی گذشته باشد زیرابسیاری از اشکالات ذکر شده در شروع سوادآموزی طبیعی تلقی می شوند. برای تشخیصاختلال یادگیری دیدن دفتر دیکته، ریاضی و مشاهده روخوانی کودک الزامی است و در صورتداشتن آگاهی از این اختلالات بهترین مرجع تشخیص، معلمان هستند.

● اختلالات مربوط به ریاضی کدام است؟

در این اختلال کودک به طور اختصاصی با وجود داشتن هوش طبیعی درعملکرد ریاضی بسیار ضعیف عمل می کند و اختلاف نمره ریاضی با سایر دروس کاملا مشخصاست. در هر مقطع تحصیلی کودک در کسب مهارت های ریاضی مربوط به همان مقطع اشکالدارد. مشکلات شایع در این گروه از کودکان شامل نفهمیدن اصطلاحات ریاضی، درک نکردناعمال و مفاهیم ریاضی، نشناختن نمادهای عددی یا گروه بندی ارقام، رعایت نکردن مراحلریاضی، شمارش اشیا و یادگیری جدول ضرب و اشکال در مهارت هایی که نیاز به تمرکز داردمانند کپی کردن درست اعداد و به خاطر سپردن اعداد است. در تعدادی از کودکان کهاختلالات یادگیری و علائم مربوط به کمبود تمرکز نیز وجود دارد، اشتباهات ناشی از بیدقتی نیز به علائم اختلالات یادگیری اضافه می شوند. در صورت وجود هر ۲ اختلالیادگیری و کمبود تمرکز، استفاده از داروهای اختصاصی برای افزایش تمرکز، کمک کنندهاست. علائم همراه دیگر شامل اضطراب، افسردگی، بی علاقگی به انجام تکالیف مدرسه و بیمیلی برای حضور در مدرسه به دلیل کاهش اعتماد به نفس در کودک است.

● این اختلال چطور درمان می شود؟

از نظر درمانی این کودکان نیازمند آموزش های خاص هستند و موثرترین راه، استفاده از آموزش های کمکی است. در تهران ۲ مرکز ویژه اختلالات یادگیری وابسته به سازمان آموزش و پرورش و تعدادی مراکز خصوصی که برای این دسته از کودکان برنامه آموزشی خاص دارند، وجود دارد. به هر حال دانش آموزانی که اختلالات یادگیری دارند، مظلوم ترین کودکان در نظام آموزشی هستند که با تشخیص زودرس و درمان به موقع در بسیاری از موارد مشکلات یادگیری آن ها حل می شود. با حمایت درست و مداخله مناسب، این کودکان می توانند در مدرسه موفق بوده و در بزرگسالی نیز انسانی موفق باشند.