ویژگی های مدیر و مدیریت در نهج البلاغه

شجاعت

حضرت علی(ع) در خطبه 172 نهج البلاغه می­فرماید: ای مردم همانا سزاوارترین مردم به این امر(خلافت و زمامداری) کسی است که توانا ترین آنها بر اجرای امور و داناترین به فرمان خداوند در فهم مسائل باشد.

قاطعیت       

علی(ع) از شک و تردید بی­مورد نهی کرده و می­فرماید: علم خود را به جهل و یقین خود را به شک تبدیل نکنید، وقتی دانستید عمل کنید و زمانی که یقین کردید، اقدام نمایید.(نهج البلاغه حکمت 274)

تجربه کاری

علی(ع) در نامه به مالک اشتر می­فرماید: افراد با تجربه را به عنوان کارگزار انتخاب نما(قوچانی، 1374، ص 82)

استقامت در برابر مشکلات

حضرت علی(ع) در این مورد در نامه 53 به مالک اشتر فرموده اند: پس برای مشاغل کلیدی از سپاهیان و لشکریان خود کسی را انتخاب کن که در برابر دشواری ها و پیش آمدهای سخت و تلخ، استوار باشد و مصیبت های بزرگ وی را از پا ننشاند. فردی باشد که هنگام ناتوانی و ضعف دیگران، بر او ضعف و ناتوانی غالب نشود و بر اثر بی خیالی دیگران، بی تفاوت نگردد. (قوچانی، 1374، ص 136)

شایستگی و کفایت

علی(ع) در نامه به مالک اشتر می فرماید: ای مالک در بکارگیری کارگزارانی که باید زیر نظر تو کار کنند هیچ گونه واسطه و شفاعتی نپذیر مگر شفاعت کفایت و امانت را

نظم انضباط

علی(ع) در بخشی از عهدنامه خود به مالک اشتر می فرماید: کار هر روز را همان روز انجام بده زیرا هر روز کاری مخصوص به خود دارد.

همچنین در وصیت خود می فرمایند: سفارش می کنم شما را به تقوی و نظم در امور

حسن سابقه

در نامه 53 به مالک اشتر فرموده اند: بدترین وزیران تو کسانی هستند که وزیران والیان بدکار پیش از تو بوده اند و با آنان در گناهان همکاری کرده اند. مبادا صاحبان اسرار تو باشند زیرا که یاران گنهکاران و برادران ستمکارانند. تو می توانی به جای آنها بهتر از آنها را بیابی، کسانی که نظرایت و نفوذ آنها را دارند ولی وزر و وبال آنها را ندارند و با ستمکاران و گنهکاران همکاری نکرده اند. این مردان پاکدامن هزینه کمتری بر تو تحمیل می کنند و نسبت به تو مهربانترند و با بیگانه کم الف ترند. آنها را مخصوصان جلسه های سری و انجمن های علنی خود قرار ده.

داشتن پشتکار و دوری از تنبلی

علی(ع) فرموده اند: در کارهای خود بر افراد سست و تنبل تکیه نکن(دلشاد تهرانی، 1377، ص 372 – 375)

پاکی و صلاحیت خانوادگی

آن حضرت به مالک اشتر توصیه می نماید: و از آنان که گوهری نیک دارند و از خاندانی پارسا و صالحند و از سابقه نیکو برخوردارند، فرماندهان را برگزین.

داشتن قدرت تشخیص و تجزیه و تحلیل

آن حضرت در معرفی مالک اشتر به دیگر فرماندهان نظامی به مهارت اراکی و تشخیص و تجربه و تحلیل مسائل توسط مالک اشتر اشاره می فرمایند: من مالک اشتر پسر حارث را بر شما و سپاهیانی که تحت امر شما هستند فرماندهی دادم، گفته او را بشنوید و از فرمان او اطاعت کنید. او را مانند زره و سپر نگهبان خود برگزینید زیرا که مالک نه سستی به خرج داده و نه دچار لغزش می شود. نه در آنجایی که شتاب لازم است کندی دارد و نه آنجا که کندی پسندیده است شتاب می گیرد. (نهج البلاغه، نامه 53)