انواع کارکردهای نهاد مدرسه
سوال محوری رویکردی
مدیران، مشاوران، معلمان و مربیان پرورشی برای ایجاد فضاهایی با نشاط و بسط و گسترش روحیه ی شادابی و امیدواری دانش آموزان چه راهکارهایی پیشرو دارند؟
به پایان رساندن کتاب های درسی، اجرای آزمون های پی در پی حافظه محور، تشویق غیر مستقیم فردگرایی تحصیلی، اکتفا به تست زنی و ... .
پس خود دانش آموزان و نیازهای دیگرشان در مواقع دلواپسی، آشفتگی، افسردگی، خستگی، تنهایی و ... چه می شود؟ پس رشد مهارت هایی که دانش آموازن نیاز دارند تا خودشان را در مواجه با فراز و نشیب زندگی شخصی، خانوادگی و اجتماعی به طور موفق اداره کنند چه می شود؟ پس رشد مهارت های اجتماعی و هدایت یاکنترل هیجانات آن ها برای موفقیت در برابر خشم، ناامیدی، ترس، غم، شک، اضطراب و ... و عوارض عبور از دوران بلوغ چه می شود؟
چگونه می توانیم با حسن انجام برنامه ها فضایی شاداب در مدارس داشته باشیم؟
با توجه به این اصل که یادگیری و تدریس، اجرای فرایند حل مسئله است، تنها کاری که تعلیم و تربیت انجام می دهد طراحی برنامه ها و کاربست روش هایی است که دانش آموزان را به یادگیرندگان مادام العمر تبدیل می کند. ... و در این راه مسئله ای که با آن رو به رو هستیم این است:
انجام چه فعالیت هایی در مدارس به نشاط، گسترش و تعمیق امیدواری و انجام فعالیت ها و تکالیف با روحیه ی شاداب منجر می شود؟ اکنون در کنار یکدیگر اندکی به راه های این "کیمیاگری در مدارس" خود بیندیشیم:
و اکنون تأمل دقیق در کلمات کلیدی برای ایده پردازی و نگاهی نو و جدید به برنامه هایی در زمینه های زیر داشته باشیم:
• هنر تدریس، هنر کمک به اکتشافات فردی و گروهی دانش آموزان است؛ نه اکتفای صرف به انتقال محفوظات.
• سفر واقعی اکتشاف فقط دیدن مناظر جدید را شامل نمی شود، بلکه به معنی گشودن نگاه جدید است.
• هنر و قدرت مشاهده ی دقیق به طور عامیانه بدبینی نامیده می شود، البته به وسیله ی آن هایی که این قدرت را ندارند.
• ادبیات و داستان ها می توانند به عنوان سکوی پرتاب برای میانجی گری و خودتنظیمی دانش آموزان عمل کنند.
• کتاب خوانی راهبرد پرورش هم دلی دانش آموزان با شخصیت های کتاب و تقویت خودشناسی آنان است.
• داستان گویی قوی ترین راه برای وارد کردن فکرهای تازه در دنیای امروز دانش آموزان است. اگر داستان های دانش آموزان را ندانیم، ممکن است آنان در زندگی گم شده باشند.
• یادداشت نویسی دانش آموز پاداشی درونی برای خودش است. وقتی دانش آموز شروع به نوشتن می کند، یادداشت های وی به دوست خوب او تبدیل می شوند. دوستی که همیشه حاضر است و فرصتی برای با دقت گوش دادن به افکار و احساسات اوست.
• نقش بازی کردن با هیجان های ظریف در تماس است. هر زمان یک دانش آموز هنر پیشه، نقش بازی می کند، خودش را پنهان نمی کند؛ او خودش را آشکار می سازد.
• نقاشی فقط شکلی دیگر از خاطرات است.
• دانش آموز هنرمند قلمش را به داخل روح خودش می زند و طبیعت خودش را به تصویر می کشد.
• موسیقی های اصیل، شنیدن و پرورش نوای احساسات و تفکرات دانش آموزان است.
• شعر قدرتمند یک قسمت شادی و قسمتی درد و قسمتی شگفتی است، با همراهی اندکی واژه.
• روایت جذاب و جدید از داستان های مبتنی بر آموزه های دینی و قرآنی، قوی ترین راه برای وارد کردن افکار، نگاه و روحیه ی تازه ی دینی در دنیای امروز دانش آموزان است.
• پرورش اندیشه ورزی و قدرت تعمق از طریق بازتاب تلاش دانش آموز در هر یک ازفعالیت های علمی، آموزشی، پرورشی و پژوهشی مذکور، تمرین روند ذهنی است که معلم و دانش آموزان تجربه می کنند تا به تجربه های قبلی بنگرند و درک خودشان را تجدید کنند و یادگیریشان را بهبود بخشند.
• فرصت های یادگیری از طریق معرفی توانمندی های ورزشی، هنری، علمی، ادبی و ... دانش آموزان در برنامه های هدفمند نیز ایجاد می شود و انگیزه ی آنان را برای خلق تجارب یادگیری جدید تقویت می کند و تلاششان را معنا می بخشد.
در گذشته داشتیم آیا اکنون مسئولان، کارشناسان، مدیران، مشاوران و معلمان آمادگی لازم رابرای برداشتن اولین گام دارند؟
با سؤالی درونی، از خود آغاز کنیم؛
امروز دل چه دانش آموزانی را شاد و روحیه ی چه کلاسی را امیدوار و با نشاط کرده ایم و کدام مدرسه را برای حسن انجام فعالیت ها شاداب ساخته ایم؟
نقط آغازین این جاست
بازبینی، بازنگری و بازآفرینی با هدف نوآوری در پرورش مهارت های اجتماعی و ...
بازبینی را آغاز تلاشی هوشمندانه برای ایجاد و پرورش اندیشه ی بهبود در کارکردهای مدرسه ی خود بدانیم و نه یک اجبار.
جایی که عشقی بزرگ باشد، معجزه همیشه اتفاق می افتد.توجه مستمر به لزوم انجام فعالیت های ذکر شده، باعث ایجاد و تقویت تمرکز مدیران مدارس بر اهدافی خاص مانند بازبینی مدیرانه ی اهداف عملیاتی مدرسه، بازنگری هوشمندانه ی برنامه ها و بازآفرینی و خلاقیت در شیوه ای اجرایی می شود و به نو آوری در پرورش مهارت های اجتماعی، هوش هیجانی و ... که ضروری است، کمک می کند.
حال ضمن دنبال کردن برنامه ی روزانه ی مدرسه، فکورانه، تدبیر در برنامه ریزی متنوع و اجرای جذاب فعالیت هایی را که به پرورش مهارت های اجتماعی دانش آموزان مدارس منجر می شوند، آغاز کنیم. در ارتباط با دانش آموزان، تنها با موجودات منطقی سر و کار نداریم؛ بلکه با موجودات عاطفی زندگی می کنیم؛ پس بهتر است تا به راه های "ایجاد فضاهای پرورش عواطف، مهارت های اجتماعی و هدایت هیجانات" آنان نیز توجه ویژه داشته باشیم و پس از اندیشه ورزی برنامه هایی فاخر را طراحی و اجرا کنیم.
مدیران محترم، مشاوران گرامی، معاونان پرورشی دلسوز، مربیان تربیتی و معلمان اندیشه ورز، بهتر است تا به عنوان اولین گام، هر روز قبل از برقراری ارتباط با دانش آموزان، به تقویت خودآگاهی های خودمان بپردازیم؛ این جمله را به خاطر آوریم به عملی شدن آن بپردازیم:
اگر بتوانیم امروز تغییری مثبت در روحیه ، رفتار و زندگی یک دانش آموز به وجود بیاوریم تا او شادتر و امیدوارتر به انجام فعالیت ها و تکالیفش بپردازد، این به اندازه ی یک سال ارزش دارد. چنان چه روزی چنین تأثیری بر روحیه ی یکی از دانش آموزان بگذارید؛ یعنی آن روز در حفظ تعادل بین منطق و هیجانات خود موفق عمل کرده اید و در آن موقعیت "مدیر و معلمی با هوش هیجانی" بوده اید.
شما وضع موجود و مشکلات رفتاری و تحصیلی دانش آموزان را مشاهده می کنید و می پرسید: "چرا؟"
اما ما در مورد چیزهایی که وجود ندارد تصور می کنیم و می گوییم: "چرا نه؟"
امیر المؤمنین حضرت امام علی (علیه اسلام) یکایک ما را به رفع نواقص در عملکردها سفارش کرده است.
پرورش انواع هوش و مهارت های دانش آموزان به منظور ایجاد فضاهایی با نشاط و بسط و گسترش روحیه شاداب و امیدوارسازی از نیازهای مهم مدارس است و منجر به افزایش رضایت تحصیلی و انجام مشتاقانه تکالیف می شود. از این پس امیدواریم شما را نیز در پاسخ گویی به این نیازها هم سو، ساعی و موفق ببینیم.
خوب است تا فرمایش حضرت امام حسین (علیه اسلام) را نیز در خدمت رسانی به والدین و دانش آموزان محروم نصب العین خود قرار دهیم؛ هر که گره از کار مسلمانی بگشاید، خداوند در دنیا و آخرت گره از کارش خواهد گشود.
درون فروماندگان شاد کن
ز روز فروماندگی یاد کن
نبخشود بر حال پروانه شمع
نگه کن که چون سوخت در پیش جمع
تو چندان که جهدت بود، خیر کن
زتو خیر ماند، ز سعدی سخن
در این زمینه، سامان دهی اتاق های فکر مدارس به منظور تعیین راهبردها، تدوین اهداف عملیاتی، طراحی برنامه و شیوه های کیفیت بخشی ضروری است.
پس مطلوب است با تعیین "هفته های شاداب سازی مدارس" ترتیبی اتخاذ کنیم تا اعضای اتاق فکر مدرسه به برنامه ریزی شیوه های افزایش تناسب، کیفیت و اثر بخشی برنامه های آموزشی، پرورشی و پژوهشی بپردازند و راه کارهای عملیاتی مدرسه ای ارائه کنند. و هر روز به یاد آوریم، تمام یادگیری های کودکان و نوجوانان پایه ی هیجانی دارد.
