چگونه «نه» بگوییم؟

 

 

 

دکتر جعفر عطاری مقدم، روان پزشک عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران، دانشکده علوم رفتاری و سلامت روان: مهارت «نه» گفتن یکی از مهارت های اساسی سلامت روان است. این موضوع بسیار مهم است که بدانیم چرا، چگونه و کجا جواب «نه» بگوییم. فردی که بتواند به هر کدام از این پرسش ها جواب درستی دهد از سلامت روانی طبیعی و خوبی برخوردار است.

چرا باید «نه» بگوییم؟

در بسیاری اوقات جوات مثبت دادن باعث وارد آمدن ضررهای زیادی به افراد می شود. برای مثال کسانی که همیشه با بله گفتن دنبال تایید دیگران هستند و از خودشان می گذرند اغلب در مدیریت زمان دچار مشکل می شوند چون با جواب مثبت دادن نامناسب باعث از دست دادن وقتشان می شوند.
درواقع این باور غلطی است که همواره باید به دیگران «بله» گفت تصور اینکه ممکن است رابطه ای برهم بریزد. چون با داشتن این طرز فکر تنها به خودمان آسیب رسانده ایم. جدا از این فردی که توانایی «نه» گفتن ندارد و تنها برای راضی نگه داشتن دیگران جواب مثبت می دهد احساس خوبی هم از خودش نخواهدداشت و در بسیاری موارد دچار احساس اضطراب خواهدشد.

منفعل ها بیشتر «بله» می گویند.

افرادی که با وجود نارضایتی برای متقاعدکردن دیگران به آنها جواب «بله» می دهند و از خود می گذرند از لحاظ شخصیتی منفعل تر و وابسته تر هستند. مهم تر از همه، این افراد در کودکی و نوجوانی بدون اعتماد به نفس بوده اند، بنابراین اگر نتوانیم به دیگران جواب «نه» بدهیم وقتمان هدر رفته و نمی توانیم به اهدافمان دست پیدا کنیم. همچنین اعتماد به نفس را نیز از دست خواهیم داد و مهم تر از همه در روابطمان با دیگران نیز دچار مشکل خواهیم شد.

 

 

 

چگونه «نه» بگوییم؟

روش های زیادی برای ابرازکردن جواب «نه» وجود دارد. خشونت، تهدید، تحقیر و مسخره کردن از راه هایی است که متاسفانه بسیاری از افراد از آن برای نه گفتن استفاده می کنند. برای مثال فردی پاسخ منفی خود را این گونه ابراز می کند: «تو اصلا نمی فهمی» یا «تو دیوانه شده ای» و... درواقع از طریق مسخره کردن و تحقیر به دیگران جواب منفی می دهد.
در «نه» گفتن باید چند نکته را رعایت  کرد؛ اول اینکه وقتی با یک درخواست روبرو می شویم باید به این فکر کنیم که جواب مثبت دادن به این درخواست چه منافعی را شامل حال ما خواهدکرد. لازمه این کار هم این است که در مورد درخواستی که از ما شده است خوب فکر  کنیم و سریع جواب مثبت بدهیم.

قاطع «نه» بگویید

در جواب منفی دادن خیلی مهم است «نه» گفتن ما قاطع، کوتاه، صادقانه و مستقیم باشد. در «نه» گفتن سعی کنید از عذر و بهانه زیاد، حاشیه رفتن و  معذرت خواهی مفصل استفاده نکنید بلکه مستقیم و کوتاه «نه» بگویید.

تاثیر ارتباطات غیرکلامی در «نه» گفتن

مطالعات نشان داده ارتباطات بین افراد بیشتر براساس ارتباطات غیرکلامی است تا کلامی، در جواب منفی دادن سعی کنید از  ارتباطات غیرکلامی بهره ببرید. حتی الامکان روبروی فرد قرار بگیرید و با او تماس چشمی برقرار کنید.
همچنین در پاسخ دادن نباید به گونه ای باشیم که حالت چهره مان با توجه به پاسخی که می خواهیم ارائه دهیم در هماهنگی باشد تا این برداشت در فرد مقابل به وجود نیاید که ما او را به مسخره گرفته ایم.

ارتباط با «نه» گفتن آسیب نمی بیند

می توان با «نه» گفتن هم یک رابطه را حفظ  کرد. اگر نگران این هستیم که با جواب مثبت ندادن رابطه مان را از دست می دهیم، می توان تدبیری اندیشید که با روشی درست «نه» بگوییم و رابطه مان را نیز حفظ کنیم. همان طور که گفتیم وقتی صادقانه، کوتاه، مستقیم و همراه همدلی کردن به دیگران جواب «نه» بگوییم می توانیم انتظار برهم نخوردن ارتباط را داشته باشیم.

از موقعیت های آسان تر شروع کنید

برای اینکه «نه» گفتن را تمرین کنیم و جسارت خود را افزایش دهیم بهتر است از موقعیت های کوچک تر و با افرادی که با آنها بیشتر صمیمی هستیم شروع کنیم تا به تدریج بتواینم در موقعیت های دشوارتر «نه» بگوییم. برای مثال رد خوردن یک غذا یا بیرون نرفتن با یک دوست نمونه ای از جواب نه دادن به یک موقعیت ساده است.

کجا «نه» بگوییم؟

اولویت نه گفتن در مورد همه افراد به موضوعاتی مربوط می شود که جواب مثبت دادن ما بالقوه یا بالفعل خطراتی را شامل حال ما کند. برای مثال فردی خواسته ای از شما دارد. اگر شما جواب مثبت به این تشخیص بدهید خطر از دست دادن زمان زیادی را به جان خریده اید. به همین دلیل باید در این شرایط قاطعانه «نه» بگویید.
 گاهی اوقات بیشتر بزهکاری ها یا گرفتار شدن فرد به سیگار و امثال آن از همین ناتوانی در «نه» گفتن ساده شروع می شود که ابتدا با یک تعارف ساده آغاز شده و به دلیل ناتوانی فرد برای «نه» گفتن باعث بروز مشکلاتی در او می شود، بنابراین خطر جواب مثبت دادن ممکن است با محدودیت زمانی، از دست دادن آبرو، فقدان مالی و خطر روانی یا  جسمی همراه باشد که فرد با جواب مثبت دادن عاید خود کرده است.

چه جاهایی «نه» گفتن ضروری نیست؟

متاسفانه بعضی از والدین تصور می کنند فرزندانشان باید همیشه جواب «نه» بشنوند و آنها هستند که باید برای فرزندانشان تعیین تکلیف کنند که چه کاری باید انجام دهند.
این نوع «نه» گفتن اصلا جایز نیست. در برخورد با اعضای خانواده باید تا آنجا که امکان دارد حق انتخاب را به آنها دهیم و به صورت مکرر به آنها «نه» نگوییم.
وقتی بچه ها را بیش از حد محدود می کنیم و آنها را تحت کنترل خود در می آوریم، تصور بدی از «نه» گفتن در ذهنشان شکل می گیرد که در بزرگسالی دچار مشکل خواهند شد. درواقع از همان سنین کودکی باید به بچه ها آموزش «نه» گفتن را به درستی نشان داد.