سنجش و اضطراب امتحان

 ریشه یابی و راه های رفع اضطراب

نگرانی از امتحان، احساس نگرانی یا اضطرابی است که یادگیرندگان هنگام شرکت در امتحان از خود بروز می دهند. اغلب یادگیرندگان، نگرانی از امتحان را تجربه می کنند، اما اگر میزان آن از حالت متعارف فراتر برود (مانع فعالیت یادگیرنده شود)، نه تنها یادگیرنده را برای شرکت در امتحان تشویق نمی کند، بلکه باعث اختلال و نارسایی در عملکرد حافظه (یادآوری) نیز می شود. فهرست زیر، چند نمونه از سخنان دانش آموزان را درباره ی نگرانی امتحان ارائه می دهد:

·         نگران مردود شدن در امتحان هستم.

·         شب قبل از امتحان نمی توانم خوب بخوابم.

·         گاهی برای فرار از امتحان، نقشه می کشم.

·         غالباً قبل و ضمن امتحان، بسیار عرق می کنم.

·         در جلسه ی امتحان، دچار تپش قلب یا تنگی نفس می شوم.

·         هنگام پاسخ به سؤال ها، تمرکز فکر برایم سخت است.

 

اگر یادگیرنده ای را می شناسید که چند مورد از نشانه های یاد شده را به طور دائم احساس می کند، به احتمال زیاد از نگرانی امتحان رنج می برد و برای کاهش نگرانی او باید چاره ای اندیشید. معلمان آگاه و کارشناسان با تجربه ی تعلیم و تربیت، به این گونه یادگیرندگان توصیه می کنند.

·         وقت بیشتری برای مطالعه اختصاص دهند.

·         از روش های مطالعه ی مؤثر مانند پیش خوانی، سؤالی کردن، خواندن، تفکر کردن، از بَر کردن و مرور کردن (پس ختام) استفاده کنند.

·         برای فهم و درک بهتر مطالب درسی، با هم کلاسی های خود بحث کنند.

·         چند نمونه از سؤال های امتحانی سال های قبل را بررسی و پاسخ دهند.

·         نکات برجسته ی درس را یادداشت و آن ها را مرور کنند.

·         در جلسه ی رفع اشکال به طور فعال شرکت کنند.

·         روش های آرام بخشی مانند تنفس عمیق، انتخاب محل مطالعه ی مناسب، دوری از آلودگی های محیطی (شنیداری، دیداری و...) را به کار بگیرند.

·         برای خود، برنامه ی زمانی مطالعه تنظیم کنند.

·         قبل از امتحان خواب کافی داشته باشند.

·         از راهبردهای جواب دادن به سؤال، مانند اولویت قائل شدن برای پاسخ دادن به سؤال های آسان تر و پیش خوانی سؤال ها استفاده کنند.

 و...

 

درست است که عمل به رهنمودهای یاد شده احتمالاً می تواند دلهره و نگرانی یادگیرنده از امتحان را کاهش دهد، اما باید بدانیم، حتی یادگیرندگانی قوی نیز وجود دارند که از دلهره یا اضطراب امتحان رنج می برند. بنابراین، باید برای کاهش این عامل مُخل یادگیری و یادآوری، اندیشه کرد و راه های دیگری را در نظر گرفت. برای بهبود این نوع از نگرانی امتحان، راهبردهای زیر توصیه می شود:

• به منظور بهبود توانایی یادگیرندگان دارای اضطراب، فرصت بیشتری برای بازبینی اطلاعات جدید به آنان بدهید. به این صورت که اگر سؤال از متن سخن رانی معلم انتخاب می شود،  تکرار مطالب و مکث بین آن ها مفید است. اگر سؤال از محتوای فیلم ارائه می شود، اجازه ی بازبینی فیلم می تواند به یادگیرنده کمک کند. اگر هم سؤال به طور مکتوب ارائه می شود، باید به یادگیرنده فرصت داد تا موضوع را چند بار بخواند. علاوه بر این، ارائه ی دستورات روشن و بدون ابهام و رعایت ساختاربندی مطالب، به پردازش اطلاعات توسط یادگیرنده ی مضطرب کمک می کند.

• به یادگیرنده برای اصلاح اشتباهاتش فرصت بدهید. وقتی یادگیرنده ای اشتباهش را اصلاح کرد، نباید هیچ شواهدی از اشتباه او باقی بماند. در واقع باید به یادگیرنده اجازه داد ورقه ی خودش را بر اساس روش درست راه حل، تصحیح کند و سپس آن را به معلم تحویل دهد.

 

 استرس امتحان

• از آزمون به عنوان ارزیابی نهایی شایستگی یادگیرنده استفاده نکنید، ضرورت دارد معلم ضمن برگزاری آزمون، به یادگیرندگان بگوید این آزمون به شما اجازه می دهد دریابید چه مقدار از مطالب را درک کرده اید و یا نفهمیده اید و هنوز به چه مقدار مطالعه نیاز دارید. سپس به آنان اجازه دهد، در صورت شکست در آزمون، برای جبران شکست، در آزمون دیگری شرکت کنند. هم چنین، برگزاری امتحان در شرایطی که زمان مناسبی برای آن در نظر گرفته شده باشد، برخورداری سؤال ها از سطوح دشواری متناسب با یادگیرندگان (یا این که سؤال ها به مرور دشوار شوند) و آشنا بودن شکل سؤال و ارائه ی دستورالعمل های قابل فهم برای یادگیرنده، می تواند از نگرانی امتحان یادگیرنده بکاهد.

• اگر چه مدرسه های کشور ما بر کسب و ثبت نمره تأکید فراوان دارند، اما ضرورتی ندارد که دائماً بر گرفتن و دادن نمره تأکید شود. یادگیرندگان نیاز ندارند که دائماً به آن ها یادآوری شود که به کارشان نمره داده خواهد شد، بلکه به بازخورد درباره ی عملکردشان نیاز دارند تا از این نکته آگاه شوند که در جهت درست حرکت می کنند یا خیر و راه درست برای دست یابی به مقصود کدام است. در واقع، همین تأکید بیش از اندازه بر کسب نمره است که یادگیرنده را دچار تشویش و نگرانی می کند و او را در ارائه ی بهتر عملکرد تحصیلی با مانع مواجه می سازد. بنابراین، امروزه به جای نمره دادن به عملکرد یادگیرنده، بر ارائه ی بازخورد صحیح و واقعی (مانند مشخص کردن ضعف و روش حل آن، تعیین نقاط قوت عملکرد یادگیرنده و تشویق او) در ارتباط با عملکردش. تأکید می شود تا از این طریق توجه یادگیرنده به سوی رشد مهارت هایش و لذت از فعالیت مورد نظر سوق یابد.