در حال بارگذاری ...
    
  • جاذبه های تاریخی-فرهنگی استان تهران

    امامزاده عبدالعظیم حسنی

    نسب حضرت عبدالعظیم حسنی ( ع ) به واسطه و با چهار پشت، به امام حسن مجتبی ( ع ) می رسد. بنای اصلی و نخستین بقعه یعنی حرم آن، در نیمه دوم قرن سوم هجری توسط محمد پسر زید داعی علوی، تعمیر اساسی شد. درگاه اصلی ورودی بنا که در سمت شمال قرار دارد بار اول در زمان پادشاهان آل بویه و سپس در دوره قاجار به یاری مجدالملک کامل شد. گورستان حضرت عبدالعظیم حسنی با مقابر، صحن ها و مجموعه های خصوصی اطراف حرم، اعتبار ویژه ای دارد. احترام و تقدس ویژه ای که مردم برای حضرت قائل بوده اند، موجب خاکسپاری بسیاری از شخصیت های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی در این گورستان شده است. ناصرالدین شاه، قاآنی شیرازی، قائم مقام فراهانی، بدیع الزمان فروزانفر، آیت اله کاشانی، علامه محمد قزوینی، حسینعلی میرزا نصرت السلطنه، ستارخان ، گروهی از دراویش نعمت الهی و فرزندان آیت اله بهبهانی در این گورستان آرمیده اند. از آثار تاریخی این مجموعه سر در آجری دوران سلجوقی است و نیز صندوقی از چوب عود، گردو با کتیبه هایی به خط نسخ و ثلث برجسته که به سال 725 هـ . ق تعلق دارد. پوشش زیرین گنبد با طاق ضربی مدور در زمان شاه تهماسب تغییر یافت و پوشش خارجی آن در سال 1270 هـ . ق به دستور ناصرالدین شاه با خشت های مسی زرین تزیین شد. ضلع جنوبی مقبره ناصرالدین شاه به وسیله یک در کوچک اختصاصی به حرم امامزاده حمزه راه دارد. بقعه امامزاده طاهر نیز در سمت شرقی صحن بزرگ واقع است. مهم ترین صحن و ایوان حرم، صحن و ایوان بسیار وسیع آستانه است که در شمال حرم واقع، و به دستور ناصرالدین شاه ساخته شده است. ایوان جنوبی حرم نیز در سال 944هـ . ق به فرمان شاه تهماسب صفوی ساخته و در دوره قاجار آینه کاری و تزئین شد.

    امامزاده عبدالله آیین ورزان

    در کیلومتر هفت جاده تهران – فیروزکوه بقعه امامزاده عبدالله فرزند امام جعفر صادق (ع ) واقع شده و به امامزاده «عبدالله افتح» شهرت دارد. در بنای بقعه، کتیبه ای موجود نیست و تنها تاریخ 730 هـ . ق بر روی ضریح چوبی نقش بسته است.

    امامزاده عبدالله

    بنای این امامزاده در مسیر جاده پیشوا – غیاث آباد و در شرق روستای غیاث آباد قرار دارد. بنای اصلی بقعه در میان بنای جدید الاحداث محصور است. صحن امامزاده شامل یک اتاق است که در جبهه جنوبی دو اتاقک با بدنه و سقف آینه کاری شده دیده می شود. نـَسَب امامزاده عبدالله طبق تاریخ موجود، با واسطه به حضرت موسی بن جعفر (ع ) می رسد.

    امامزاده عبدالله و عبیدالله دماوند

    این امامزاده از بناهای بسیار زیبای اواخر قرن هفتم هـ . ق درمنطقه دماوند است. بنای بقعه برجی آرامگاهی است با بدنه مضرس ( منقوش به نقش و نگارهایی به صورت دندانه ها ) و گنبد فیروزه ای رنگ که بر سطح خارجی آن ، مهرهای گچی مشاهده می شود. در داخل، کتیبه ای حاوی آیات قرآن کریم وجود دارد.

    امامزاده قاسم، شمیران

    امامزاده قاسم درشمال شمیران و در روستای قدیمی« دژ علیا» واقع است. بنای اصلی امامزاده برجی هشت ضلعی است که هر ضلع آن از داخل 25/ 2 متر عرض دارد و از آجر ساخته شده است. این بقعه امروزه دارای صحن، ایوان، رواق و گنبد کاشیکاری است. اصل بنای بقعه را از قرن هفتم هجری دانسته اند. در زمان شاه تهماسب صفوی صندوقی با تاریخ 963 هـ . ق بر روی مرقد نهاده شد. ساختمان اصلی بقعه در زمان فتحعلی شاه قاجار توسعه یافت و ایوان بزرگ فعلی در طرف قبله بنا شد. صندوق امامزاده در سال 963 هـ . ق در سی و سومین سال پادشاهی شاه تهماسب صفوی روی مرقد نصب شد.

    امامزاده قاسم وحیدیه

    این امامزاده در محله جوقین یکی از محلات شهر وحیدیه قرار دارد. بنا به دوره صفویه تعلق دارد و به احتمال زیاد ایوان آن در دوره قاجار اضافه شده است. پلان بنا چهار ضلعی است و یک ایوان شرقی دارد که ورودی بنا را در خود جای داده است. پوشش بقعه به صورت یک گنبد پله ای اجرا شده و پوشش ایوان به صورت طاقی است.

    امامزاده موسی

    این بقعه در روستای خوروین در شمال غربی شهر کرج واقع است. بنای کوچک امامزاده با پلان مربع، از داخل دارای ابعاد تقریبی 444 در 444 سانتی متر است. قطر دیوارها 150 سانتی متر و سقف بنا، گنبدی است.

    امامزاده هادی و علی نقی

    در مسیر کرج – قزوین، نرسیده به شهر هشتگرد و محل «ینگه امام» مقبره امامزاده هادی و علی نقی از اولاد امام موسی کاظم (ع)، به چشم می خورد. بنای این امامزاده نزدیک کاروانسرای ینگه و تپه بزرگ تاریخی واقع است. این بنا از دو قسمت یعنی ایوان شمالی در جلو و حرم اصلی در پشت آن تشکیل شده است. این بنا از آثار دوره صفویه به شمار می رود. درباره این بقعه در سفرنامه میرزا حسین فراهانی چنین آمده است: گویند دو نفر از اولادان حضرت موسی بن جعفر در اینجا مدفون هستند.

    امامزاده هارون بن موسی

    بقعه امامزاده هارون بن موسی در تکیه جوستان از توابع طالقان قرار دارد. بقعه و گنبد این بنا از سنگ و گچ ساخته شده است. بنای امامزاده بسیار شکیل و زیباست و اهالی جوستان و روستاهای اطراف احترام ویژه ای برای آن قایل هستند. در امامزاده هارون کتیبه ای سنگی به طول 90 و عرض 33 سانتی متر، حاوی فرمان شاه تهماسب صفوی به خط ثلث موجود است. در این فرمان شاه تهماسب صفوی «به سبب عجز سکنه ی متوطنه (ساکن) و عدم استطاعت مالی مردم طالقان» آنها را از دادن مالیات معاف نموده است.

    امامزاده یحیی، ورامین

    بنای امامزاده یحیی درجنوب شرقی شهرستان ورامین و در محله ای معروف به کهنه گاه قرار دارد. تاریخ بنای امامزاده یحیی، ماه محرم سال 707 هـ . ق است. سبک معماری مقبره شباهت زیادی به مسجد جامع و برج علاءالدین دارد. ورودی بنا در جهت شمال، دارای حیاط وسیعی است که از آن به عنوان گورستان استفاده شده است.بنای امامزاده یحیی یکی از چند اثر تاریخی دوره مغول است که هنوز در ورامین بر جای مانده و با گنبد زیبای آجری در محوطه گورستان محصور است. این بقعه، محراب کاشیکاری بسیار نفیسی به تاریخ 663 هـ . ق اثر «علی بن محمد ابی طاهر» را در خود جای داده بود که اکنون در موزه «متروپولیتن» نیویورک نگهداری می شود. روی مزار، سنگ قبری به شکل محراب با تاریخ 750 هـ . ق وجود داشت که اکنون در موزه آرمیتاژ روسیه جای دارد. شجره نامه ای موجود است که نسب امامزاده را به امام حسن (ع) می رساند.

    امامزاده یحیی، تهران

    بقعه امامزاده یحیی در انتهای محله «عودلاجان» نرسیده به خیابان ری در کوچه ای به نام امامزاده یحیی قرار دارد. به عقیده گروهی از پژوهندگان، این بقعه مدفن حضرت یحیی از اولاد امام زین العابدین (ع) است، اما روی صندوق قبر بقعه، نام یحیی بن زید فرزند امام حسن مجتبی (ع) آمده است. بنای اصلی امامزاده متشکل از برج خشتی هشت ضلعی احتمالاً به قرن هفتم هجری تعلق داشت و دارای گنبد هرمی شکل 12 ضلعی بود. این بنا در سال 1318 تخریب شد و بنای فعلی در سال 1320 شمسی در همان محلی ساخته شد. صندوق منبت عتیقه بقعه، چنانکه در کتیبه آن اشاره شده است، به دستور «ملک شاه غازی» در سال 895 هـ . ق به وسیله دو برادر به نام های استاد حسین و استاد محمد لواسانی ساخته شد.

    امامزاده اسماعیل

    امامزاده اسماعیل درخیابان شهید مصطفی خمینی، نزدیک میدان «سید اسماعیل» قرار دارد و منسوب به اسماعیل از اعقاب امام علی النقی (ع) است. یک سوی این بقعه به واسطه بازار سرپوشیده به خیابان اصلی بازار تهران راه می یابد. این مکان تاریخی شامل میدان، آب انبار، مسجد- مدرسه فیلسوف الدوله و بازار سید اسماعیل است. طبق کتیبه موجود، قدمت درِ چوبی بقعه به سال 886 هـ . ق یعنی دوره آق قویونلو می رسد و ظاهراً قدیمی ترین سند بر جای مانده برای قدمت شهر تهران است. کاشی های زرین فام مرقد متعلق به قرون هفتم و هشتم هـ . ق و مناره های موجود در این بقعه از قرن سیزدهم هـ . ق باقی مانده است.

    امامزاده احمد و محمود

    در حوزه ماهدشت کرج، خیابانی خاکی وجود دارد که به تپه ای باستانی و بنای آرامگاهی خشتی منتهی می شود. بنای امامزاده احمد و محمود بر تپه ای با ارتفاع حدود سه متر بنا شده و از فاصله دور در میان دشتِ مسطح، نمایان است. مصالح به کار رفته در این بنا فقط خشت و گل است و بنا به صورت چند ضلعی و با گنبد ضربی برپا شده است. در کنار امامزاده دو تپه باستانی وجود دارد که تنوع و فراوانی سفال های پراکنده در آنجا حکایت از اهمیت آنها دارد. سفال های جمع آوری شده از سطح تپه ها، قدمت آنها را به قرون هفتم تا نهم می رساند.

    امامزاده ام کبری و ام صغری

    این بنا هم اکنون در داخل شهر اشتهارد با گنبد بلند کاشیکاری شده نمایان است. ساقه گنبد از دو قسمت تشکیل شده: قسمت زیرین گنبد با اشکال لوزی مزین شده و بقیه ساقه آن که قاعده گنبد را تشکیل می دهد، آجری است. این بنا را می توان به دوره صفویه نسبت داد که بعد از آن در دوره های مختلف مورد مرمت قرار گرفته است.

    امامزاده جعفر، پیشوا

    بنای مرتفع و مجلل این امامزاده، یادگار دوره صفویه است. گنبد کاشیکاری و صحن وسیع این امامزاده در داخل شهر پیشوا خودنمایی می کند. کتیبه ایوان حکایت از تعمیر و الحاق آن به دستور فتحعلی شاه قاجار در سال 1227 هـ . ق دارد.

    امامزاده جعفر، هشتگرد

    این بنا درداخل شهر هشتگرد واقع شده و گرداگرد آن را دیواری احاطه کرده است. قدیمی ترین و اساسی ترین بخش این بنا حرم آن است. داخل بقعه فاقد هرگونه تزئین یا نوشته و کتیبه است.

    امامزاده حسن

    این بقعه درداخل شهر کرج واقع شده و بنای آن از داخل، به صورت چهارگوش وسیع است که در وسط هر ضلع آن طاق نمایی برپا شده است. نمای خارج نیز به صورت چهارگوش در نهایت سادگی است. براساس کتیبه ای که در داخل ایوان ورودی بنا قرار دارد، ساختمان امامزاده در ربیع الاول سال 906 هـ . ق و به فرمان ابوالمظفر شاه تهماسب اول صفوی انجام شده است.

    امامزاده داود

    این آرامگاه در میان دره های سبز، درشش کیلومتری توچال و 15 کیلومتری فرحزاد واقع است. در گذشته بقعه امامزاده داود از بنایی سنگی مشتمل بر صحن و طاق نماهای کم عمق در اطراف و حرم و ایوان کوچکی در جنوب آن تشکیل می شد و گنبدی سبز رنگ داشت. وجود درختان بید بسیار کهن حکایت از بناهای قبل از صفویه دارد. نسب امامزاده براساس زیارت نامه بقعه به امام زین العابدین (ع) می رسد.

    امامزاده رحمن و زید

    این بقعه درحاشیه جنوب غربی روستای پلنگ آباد اشتهارد قرار دارد و دارای سه گنبد آجری ساده، سرسرا و راهرو است. امامزاده رحمن و امامزاده زید، در این بقعه دفن شده اند. این بقعه که در وسط محوطه بزرگی واقع شده و دارای حصار آجری است، منظره ای جالب و با عظمت دارد. به ویژه نمای سه گنبد آجری آن جلوه ای خاص به بنا بخشیده است. از شیوه معماری ساختمان چنین به نظر می رسد که این بنا به تدریج در طی سه قرن هفتم و هشتم و نهم هـ . ق تکمیل شده است.

    امامزاده زید

    این امامزاده درراسته بازار شهر تهران قرار دارد و شامل یک حرم چهار ضلعی بزرگ و ایوان و صحن در سمت شرق با گنبد دو پوش مدور و ملحقات آن است. بنای اصلی بقعه به دوره صفویه (قرن دهم هجری) تعلق دارد. در زمان فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه قاجار صحن و ایوان و گنبد دوپوش و متعلقات دیگری به آن افزوده شد. در کتاب آثار تاریخی تهران آمده است: لطفعلی خان زند که در سال 1209 به دستور آقامحمدخان در تهران به قتل رسید، در مجاورت این بقعه به خاک سپرده شده است.

    امامزاده زین العابدین

    بنای امامزاده زین العابدین سجاد ( ع) درکنار روستای باغ خواص، در فاصله 10 کیلومتری ورامین قرار دارد. بقعه حیاطی وسیع دارد که مشجر و پوشیده از گورهای دوره اسلامی است. بنا شامل اتاقی مربع شکل است. در میانه هر ضلع طاق نما و در چهار گوشه آن، چهار طاق نما دیده می شود. با تبدیل پلان چهار به هشت، گنبدی بر آن تعبیه شده است و در زیر آن نقوش بسیار زیبایی با استفاده از گچ شکل گرفته است.

    امامزاده سلطان مطهر

    این امامزاده درحاشیه شهر بومهن در 52 کیلومتری شمال شرقی تهران، بر سر راه تهران – آبعلی قرار دارد. طرح کلی بقعه شامل پای بست هشت ضلعی با گنبد هشت ترک است که در نوع خود بسیار هنرمندانه بنا شده است. این گونه بناها، در معماری ایران به ویژه در شمال و شمال شرقی کشور سابقه ممتدی دارد بخش های اصلی بقعه سلطان مطهر شامل حیاط و ایوان بقعه، اتاق مقبره، کتیبه های سنگی مقابر هم جوار و صندوق چوبی بقعه است و «ملک کیومرث» یکی از مقتدرترین امرای محلی شمال ایران، آن را بنا نهاد.

    امامزاده سید نصرالدین

    اندکی بالاتر از میدان محمدیه ( اعدام سابق ) بقعه سبزرنگی خودنمایی می کند که منسوب به مدفن نصرالدین از فرزندان امام سجاد ( ع ) است. این بنا مشتمل بر حیاط، صحن و بقعه هشت ضلعی است. بخش مهمی از صحن و حیاط امامزاده در خیابان کشی های دوره پهلوی اول از بین رفت. بقعه این بنا متعلق به سال 993 هـ . ق است که در کتیبه چوبی طویلی به خط ثلث حک شده است.

    امامزاده حسین، ورامین

    بنای امامزاده ی معروف به «شاهزاده حسین»نزدیک مسجد جامع ورامین واقع است. ساختمان موجود تنها ته رنگی از بنای باشکوه اولیه را که متعلق به قرن هشتم هـ . ق است، برخود دارد. بیشترین آثار باقی مانده از بنای اصلی، در محراب نفیس آن به چشم می خورد.

    امامزاده صالح

    بقعه امامزاده صالح درمیدان تجریش تهران قرار دارد. گنبد کاشیکاری شده این بنا چندین بار مرمت و بازسازی شد و سرانجام در سال 1368 به طور کلی تخریب و با کاشی جدید بازسازی شد. ضریح اولیه آن از چوب ساخته شده بود ولی بعدها از نقره و کتیبه های اطراف آن با آب طلا منقوش و مزین شده است.حرم این بنا دارای ابعاد 5/6 * 6 متر است. امامزاده صالح کتیبه ای به تاریخ 700 هـ . ق داشت که در تعمیرات مدخل ساختمان از میان رفت. در حمله مغول بنای امامزاده یکسره از بین رفته بود اما بانیان خیـّر آن را برپا داشتند. طبق کتیبه موجود در بنا مدفن صالح برادر امام هشتم می باشد. در سال 1323 خورشیدی مرحوم حسن فداکار بانی تغییرات و نصب کاشی مجدد در گنبد آن شد.

    امامزاده شاهزاده محمد

    در روستای ایجدان ورامین قرار دارد.

    امام زاده سید سلطان محمود خاوه ای

    در جواد آباد ورامین

    امامزاده هادی

    در نزدیکی ابن بابویه شهر ری از دوره صفویه به یادگار مانده

    امامزاده کوکب الدین

    در غرب شهرستان ورامین و مربوط به دوره ی مغول، سلجوقی است.

    امامزاده علی جعفر آباد

    در روستای جعفرآباد جنگل ورامین قرار دارد.

    امامزاده عبدالله بوالعرض

    در 9 کیلومتری ورامین قرار دارد.

    امامزاده علی آجربست

    در روستای آجرسبت ورامین قرار دارد.

    امامزاده قاسم خالدآباد

    درخالدآباد ورامین قرار دارد.

    مسجد و مدرسه شهید بهشتی ( سپهسالار قدیم)

    این مسجد و مدرسه که از ساخته های قرن 13 هـ . ق است درخیابان ناصرخسرو قرار دارد و از سمت غرب به مدرسه خان مروی متصل است. این مجموعه در ابتدا به مسجد و مدرسه مرحوم «میرزا محمدخان سپهسالار» شهرت داشت، اما با ساخت مسجد و مدرسه «میرزا حسن خان مشیرالدوله» و نامیده شدن آن به عنوان مسجد و مدرسه سپهسالار، این مجموعه «سپهسالار قدیم» نامیده شد. این مجموعه از آثار میرزا محمدخان قاجار دولو کشیکچی باشی، پسر دوم امیرخان سردار و خالوزاده عباس میرزا نایب السلطنه است. نقشه این مدرسه شبیه مساجد چهار ایوانی و دارای دو شبستان است که از یکی برای مسجد و از دیگری به عنوان مَدرس استفاده می شود. شبستان ضلع جنوبی که به عنوان مسجد مورد استفاده است، دارای ستون های سنگی بلند و استواری است که از نظر معماری اهمیت دارد. شبستان دیگر که از آن به عنوان مدرسه استفاده می شود، در ضلع شمالی قرار دارد. در داخل شبستان 21 بیت شعر به خط عبدالحسین زرین قلم در مدح ناصرالدین شاه و محمدخان سپهسالار دیده می شود. این مدرسه 19 حجره دارد که 8 حجره آن در حال حاضر به امور اداری و مدرس اختصاص دارد. این مسجد و مدرسه صحن زیبایی دارد و سر در آن به دو منار کوتاه مزین شده است.

    مسجد و مدرسه عالی شهید مطهری ( سپهسالار جدید)

    این مجموعه با قدمتی بیش از یک قرن از آثار مهم دوره قاجاریه است. مرحوم سپهسالار در نقشه کشی، معماری و وضع ساختمان این بنای بزرگ، طرح و نقشه ی شرقی اسلامی را در نظر داشت. نقشه این مجموعه و شیوه معماری آن تلفیقی از سبک معماری مسجد جامع اصفهان در قسمت هشتی و ورودی، مسجد ایاصوفیه اسلامبول و نماسازی آن یادآور مدرسه چهارباغ اصفهان است. از چهار ایوان مرتفع که در برابر یکدیگر ساخته شده، یکی از آنها که کوتاه تر است رو به قبله دارد و بالای آن گنبدی مدور و بلند برپاست. چهار مناره بلند با پایه هایی که حدود یک متر آن سنگ است، بسیار ظریف حجاری شده است. این دو مناره در دو طرف مقصوره (سرای حصاردار، جای ایستادن امام و خلیفه در مسجد)، بالا رفته و دو مناره دیگر رو به روی ایوان قرار دارد. گل دسته ها تمام کاشی و دارای نقش هستند. در زوایای در بزرگ ورودی و دو طرف جلوخان غربی هم دو مناره دیگر وجود دارد. گنبد مسجد و مناره ها که در طرف قبله و جهت جنوبی واقع شده منظره بسیار باشکوهی دارد. تمامی مناره ها از آجر ساخته شده و روکار آنها با کاشی های نره و هفت رنگ مخصوص دوره قاجاریه تزیین شده است. در اثر گذشت زمان کاشی های گنبد متلاشی شده بود که در سال 1208 و 1307 ش به طرز ظریف و زیبایی ترمیم، و در اطراف گنبد کلمه « لااله الاالله» و « محمد رسول الله » به خط کوفی منقوش شد. مصلای مسجد به چهل ستون معروف است و در قسمت شرقی صحن قرار دارد. این مصلا دارای 44 ستون سنگی یک پارچه مرتفع است که در وسط هر چهار ستون طاقی محکم برافراشته اند. در بزرگ ورودی غربی از دو قسمت به واسطه دهلیز متحدالشکل به داخل صحن مدرسه راه دارد. در شرقی دارای دهلیزهای طولانی است که مستقیماً به صحن مدرسه راه می یابد. صحن مدرسه دارای چهار باغچه مشجر، چهار خیابان و حوض بزرگی است که آب جاری قنات تهران مخصوص مدرسه و مسجد و عمارت بهارستان به آن راه می یافت.

    مسجد و مدرسه حکیم باشی (آقا محمود)

    بنای این مسجد – مدرسه را به میرزا احمد حکیم باشی نسبت داده اند که گویا در دوره فتحعلی شاه زندگی می کرد. در جبهه قبله، گنبد خانه و ایوانی وجود دارد که شاخص ترین عناصر مسجد به شمار می آید و شبستانی کم عمق و طویل در جبهه مقابل آن ساخته اند. در دو جبهه دیگر، هشت حجره رو به روی یکدیگر قرار دارد. وسط هر یک از دو جبهه، ایوانی وجود دارد. به این ترتیب این بنا دارای سه ایوان است. دو سوی گنبدخانه، به دو ورودی مجهز است که هر کدام متشکل از پیش طاق، هشتی و دالانی است و مستقیماً به حیاط ختم می شود.

    مسجد و مدرسه خان مروی

    این مسجد و مدرسه را «حاجی محمد حسین خان» ملقب به «فخرالدوله» والی مرو در زمان سلطنت فتحعلی شاه بنیاد نهاد. از آن رو این مدرسه را «خان مروی» نامیده اند. این مدرسه به نام فخریه هم مشهور است. این مجموعه شامل مسجد با صحن بزرگ، حجره ها و طاق نماهای اطراف صحن است. در سمت شمال صحن، ایوان بزرگ و مدرسه قرار دارد. بنا دارای تزئینات کاشی کاری و کتیبه هایی حاوی اشعار عالمانه است و نام فتحعلی شاه و فخرالدوله بر آنها آمده است. تاریخ بنا در کتیبه، سال 1231 هـ . ق را نشان می دهد.

    مسجد و مدرسه شیخ عبدالحسین

    این مسجد و مدرسه را وصی مرحوم «شیخ عبدالحسین تهرانی» (شیخ العراقین) از ثلث مال «میرزا تقی خان امیرکبیر» بعد از فوت او ساخت و به نام خود وی مشهور شد. این مسجد در ضلع جنوبی بازارچه و جلوخان سید ولی در محل قدیمی باغ و خرابه های پاچنار جا دارد. مدرسه دارای سر در کاشی کاری بسیار زیبایی است که بر اساس نوشته های آن به تصدی آقا یوسف در کارخانه «استاد محمدقلی شیرازی» به سال 1281ساخته شده است. در منبت ارزشمندی نیز وجود دارد که اثر استاد نوروز تهرانی در تاریخ 1279 هـ . ق است. این مسجد مشتمل بر مقصوره گنبد و دو مناره کوچک در ضلع جنوبی، طاق نماهای متناسب کوچک در جوانب دیگر و شبستانی در ضلع شرقی است. مسجد از کاشی کاری های عالی دوره قاجاریه (ناصرالدین شاه) بهره بسیار دارد. این مسجد دارای دو شبستان، یکی شبستان گرم خانه و دیگری شبستان پشت به قبله است. در کتیبه سر در علاوه بر آیه قرآن و نام امیرکبیر و شیخ عبدالحسین، نام «قویلر آقاسی» و تاریخ 1270 نیز ذکر شده است.

    مسجد و مدرسه فیلسوف الدوله

    این مسجد- مدرسه را میرزا کاظم فیلسوف الدوله پزشک مشهور دوره ناصری، متوفی به سال 1323 هـ . ق ساخته است. این بنا در خیابان شهید مصطفی خمینی در کنار امامزاده سید اسماعیل قرار دارد. پیرامون صحن را 12 حجره و دو ایوان احاطه کرده و در جبهه مقابل ورودی شبستانی ستون دار وجود دارد که برای برگزاری مراسم نماز از آن استفاده می شود. ورودی بنا مسیری غیرمستقیم به صحن دارد و در آن عناصری چون جلوخان، هشتی، دالان و ایوان به کار رفته است. از ویژگی های این بنا وجود مقبره بانی آن در کنار حیاط بسیار کوچک پشت صحن است. کاشی کاری های ظریف و کاربندی های زیبا از دیگر مشخصه های مسجد فیلسوف الدوله است. چنین به نظر می رسد که دو منار واقع در دو سوی ورودی بنا به صورت ناتمام رها شده باشد.

    مسجد و مدرسه مشیر السلطنه

    این مسجد – مدرسه در خیابان مولوی واقع است. میرزا احمدخان مشیر السلطنه این بنا را ساخت و به تاریخ 1318 هـ . ق آن را وقف کرد. این بنا دارای صحن کوچکی با هشت حجره در سه طرف آن است و شبستانی ستون دار در جبهه شمالی و در مقابل جبهه قبله قرار دارد. ایوان و مدرسه در جبهه جنوبی و حجره ها در دو جبهه دیگر در مقابل هم ساخته شده است. از ویژگی های این بنا، وجود یک برج ساعت در شرق آن است که از معابر مجاور دیده می شود و به همین دلیل به مسجد ساعت نیز شهرت یافته است.

    مسجد و مدرسه مُعیـِر الممالک

    دوستعلی خان نظام الدوله معرالممالک از رجال دوره قاجار این مسجد – مدرسه را احداث نمود. تاریخ احداث و وقف بنا را پیش از سال 1290 هـ . ق برآورد کرده اند. این بنا در خیابان خیام کوچه معیر قرار دارد. گنبدخانه و ایوانی بزرگ در جبهه قبله این مجموعه دیده می شود و در جبهه مقابل آن، شبستانی کم عمق و طویل قرار دارد که در سال های اخیر شکل جدیدی یافته است. در دو جبهه دیگر و مقابل هم، شماری حجره وجود دارد و در جلو آنها، رواقی طراحی و ساخته شده است. فضاهای ساخته شده در جبهه قبله، نسبت به سه جبهه دیگر ارتفاع بیشتری دارد. گنبدخانه، فاقد پوشش تزیینی است و مناره های دو سوی ایوان نیز پیش از آن که بنایشان به اتمام برسد به حال خود رها شده اند. این بنا دارای دو ورودی است.

    مسجد امام خمینی (سلطانی)

    این مسجد با قدمتی در حدود 180 سال اززیباترین مساجد تاریخی تهران است. بانی آن، فتحعلی شاه قاجار (1212- 1250 هـ . ق) بود و از این رو در آغاز آن را مسجد شاه می نامیدند. بنابر شواهد تاریخی این دومین جامع بزرگ شهر تهران بعد از مسجد جامع بازار یا جامع عتیق بود. بنابر کاشی نوشته ها و کتیبه هایی که در ایوان جنوبی مسجد به جای مانده، زمان تقریبی شروع ساخت این مسجد سال 1222 یا 1224هـ . ق است. در سال 1307 هـ . ق به دستور ناصرالدین شاه قاجار، درِ اصلی در جهت شمال تعمیر، و نیز به دستور وی دو مناره در دو طرف گل دسته مسجد ساخته شد. بنابراین تکمیل کننده اصلی این مسجد ناصرالدین شاه قاجار بوده است.

    مسجد جامع تهران (جامع عتیق)

    مسجد جامع در مرکز بازار و نزدیک مسجد امام خمینی قرار دارد. فاصله بین این مسجد و مسجد امام خمینی را«بازار بین الحرمین» می گویند. تاریخ دقیق ساخت این مسجد مشخص نیست ولی از شواهد چنین استنباط می شود که در عهد شاه عباس دوم، در سال 1074 هـ . ق به اهتمام فردی به نام «رضی الدین» ساخته شده باشد.

    مسجد جامع دماوند

    این مسجد با ستون های آجری و سنگی به سبک بناهای ساسانی بنا شده است. بر چوب های بالای ستون های شبستان مسجد، نام شاه اسماعیل اول صفوی و تاریخ 927 هـ . ق و «مصطفی بن جمال الدین» به عنوان بانی و «محمد شجاعی» به عنوان کاتب آمده است. در سال 882 نیز خواجه یاقوت نامی، بانی تجدید ساختمان مسجد بود. در مرحله تعمیر، نام نجار جمال الدین فرزند محمد و نویسنده کتیبه ها علی فرزند فتح اله بود. در مسجد آثاری از اواخر دوره صفویه موجود بود که بر اثر نوسازی، از بین رفته است. مناره مجاور مسجد از دوره مغول بر جای مانده است.

    مسجد جامع ورامین

    مسجد جامع ورامین از نمونه های کامل مسجد چهار ایوانی است که ساخت آن در زمان سلطان محمد اولجایتو (خدابنده ) آغاز، و در دوره فرزندش ابوسعید بهادرخان تکمیل شد. تاریخ 722 و 726 هـ . ق در شبستان و گنبد اصلی دیده می شود. این بنا در سال 815 هـ . ق در عهد شاهرخ تیموری مرمت شد.

    مسجد حضرت سیدالشهداء ( مسجد معزالدوله)

    مسجد حضرت سیدالشهدا در سه راه امین حضور، خیابان ایران، واقع است. این مسجد از بناهای خیریه«محمداسماعیل میرزا معزالدوله» نوه عباس میرزا نایب السلطنه فتحعلی شاه قاجار به شمار می رود. این بنا بر اساس وقف نامه سنگی داخل مسجد، به وسیله همسر او حاجیه خانم فرخ لقا در سال 1317 هـ . ق ساخته شد.در ورودی و اصلی بدون تغییری در بافت قدیم آن، در قسمت شمال غربی مسجد قرار دارد.

    مسجد جزایری

    در محله بازار و انتهای بازار عباس آباد، مسجد حاج ابراهیم تاجر اصفهانی قرار دارد. از آنجا که نسبت برخی از ائمه جماعت این مسجد مانند مرحوم آیت الله سید نصراله جزایری، سید محسن جزایری، سید صدرالدین جزایری، سید محمد علی جزایری به جزایری می رسد، این مسجد به این نام شهرت یافته است. این مسجد در سال 1335 ش براساس نقشه مهندس لرزاده، تجدید بنا شد و در حال حاضر دارای یک شبستان با مساحت 175 متر مربع، بالکنی به مساحت 100 متر مربع و یک آبدارخانه و انبار کوچکی در حدود سه متر مربع است.

    مسجد حاج سید عزیزالله

    در داخل بافت قدیمی بازار تهران، مسجد حاج سید عزیزالله قرار دارد. صحن و شبستان این مسجد مزین به کاشی های معرق است. مساحت این مسجد حدود 1500 متر مربع و با دو باب حجره کنار آن از موقوفات مرحوم «حاج سید عزیزالله» است. بر کاشی های شمال مسجد نام «سلطان صاحبقران فتحعلی شاه» نقش بسته است. از کتیبه های جنوب و شرق که دارای تاریخ 1310 هـ . ق است، مشخص می شود که قسمت شمالی از سه ضلع دیگر قدیمی تر است.

    مسجد الجواد

    این مسجد که به وسیله مهندس ابراهیمی طراحی شده است،اولین مسجد مدرن ایرانی است. ساختمان مسجد از دو بخش: شبستان و سالن سخنرانی تشکیل شده است. سالن سخنرانی این مسجد دو طبقه است. نمازخانه به صورت مخروطی از اضلاع متقاطع تشکیل شده که از راس به طرف قاعده ، پهن تر می شود. این دو قسمت مسجد روی هم 1250 متر مساحت دارد.

    مسجد دانشگاه تهران

    مسجد دانشگاه تهران یکی از مساجد مدرن تهران است که به سبکی نو و در عین حال با بهره گیری از سنت های قدیم بنا شد. این مسجد در مهرماه سال 1345 با حضور «ایوب خان» رئیس جمهوری پاکستان افتتاح شد. این بنای مذهبی شامل یک شبستان به مساحت 900 متر مربع است. زیرسازی بنا از سنگ داغون اصفهان و بتن مسلح ساخته شده و دارای گنبدی به شکل عدسی است که پایه های آن را ستون های مورب از بدنه اصلی ساختمان جدا نموده است. ستون ها و فلکه ی دور گنبد و شبکه های طبقه اول از کاشی معرق و توسط زبده ترین استادان کاشی ساز اصفهانی تراشیده و نصب ساخته شده است. در کاشی کاری مسجد آیاتی از قرآن مجید به کار رفته است. دو مناره مسجد به ارتفاع 40/ 28 متر، تمامی با سنگ تراورتن پوشیده شده و جمله «الملک الله» روی هر یک از آنها منقوش است.

    تکیه ی دولت

    در ضلع شرقی کاخ گلستان قرار دارد و ارتفاع آن 24 متر است.

    تکیه نیاوران

    این بنا در نیاوران قرار دارد و در عهد ناصری به سال 1237 ش ساخته شده است.

    قلعه ارژنگ

    این قلعه در ضلع غربی دهکده میناوند از توابع طالقان قرار دارد. قلعه ارژنگ در سال 544 به امر کیا محمد بن بزرگ امیر ( 538- 557 ) ساخته شد. در این قلعه راهروهای زیرزمینی وجود دارد که برخی از آنها توسط تونل هایی به هم متصل هستند. دیوارهای قلعه از سنگ و ساروج است. سفال هایی که از اطراف قلعه به دست آمده مربوط به قرن 5 تا 7 هـ .ق است.

    قلعه ایرج

    این قلعه نزدیک روستای جعفرآباد در شمال شرقی ورامین قرار دارد. ارتفاع متوسط دیوار قلعه 12 متر است و در اطراف قلعه به فاصله 100 متر سنگرهایی قرار دارد. این قلعه به شکل مستطیل و مصالح آن از خشت و گل است و در نوع خود یکی از بزرگترین قلعه های ایران به شمار می رود.

    دژ گل خندان

    این دژ در روستایی به همین نام در جاده آسفالته رودهن – تهران بالای پشته ای عظیم، مشرف به محل تلاقی دو رودخانه رودهن و بومهن، واقع شده است. اسلوب بنا یادآور دوره ساسانی است و حصار عظیمی از قلوه سنگ های درشت دور تا دور دژ مستطیل شکل را فرا گرفته است. در چهارگوشه ی آن نیز چهار برج توپر برای استحکام و دفاع بهتر جای دارد. پشته طبیعی که دژ بر فراز آن قرار دارد، با شیبی تند به دره سرسبز مجاور منتهی می شود. درمحوطه دژ سفال های متنوع از دوره ساسانی به بعد مشاهده می شود. به نظر می رسد که این برج در طی قرن ها مورد استفاده بوده است.

    دژ رشکان

    یکی از دژها و قلاع محافظ هسته اولیه ری که در چهار سوی ری ساخته شده بود، دژ رشکان است. این دژ در چهار راه خط آهن بر بالای کوه استوار برجای مانده است. دژ رشکان با ساختاری متشکل از لاشه سنگ و ساروج ، از نظر قدمت متعلق به دوره اشکانیان است. این دژ در گذشته با انتساب به «فخرالدوله بن رکن الدوله دیلمی» فخرآباد نامیده می شد. بخش های اصلی قلعه تا زمان قاجار نیز برجای بود، اما امروزه قسمت اعظم آن تخریب شده است. دیوارهای غربی این دژ دارای سوراخ هایی برای تیر و کمان است.

    قلعه تبرک

    قلعه تبرک امین آباد از بناهای قرون نخست اسلامی است که داخل بارو(دیوار بلند و مستحکمی که به عنوان حفاظ دور شهر می کشیدند) و حصار قرار داشت و از دوران خلفای عباسی برجا مانده بود. این قلعه تخریب شد و امروزه به دلیل وجود برج نقاره خانه بر فراز آن، به «کوه نقاره خانه» معروف است.

    قلعه سرخ حصار

    در دامنه ارتفاعات مشرف به بیمارستان سرخه حصار واقع در حاشیه شرقی تهران ، سر راه تهران – آبعلی، قلعه ی کوچکی برجاست که فاصله آن تا جاده آسفالته یک کیلومتر است. اضلاع این قلعه حدود 15 متر است و دو برج نیمه مدور در اضلاع شرقی و جنوبی آن مشهود است. قلعه متعلق به قرن 5 و 6 هـ . ق یعنی دوره سلجوقی است.

    قلعه کی قباد

    این قلعه در فاصله سه کیلومتری شمال غرب روستای «هرنج» طالقان بر فراز کوه قرار دارد و مربوط به دوره اسماعیلیه است. از این قلعه اکنون جز بقایای دیوارهایی از ملات ساروج چیزی باقی نمانده است. حد فاصل دیوار شرقی و غربی حدود 100 متر است و در وسط محوطه، آثار یک حوض سنگی به چشم می خورد که به احتمال زیاد برای جمع آوری آب باران و برف مورد مصرف بود. سفالینه های جمع آوری شده از سطح تپه به قرن پنجم هـ . ق تعلق دارد.

    قلعه گبری

    این قلعه از قلاع محافظ هسته اولیه ری است که در حد جنوب شرقی ری قدیم و میدان معلم ری امروز، واقع است. از آثار معماری این قلعه تنها یک چهار دیوار به مساحت دو هکتار با دیوارهای مرتفع از 10 تا 13 متر ، همراه چهار برج دیده بانی باقی است. قدمت این قلعه به دوره اشکانیان – حدود 2250 سال پیش – می رسد.

    دختر قلعه ی تنگ گسیل

    «گسیل» یکی از آبادی های دهستان «شاد» است که در سه کیلومتری شرق جاده اصلی کرج- چالوس واقع شده است. در این قسمت از جاده یعنی در 52 کیلومتری شمال کرج ، تنگه ای وجود دارد که به تنگ گسیل معروف است. چندین سال است که به دلیل صعب العبور بودن این تنگه، جاده اصلی از میان تونلی که در کنار تنگه ایجاد شده،می گذرد که به « قلعه دختر» معروف است. سفال های موجود در این محوطه از نوع سفال های قرمز و نخودی بدون لعاب دوران اسلامی است. دو قطعه سفال لعاب دار بسیار ریز به دست آمده از این قلعه، به سفال های سلجوقی و ایلخانی بسیار شباهت دارد.

    دیگر قلعه های استان تهران:

    قلعه حصار قاضی ورامین از دوره ایلخانی، قلعه خاوه ورامین، قلعه قاسم آباد ورامین، قلعه خیرآباد، قلعه قشلاق در تویهدر 30 کیلومتری ری با طاق های سبک قاجار و پهلوی و آثار سفالینه مربوط به سلجوقی، قلعه ایرج در شمال روستای عسگر آباد عباسی ورامین از قلاع ساسانی، قلعه جلیل آباد از توابع ورامین.

    نقش برجسته تنگ واشی

    نقش برجسته تنگ واشی در روستای جلیزجند شهرستان فیروزکوه قرار دارد. این اثر مربوط به سال 1333 ه. ق است و توسط طراح و نقاش معروف دوره قاجار عبدالله نقاش باشی و چند تن ایجاد شده است. ابعاد این حجاری که بردیواره سنگی کنار رودخانه با ابعاد 7×6 متر است با ارتفاع 5/1 متر از سطح کنار رودخانه قرار دارد.

    نقش برجسته ساسانی ری

    بر روی کوه سرسره در شهرری نقش برجسته ای روی سنگ، حکاکی شده که از یادگارهای به جای مانده از عهد ساسانی می باشد. تپه چشمه علی و قلعه بارو و نقش برجسته آن از مکان های تاریخی و دیدنی شهر ری است که مربوط به دوران بعد از ساسانی است و با شماره 202 به ثبت رسیده است.

    خانه امین السلطان:

    خانه امین السلطان معروف به خانه اتحادیه مانند دیگر خانه - باغ های دوره قاجاریه دارای اندرونی و بیرونی و از دو جهت دارای درهای ورودی و خروجی است. این خانه بین دو خیابان فردوسی و لاله زار قرار گرفته و از هر دو خیابان می توان به آن وارد یا خارج شد. بخش اصلی این خانه از دوره ناصری است که در طی زمان بناهایی به آن اضافه یا از آن کم شد. یکی از بناهای چندگانه که در شمال غربی مجموعه قرار دارد مربوطه به دوره قاجاریه است ولی بقیه در دوره های بعد ساخته شده اند. این بنا مانند دیگر بناهای قاجایه دارای سبک و کالبد خاص است. سردر بسیار زیبای این خانه در کوچه معروف به اتحادیه در خیابان لاله زار قرار دارد. قسمت ورودی با آجر تزیین شده است.

    خانه امیربهادر

    این خانه از مجموعه خانه های با ارزش دوره قاجاریه و در اصل متعلق به شادروان حسین پاشازاده معروف به امیربهادر جنگ، وزیر دربار و وزیر جنگ مظفرالدین شاه قاجار بوده است. مساحت این بنا در حدود 3000 متر مربع است. این بنا در اصل حسینیه امیر بهادر بود که بعدها تحت تملک شرکت پخش سیگار ایران درآمد و در نهایت توسط انجمن آثار ملی خریداری شد و تعمیراتی در آن صورت گرفت. خانه امیربهادر دارای تالار بزرگ آینه کاری شده، زیرزمین آینه کاری شده، تالار بزرگ بالا، حوضخانه با تزئینات کاشیکاری و اتاق های متعدد برای برگزاری جلسات و سخنرانی ها و قرائت خانه عمومی و همچنین اتاق های دیگر با کارکردهای مختلف است.

    خانه امام جمعه

    در محدوده بافت قدیم شهر تهران،در خیابان «ناصرخسرو» خانه معروف امام جمعه واقع است. همان گونه که از نام بنا برمی آید، این خانه متعلق به یکی از امام جمعه های تهران در دوره قاجار است و احتمالاً ساخت آن را می توان به اواسط دوران سلطنت ناصرالدین شاه یعنی سال های 1280 تا 1300 هـ . ق نسبت داد.

    خانه شقاقی

    این بنا در شمالی ترین بخش منطقه دوازده تهران،در جبهه شمالی خیابان کوشک حد فاصل فردوسی و لاله زار قرار دارد. این خانه را اغلب با عنوان خانه کوشک می شناسند. خانه شقاقی ابتدا به عنوان منزل مسکونی خانواده شقاقی مورد استفاده بود و بعدها به صورت یکی از مراکز آموزشی سازمان میراث فرهنگی کشور درآمد.

    عمارت موقوفه فاضل عراقی

    این خانه در غرب میدان فردوسی، در کوچه پارس قرار دارد و موقوفه فاضل عراقی، مستشار و رئیس سابق دیوان عالی کشور است. بخشی از آن در سال 1334 شمسی به بیمارستان زنان اختصاص یافت. کاشی های عمارت بسیار نفیس و روی آنها تصاویر شاهان باستانی ایران نقش شده است.

    عمارت باغ فردوس

    این خانه ارزشمند و تاریخی در بخش شمالی شهر تهران قرار دارد. در داخل این خانه گچبری های کم نظیری به چشم می خورد که به مرور زمان رو به خرابی نهاده بود. 30 نفر از بزرگترین و مجرب ترین هنرمندان گچبر مأمور شده بودند تا این محوطه را بازسازی نمایند که مسن ترین آنها استاد «حسن رضایی تهرانی» با بیش از 90 سال و کم سن ترین آنها فرزند وی علیرضا رضایی تهرانی بود. استادان دیگری چون «حاج عباس عشقی»، «اصغر زینت اعلایی»، «رضا نجفی»، «حاج سید علی اصفهانی»،«استاد علی»،«استاد یوسف»، «حاج مصطفی شایگان»،«حاج سید علی لطفی»، «شعبان صحافا»، «حسین نشاطیان» باعث شدند این بنای ارزشمند دوباره احیاء شود. این بنا در زمان قاجاریه ساخته شد.

    عمارت و باغ فرمانیه

    اثر تاریخی باغ فرمانیه نمونه ای از معماری اصیل ایرانی مربوط به اوایل دوره قاجار با کاشی های طرح دار دوره ناصری است. ملک فرمانیه شامل باغ، زمین بایر و چندین رشته قنات، در سال 1326 هـ . ق به «کامران میرزا نایب السلطنه» قاجار تعلق گرفت و پس از فوت او به دخترش رسید. بعد از آن «میرزا فرمانفرما» از شاهزاده های قاجار، شمال باغ، سهم قنات ها و سایر متعلقات را خریداری کرد. در سال 1319 باغ و تمام متعلقات آن به سفارت ایتالیا فروخته شد. بناهای این باغ دارای جزئیات معماری اصیل ایرانی اوایل دوره قاجار است.

    خانه شهید مدرس

    خانه شهید سید حسن مدرس در محله عودلاجان از محلات محدود حصار ناصری شهر تهران قرار دارد. این خانه که کامل ترین شکل یک خانه سنتی را در بافت تاریخی تهران به نمایش می گذارد، از بخش های مختلف اندرونی و بیرونی، مطبخ، کالسکه خانه تشکیل شده است. در این خانه تاریخی مجموعه ای از هنرها شامل گچبری، حجاری، آجرکاری، گره چینی، نقاشی و کتیبه نگاری در کامل ترین شکل، به کار رفته است. در نقشه ی تاریخی شهر تهران که متعلق به سال 1275 هـ . ق است، این خانه با عنوان «خانه وزیر مختار فرانسه» مشخص شده است. مرحوم سید حسن مدرس در اوایل قرن معاصر و در دوره نمایندگی مجلس، در این خانه سکونت داشت.

    بنای تاریخی مسعودیه

    بنای تاریخی مسعودیه، در خیابان اکباتان تهران، به دستور ظل السلطان فرزند ناصرالدین شاه همزمان با کاخ گلستان احداث شد. این مجموعه در محدوده میدان بهارستان و خیابان های ملت و اکباتان قرار دارد و شامل پنج عمارت اصلی و تاریخی است و قدمت آن به سال 1295 می رسد. تالار سلام این مجموعه زیر نظر صنیع الملک نقاش باشی برای «میرزا آقاخان اعتمادالدوله» صدراعظم آقاخان نوری نقاشی شد. در عمارت مسعودیه کتیبه هایی به تاریخ 1295 هـ . ق باقی مانده است.

    خانه مشیر الدوله پیرنیا

    این بنا در خیابان لاله زار بین جمهوری و منوچهری قرار گرفته و در اصل متعلق به حسن پیرنیا بود. از خصوصیات این بنا گچبری و فرنگی کاری، کاشیکاری همراه با کاشی های منقوش به تصاویر شخصیت های اساطیری و تاریخی است.

    خانه وثوق

    این بنا در سال 1253 هـ . ق یا 1211 شمسی در زمان محمدشاه قاجار برای یکی از صاحب منصبان دوره قاجاریه به نام «میرزا محمد قوام الدوله آشتیانی» ساخته شد. این بنا در خیابان 15 خرداد کوچه «میرزا محمود وزیر» قرار دارد. هفت دری در این بنا یکی از تزئینات بنا به شمار می رود.

    برخی دیگر از خانه های دوره قاجاریه در تهران

    خانه میرزا محمود وزیر در خیابان امیرکبیر، خانه اخوان علیزاده، خانه قدیمی صفوی در سرچشمه، خانه رضاشاه در خیابان امام خمینی، خانه صبا، خانه بهزاد در خیابان انقلاب، خانه علاءالدوله در خیابان فردوسی، خانه مستوفی در خیابان پانزده خرداد، خانه احسانی در پامنار کوچه بهاءالدوله، خانه بازار مسگرها در خیابان مصطفی خمینی، خانه نصرالدوله در سرچشمه، خانه کلارا آبکار در خیابان جمهوری اسلامی، خانه هدایت در خیابان هدایت، خانه قوام السلطنه در خیابان 30 تیر.

    حمام شهرک طالقان

    حمام قدیمی در بافت قدیمی شهرک از توابع طالقان قرار دارد. با توجه به سنگ نبشته موجود، حمام در سال 1261 هـ. ق در زمان قاجاریه احداث شد. مصالح به کار رفته در ساخت حمام، سنگ و ملات گل و آهک بود. فرم حمام تقریباً به شکل مستطیل است.

    حمام مصباح کرج

    این حمام متعلق به اواسط دوره قاجاریه و در محلات قدیمی شهر کرج واقع است. ورودی حمام با هشت پله به کف حمام در عمق 5/3 متری مرتبط می شود. سربینه یا رختکن شامل یک گنبد مرکزی است که در طرفین گنبد چهار گنبد کوچکتر گره پوش مشاهده می شود. در ساختمان حمام از آجرهای ختایی به ابعاد 5×20×20 سانتی متر و ملات گل آهک استفاده شده است.

    حمام مهدی خانی

    این حمام در بازار بزرگ تهران قرار دارد. مساحت آن در حدود 900 متر مربع و شامل حمام به مساحت 450 متر مربع و تأسیساتی چون یک واحد پتوبافی، واحد مسکونی، مغازه و سرایداری است. بنای حمام متعلق به دوره قاجار است و در حدود 80 درصد آن سالم به نظر می رسد.

    حمام همتیار

    حمام همتیار یکی از حمام های قدیمی تهران در خیابان وحدت اسلامی واقع است. این بنا که همچنان شکل و فرم تاریخی خود را حفظ کرده، به دو بخش زنانه و مردانه تقسیم شده و مشغول کار است. وجود پاگرد، حوضچه، ستون ها و سرستون های زیبا، بینه، گرمخانه، سردخانه از دیگر اجزای این بنا است.

    حمام روستای درده

    در مرکز روستای درده از توابع فرمانداری فیروزکوه ، حمامی قدیمی وجود دارد که قدمت آن به 200 سال پیش می رسد. برای ورود به حمام باید از چند پله پایین رفت، با چرخشی به سمت چپ فضای رخت کن مشخص می شود و با چرخشی دیگر به سمت چپ، به گرمخانه راه می یابد. فضای رختکن مربع دارای سکوهایی برای نشستن است. در وسط نیز یک حوض سنگی بیضی شکل مشاهده می شود.

    حمام هلجرد

    این حمام در روستای هلجرد شهرستان کرج قرار دارد. هلجرد یک روستای تاریخی است که مجموعه ای از آثار قرون گذشته را در خود جای داده است. حمام هلجرد یکی از این بناهای قدیمی است که از دوره قاجار به جای مانده و از ساروج، سنگ و قلوه سنگ ساخته شده است.

    کلیسای سورپ گئورگ

    این کلیسا در میدان وحدت اسلامی، بازارچه قوام الدوله واقع است. این کلیسا در سال 1790 تا 1795 به عنوان محراب روستا بنا شد و در سال 1835 به کلیسا تبدیل شد. در مرحله بعد با بازسازی در سال 1882، به صورت کنونی درآمد. در آن سال ها، این محله به ارامنه اختصاص داشت. هر سال در سالروز گئورگ مقدس در دهه اول مهرماه در این کلیسا مراسم دعا و نیایش برگزار می شود. روی سنگ قبرهای نصب شده بر دیوارهای کلیسا نقوش زیبایی دیده می شود.

    کلیسای انجیلی

    با گسترش تهران در سال 1284 هـ . ق ارامنه تهران از کلیسای کوچک دروازه قزوین که در سال 1876 م توسط یک مبلّغ مذهبی تأسیس شده بود، تغییر مکان دادند و در منطقه حسن آباد، کلیسای انجیلی کنونی توسط میسیون مذهبی آمریکایی ها بنا شد. در سال 1874 م این کلیسا با وسعت بیشتر، کاربری فرهنگی نیز یافت و مدرسه آمریکایی ها در آن شروع به کار کرد. مدرسه در سال 1319 شمسی به امر پهلوی اول بسته و تأسیسات فرهنگی آن به وزارت فرهنگ ایران واگذار شد.

    کلیسای تادیوس بارتوقیموس مقدس

    این کلیسا در دروازه حضرت عبدالعظیم، در جنوب شرقی تهران قرار دارد. بنای کلیسا در سال 1808 میلادی(1223 ق) به دست ده خانواده ارمنی که به «جام بـُران» معروف شدند، انجام شد. این افراد به دستور فتحعلی شاه قاجار از جلفای اصفهان برای شیشه بری قصرهای سلطنتی (کاخ گلستان) به تهران آمده بودند. کلیسای تاتاوس از قدیمی ترین کلیساهای تهران محسوب می شود که در داخل آن مقابر و سنگ مزارهای جالب توجه شخصیت های ارمنی و مسیحیان اروپایی که در تهران در گذشته اند، قرار دارد. مدفن دو استاد کار اصلی بنا در همین کلیسا قرار دارد. مساحت تقریبی کلیسا 220 متر مربع است و از صحن آن برای تدفین مسیحیان تهران استفاده می شد.

    کلیسای تاتاووس

    این کلیسا در زمان فتحعلی شاه قاجار در محله ی چال میدان ساخته شد و دارای نمازخانه ای با پوشش گنبدی شکل و چهار شاه نشین است. محراب و جایگاه پیشوای روحانی در شاه نشین شرقی قرار دارد. این کلیسا از قدیمی ترین کلیساهای تهران محسوب می شود که در داخل آن مقابر و سنگ مزارهای جالب توجه شخصیت های ارمنی و مسیحیان اروپایی که در تهران در گذشته اند، قرار دارد.
    از دیگر کلیساهای تهران باید از کلیسای حضرت مریم، کلیسای سورپ تارگمانچاس در وحیدیه ، سورپ وارتان حشمتیه ، سورپ گریگور لوساوریچ مجیدیه و میناس مقدس در قریه ونک نام برد.

    بازار

    مجموعه بازار تاریخی تهران در ضلع جنوبی خیابان 15 خرداد و حد فاصل آن با خیابان مولوی، خیام و 17 شهریور، در بافت قدیمی و تاریخی شهر واقع شده و چون گذشته مهمترین مرکز تجاری و بازرگانی است. بازار تهران همراه دیگر بناهای تاریخی محدود خود مانند مسجد امام، مسجد جامع. از مجموعه های مهم تاریخی و هنری شهر تهران محسوب می شود. با توجه به مدارک و شواهد موجود، بنای اولیه بازار به دوره شاه تهماسب صفوی و هم زمان با ساخت برج و بارو و دروازه های شهر تهران در حدود سال های 948- 930 هـ. ق تعلق دارد. ظاهراً چهار بازار لباف ها، کرجی دوزها، سراج ( بافنده ) ها و نعل چی ها، قدیمی ترین بخش بازار تهران است. بخش های قدیم بازار تهران با پوشش طاق و گنبد مسقف شده و روشنایی آنها از روزنه های تعبیه شده در گنبدهای آجری آن تأمین می شود. در دوره ناصرالدین شاه بر تعداد راسته ها و رسته های بازار افزوده شد و تعدادی سرا و تیمچه معتبر ساخته شد. مانند دیگر مجموعه بازارهای تاریخی، هر کدام از راسته ها، رسته ها، سراها و تیمچه های بازار تهران به صنف و فعالیت خاصی اختصاص داشت.
    در این دوره بخش های اصلی عبارت بود از: بازار کفاشان، بازار فرش فروشان، بازار عباس آباد، بازار امیر، بازار زرگرها، بازار ساعت فروشان، بازار بین الحرمین ( سلطان جعفری )، بازار چهار سوق بزرگ، مسجد جامع، بازار چهار سوق کوچک، بازار چهل تن(که از قدیمی ترین بخش های بازار و مربوط به دوره فتحعلی شاه است)، بازار آهنگران، بازار مسگران و بازار پاچنار. علاوه بر این در نقاط دور و نزدیک بازار، بازارچه هایی ساخته شد که محلات مختلف شهر را تغذیه می کرد از جمله بازارچه معیـّر و قوام الدوله که به «بازارچه دوقلو» مشهور بودند. از بازار کربلایی عباس علی کمرگچی، بازارچه نایب السلطنه فقط نامی باقی مانده است. در خیابان ناصرخسرو، نزدیک مجموعه اصلی بازار نیز بازارچه ها و تیمچه هایی وجود داشت که امروزه بقایای برخی از آنها مانند بازارچه مروی از دوره فتحعلی شاه، و تیمچه صدر اعظم باقی است. هم اکنون بخش های قدیمی و جالب توجه بازار عبارت اند از: سردر بازار در سمت سبزه میدان، بازار امیر، چهار سوق بزرگ، تیمچه های حاجب الدوله، علاء الدوله، قیصریه و مهدیه و همچنین بخش هایی از بازار که در ارتباط با مسجد امام، مسجد جامع و بناهای تاریخی دیگر قرار دارد. بنای اولیه سبزه میدان در سمت شمالی مجموعه بازار مربوط به اوایل دوره صفویه است اما در دوره قاجاریه و سال 1268 هـ. ق به دستور امیرکبیر، «حاج علی خان مقدم مراغه ای»( حاجب الدوله) تغییرات عمده ای در وضع سبزه میدان داد. در ضلع جنوبی سبزه میدان، سردر زیبایی وجود دارد که به راسته های مختلف بازار راه می یابد. این سردر از دهانه های اطراف که به مغازه ها اختصاص دارد، وسیع تر و پرکارتر است. چهار سوق بزرگ که در بازاری به همین نام قرار گرفته ، فضایی هشت ضلعی است که با گنبد مدور نسبتاً کوتاهی پوشش شده و سطح داخل آن دارای گچکاری است. این بنا در سال 1222 هـ. ق ساخته شده است. بازار و سرای امیر از دیگر بخش های جالب توجه مجموعه است که در حدود سال های 68- 1267 هـ . ق از اموال میرزا تقی خان امیرکبیر ، توسط شیخ عبدالحسین (شیخ العراقین) به همراه مسجد و مدرسه ایمعروف به شیخ عبدالحسین – ساخته شده و عواید آن وقف مسجد و مدرسه شده است. تیمچه حاجب الدوله در کنار مسجد امام قرار دارد و از با ارزش ترین بناهای بازار است که در دوره ناصرالدین شاه توسط « حاج علی خان حاجب الدوله » ساخته شده است. از بناهای دیگر بازار، تیمچه مهدیه در ابتدای بازار امیر (کفاشان) است که دارای پوشش عظیم ضربی و یزدی بندی عالی است.

    برج آرامگاهی طغرل

    برج طغرل از مهم ترین برج های آرامگاهی ایران به شمار می رود. این برج که مغز دیوارهای آن از خشت، و نمای بیرونی آن از آجر است، محوطه ای خورشیدی شکل دارد و بر روی سکویی مدور ساخته شده است. قطر برج 20/21 و ارتفاع آن 50/20 با دیوارهای قطور به پهنای 80/2 متر است. این بنا همراه با تزیینات آجری در پیشانی برج از شکیل ترین برج های آرامگاهی و از نظر قدمت، متعلق به دوره سلجوقی است. آرامگاه «استاد سید محمد محیط طباطبایی» در محوطه داخلی این برج قرار دارد

    برج آرامگاهی شبلی، دماوند

    این برج در منتهی الیه قسمت شرقی شهر دماوند به شکل یک بنای منفرد بر روی تپه ای واقع شده و باغ های سبز آن را احاطه کرده اند. این بنای تاریخی ارزشمند که تقریباً 10 متر ارتفاع دارد، یک برج آرامگاهی آجری هشت ضلعی با پشتیبان های مدور در گوشه های آن است. این برج را می توان با بناهای عصر سامانی در بخارا مقایسه کرد و قدمت آن را به بیش از قرن پنجم هجری نسبت داد

    برج آرامگاهی شاهزاده حسین

    از نظر معماری در شمار برج های شکیل و زیبا، و معماری آن قابل تعمق است. این بنا با نمایی آجری و پلانی خورشیدی شکل و مدور، روی سکویی دایره مانند استوار شده و دارای 34 کنگره به ارتفاع 6 متر است.

    برج آرامگاهی علاء الدوله

    برج آرامگاهی علاء الدین به صورت یک بنای منفرد در شمال مسجد جامع در کنار میدان اصلی ورامین واقع است. برخی از متون، این برج را علاء الدین نیز نامیده اند. از نظر تاریخی بر مبنای آنچه در کتیبه ی بنا ذکر شده «علاء الدوله» صاحب بقعه، در چهارم صفر سال 675 هـ . ق در زمان سلطنت ایلخان مغول فوت شد و تاریخ اتمام آرامگاه سال 688 هـ .ق مقارن سال های آخر سلطنت ارغون خان بود. چنان که از کتب انساب بر می آید، نسب او به امام سجاد (ع) می رسد.

    برج آرامگاهی کردان

    روستای کردان در فاصله 22 کیلومتری شمال غرب شهر کرج در شمال اتوبان کرجقزوین قرار دارد. این برج در فاصله 800 متری روستا قرار گرفته و در داخل آن شاهزاده حسین مدفون است.

    برج آرامگاهی میدانک

    بنای سنگی برج میدانک در 60 کیلومتری جاده کرج – چالوس نزدیک میدانک گچسر قرار گرفته و بنایی هشت ضلعی با گنبد مخروطی است که در یک طرف آن ایوانی ساخته اند. فضای داخلی بنا در اصل مربع است و تزئینات داخلی در بالا و نزدیک سقف، کاربندی هشت ضلعی است که تبدیل به دایره می شود و در نهایت سقف را مدور می سازد. شیوه ساختمانی بنا، آن را در ردیف برج های آرامگاهی قرن هفتم هجری قرار می دهد.

    پل شاه عباس کرج

    این پل در مدخل ورودی کرج و روی رودخانه ی کرج زده شده است، و در دوره ی قاجاریه بنا شده است.

    پل بادامک

    این پل از آثار دوره قاجاریه است و در کنار روستای بادامک در مسیر شهریار قرار دارد و روی یکی از شعب رودخانه ی کرج قرار دارد.

    پل باقرآباد

    این پل در 25 کیلومتری جنوب غربی تهران و روی یکی از شعب رودخانه ی جاجرود قرار دارد.

    پل جاجرود

    این پل در 30 کیلومتری شمال شرقی تهران روی رودخانه ی جاجرود واقع شده و از آثار دوره ی صفویه است.

    پل صفوی حسن آباد

    این پل روی رودخانه شور (قره سو) در مسیر جاده تهران قم و از آثار دوره ی صفوی است.

    پل قاجاری حسن آباد

    این پل در 10 کیلومتری جنوب غربی حسن آباد روی رودخانه شور واقع است و از آثار قاجاریه محسوب می شود.

    پل دختر کرج

    این پل از آثار دوره ی صفویه است که در شهرستان کرج و روی رودخانه ی کرج قرار دارد.

    پل رود شور

    پل رودخانه ی شور در نزدیکی مروآباد کرج واقع است و مربوط به دوره ی ناصری است.

    پل رومی

    در قرن 19 سفیر عثمانی در منطقه ی الهیه عمارتی ساخت که امروزه آن را پل رومی می نامند.

    پل فیلستان

    از اثار دوره ی قاجاریه است و بر روی شعب رودخانه جاجرود در 12 کیلومتری شمال ورامین قرار گرفته.

    پل کبود گنبد

    از آثار دوره ی صفویه است و در منطقه ی پاکدشت مجاور روستای کبودآباد بر روی جاجرود قرار گرفته.

    پل کُردان

    این پل مربوط به دوره ی صفوی است و در 2 کیلومتری شمال غربی روستای کردان کرج قرار دارد.

    آهنین راه گچسر

    این پل دو کیلومتر پس از گچسر به طرف تونل کندوان روی رودخانه کرج قرار گرفته است.

    پل سنگی گچسر

    این پل در دو کیلومتری پس از گچسر و در ادامه ی پل آهنین راه قرار گرفته است.

    پل فیروزکوه

    این پل در سال 1306 ساخته شده و در ده کیلومتری جاده فیروزکوه قرار گرفته.

    در شهر تهران بیش از 290 سقاخانه وجود دارد که به برخی از آنها اشاره می شود.

    سقاخانه نوروزخان

    این سقاخانه در خیابان پانزده خرداد شرقی، جنب بازار آهنگران واقع شده و در گذشته نه چندان دور از معروف ترین سقاخانه های تهران به شمار می رفت. سرتاسر گذر این سقاخانه طاق بندی شده بود و شمایل بزرگان دینی و مذهبی، علم، بیرق و علامت سیاه را به آن می آویختند. زورخانه ای به همین نام در کنار این سقاخانه وجود داشت که از زورخانه های معروف و نامی شهر به شمار می رفت.

    سقاخانه عزیز محمد

    این سقاخانه از موقوفات شخصی به نام عزیز محمد (که بانی آن نیز به شمار می آید) است. بنای سقاخانه دارای آب انبار قدیمی و حوضچه آب و شیر و پاشیر است. در این سقاخانه جایگاهی خاص برای روشن کردن شمع تعبیه شده است. سقاخانه عزیز محمددر خیابان وحدت اسلامی ( شاهپور سابق ) خیابان مهدی خانی قرار دارد.

    سقاخانه کل عباسعلی

    این سقاخانه در خیابان وحدت اسلامی قرار دارد و قدمت آن به دوره قاجار می رسد. سقاخانه کل عباسعلی در شهریور ماه 1311 شمسی مرمت و بازسازی شد. در سال های اخیر نیز از طرف کسبه محلی برخی از نقاط تخریب شده آن مورد بازسازی قرار گرفت.

    سقاخانه آینه

    این سقاخانه در خیابان ظهیرالاسلام واقع است. در تزئینات این سقاخانه آینه کاری بسیار به کار رفته و همین موجب نامگذاری سقاخانه شده است. این سقاخانه توسط حاج میرآخور در سال 1304هـ . ق بنا شد و یکی از پر زرق و برق ترین سقاخانه های تهران به شمار می رود.

    برخی دیگر از سقاخانه های تهران:

    سقاخانه شیخ هادی در خیابان شیخ هادی، سقاخانه دباغ ها در بازار مولوی، سقاخانه حضرت ابوالفضل (ع) در خیابان ناصرخسرو.

    کاروانسرای خانات

    سابقه این کاروانسرا، با مساحت 10000 متر مربع و 54 حجره کوچک، به زمان قاجار باز می‌گردد. در ورودی کاروانسرا با ارتفاع پنج متر از چوب روسی ساخته شده و 40 گل میخ آن نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند.

    کاروانسرای دوقلو

    کاروانسرای دو قلو، واقع در بازار قدیمی‌، از دو قسمت تشکیل شده که مساحت آن‌ها با یک‌دیگر برابر است و از این رو نام آن را کاروانسرای دوقلو نهاده‌اند. این مکان در دوره شاه عباس صفوی ساخته شده است و با 400 سال قدمت‌ جزو ابنیه تاریخی شهر ری محسوب می‌شود. کاروانسرای دوقلو در زمان قاجار توسط فردی از بزرگان ری اداره و از آن برای تخلیه بارهای شتر و انتقال نفت از باکو استفاده می‌گردید؛

    کاروانسرای شاه عباسی

    کاروانسرای شاه عباسی در جنوب شرقی میدان حضرت عبدالعظیم و روبه‌روی مسجد خاتم‌النبیین قرار دارد و مساحت آن حدود 1000 متر مربع است‌. این کاروانسرا اکنون جزو موقوفات آستان مقدس حضرت عبدالعظیم است و به عنوان انبار از آن استفاده می‌کنند

    کاروانسرای کنارگرد

    کاروانسرای کنار گرد در بخش قشافویه (حسن آباد) کنار جاده واقع است. کاروانسرا دارای ساختاری متشکل از گل، گچ و آجر بصورت دو ایوانه ساخته شده و از نظر قدمت به عهد صفویان می‌رسد.

    کاروانسرای دیرگلچین

    این بنا در جنوب ورامین قرار دارد و قدمتش به دوره ساسانی می رسد.

    کاروانسرای رباط کریم

    این بنا در مسیر جاده تهران ساوه قرار دارد و در دوره ی فتحعلی شاه ساخته شده است.

    کاروانسرای شاه عباسی کرج

    این بنا مربوط به دوره ی صفوی است و در مدخل ورودی به شهرستان کرج قرار دارد.

    کاروانسرای عین الرشید

    این بنا در 152 کیلومتری جنوب تهران و در محدوده ی پارک ملی کویر مرکزی ایران است.

    کاروانسرای قصر بهرام

    این بنا متعلق به دوره ی صفویه است و در 154 کیلومتری تهران و در 3 کیلومتری عین الرشید قرار گرفته.

    کاروانسرای ینگه امام

    این بنا در دوره ی صفویه بنا شده و در 100 کیلومتری جاده کرج – قزوین قرار دارد.

    مدرسه دارالفنون

    بنای دارالفنون در شمال شرقی ارگ سلطنتی تهران به دستور امیرکبیر و براساس نقشه میرزا رضا مهندس از شاگردانی که در زمان عباس میرزا نایب السلطنه برای تحصیل به انگلیس اعزام شده بود. شکل گرفت و محمدتقی خان معمار باشی آن را ساخت و شاهزاده بهرام میرزا به کار ساختمان آن نظارت کرد. بخش شرقی دارالفنون تا سال 1267 هـ . ق ساخته شد و مورد بهره برداری قرار گرفت، اما بقیه بنا دو سال بعد (اوایل 1269 هـ . ق) پایان یافت. در چهار طرف این بنا، پنجاه اتاق و جلوی آنها ایوانی بزرگ قرار داشت. مدرسه به شیوه مدارس جدید اروپا اداره می شد و دارای تالار اجتماعات، تئاتر، چاپخانه و سفره خانه نیز بود. مدرسه دارالفنون یکی از بناهای ارزشمند و تاریخی و مهم است. شمار محصلان دارالفنون که در آغاز از 30 نوجوان 16 تا 24 ساله تجاوز نمی کرد. به مرور به 105 تن رسید. همین تعداد در سال 1307 هـ . ق به 287 تن افزایش یافت. مدرسه دارالفنون از بدو تأسیس تا 1309 به مدت چهل سال روی هم 1100 دانشجو پرورش داد. در این مدت، 26 معلم اروپایی و 16 معلم ایرانی عهده دار تدریس و تعلیم دانشجویان بودند.

    دانشگاه تهران

    فکر تأسیس دانشگاه تهران از همان سال های انقراض سلسله قاجاریه وجود داشت. نقشه اصلی محوطه و کلیات ساختمان های دانشکده ها زیر نظر «آندره گدار» و همکاران وی «مارکوف»، «ماکسیم سیرو» و «موزر» تهیه شد. این مجموعه شامل ساختمان های دانشکده پزشکی، دانشکده داروسازی، دانشکده دندان پزشکی و دانشکده فنی بود. کلیه طرح های مربوط به این دانشکده در سال های 1313 تا 1315 شمسی به اجرا در آمد. دانشکده پزشکی در 16 بهمن 1314 شمسی افتتاح شد. در توضیحات مربوط به طرح بنا آمده است:«منظره خارجی عمارت چنانچه شایسته یک محل علمی باشد بی زینت و بی زیور است». در این تعریف، معیارها و مبانی طراحی ابنیه واقع در دانشگاه تهران به روشنی مشهود است. به این مجموعه دو دانشکده دیگر در دوره رضاشاه اضافه شد که دانشکده حقوق و ادبیات بودند. طرح دانشکده توسط محسن فروغی تهیه شد. عملیات ساختمانی دانشکده حقوق در سال 1317 شروع شد و در سال 1319 خاتمه یافت. از ساختمان های دیگری که در دوره رضاشاه احداث شد، باشگاه دانشگاه است که طرح آن توسط ماکسیم سیرو تهیه شده بود.

    دبیرستان فیروز بهرام

    بنای فیروز بهرام در خیابان میرزا کوچک خان قرار دارد و پلان آن به شکل مستطیل است. این مدرسه از شمال به معبد زردشتیان، از جنوب به مراکز تجاری، از شرق به دبیرستان دخترانه ارامنه و از غرب به منازل مسکونی منتهی می شود. این بنا در اردیبهشت سال 1311 خورشیدی در زمین زردشتیان پی ریزی و به سرپرستی نیک اندیش اردشیر کیامنش ساخته شد. تأثیر معماری سبک قاجار بر این بنا، به خصوص در نماسازی آن، کاملاً مشهود است. بنا شامل سه نمای شمالی،جنوبی و شرقی است و سبک قرینه سازی در آنها به چشم می خورد. نمای آجری بنا نیز کاملاً متقارن و پنجره ها و قوس های آن نمایانگر سبک دوره قاجاریه است.

    مدرسه محمدیه

    مدرسه محمدیه، در بازار بزرگ تهران، رو به روی در ورودی مسجد جامع تهران قرار دارد. این مدرسه دو طبقه در زمینی به مساحت 380 متر مربع احداث شده و شامل حیاط مرکزی و تعدادی اتاق در گرد آن است. ایوان های مدرسه شامل دو ایوان است. ایوان شمالی مدرس مجموعه است و ایوان غربی در گذشته به عنوان کتابخانه مورد استفاده بود. ورودی شامل دو لنگه در فلزی با یک سردر فلزی است که با شیر و خورشید و کاشی آبی رنگ تزیین شده است. کف دالان ورودی 90 سانتی متر پایین تر از سطح کف بازار است. در شمال حیاط، مدرس واقع است و دارای ورودی بلند مشبک کاری می باشد. در این قسمت آرامگاه بانی مدرسه و خانواده ی او قرار دارد. سقف مدرَس و ایوان جنوبی که در مقابل آن قرار دارد، گنبدی است. در ایوان شمالی رف هایی با قوس های تزیینی دیده می شود. سر در ایوان ها و اتاق ها همه دارای قوس های تزیینی است و بر زیبایی بنا می افزاید.

    دبیرستان البرز

    مجموعه فرهنگی – آموزشی دبیرستان البرز در میان محوطه ی بزرگی به وسعت 2940 متر مربع، در محدوده ی شمال غربی خیابان انقلاب واقع است. ساختمان دبیرستان البرز و ساختمان جنبی آن که در گذشته آموزشگاه علوم بود، به فاصله ی 50 متر از یکدیگر در داخل این محوطه جای دارند. ساختمان علوم در سال 1297 و ساختمان مرکزی دبیرستان در سال 1303 شمسی شکل گرفت. کل بنا دارای نماهای متقارن است و علاوه بر تکرار ریتم پنجره ها، نمای شمالی و جنوبی ورودی اصلی ساختمان با ایوانی بلند در نما، حجمی ویژه یافته است. نماهای شمالی و جنوبی نیز کاملاً یکسان هستند و با هفت دهانه ی نورگیر و ستون های آجری نما و کاشیکاری های بالای قوس پنجره ها تزیین شده اند. ورودی مدرسه با 9 پله در سطح بالاتری قرار دارد و در دو سوی آن، دو برج در دو سوی ایوان، ورودی را مشخص تر می سازد. ازاره (آن قسمت از دیوار اتاق و یا ایوان که از کف طاقچه تا روی زمین بود) های سنگی دور تا دور بنا را فرا گرفته و تمامی بنا از آجر است.

    آب انبار سید اسماعیل

    این بنا در محدوده بازار تهران و محله سید اسماعیل واقع شده و بنای کنونی آن از آثار دوره قاجاریه است. این بنا توسط بیگلربیگی وقت تهران «حاج عیسی» وزیر و یا به روایتی «میرزا موسی» در سال 1262 هـ. ق ساخته شد. آب انبار سید اسماعیل و بناهای وابسته به آن به هنگام آبادانی بیش از هزار متر مربع مساحت داشت که امروزه به جز محوطه مخزن آن بقیه بنا از جمله راه پله و پاشیر از بین رفته است. مخزن آب انبار سید اسماعیل در دوره اخیر به قهوه خانه و رستوران تبدیل شده است.

    آب انبار علی آباد

    این آب انبار در روستای علی آباد باغ خواص از توابع شهرستان ورامین، در شرق یخچال علی آباد قرار دارد. ورودی این آب انبار که با مصالح آجر و گل رس شکل گرفته، در سمت شرق قرار دارد و دارای طاق هلالی است. ارتفاع سقف تا کف حدود 70/4 متر است. آب انبار علی آباد تا اواخر دوره قاجاریه مورد استفاده بود.

    آب انبار حصار گلی

    در شرق جاده پیشوا به مبارکیه در دو کیلومتری شرق جاده اصلی، روستایی به نام حصار گلی قرار دارد. آب انبار حصارگلی در داخل روستایی واقع است و 27 کیلومتر با ورامین فاصله دارد. این اثر تاریخی که تا اواخر دوره قاجاریه مورد بهره برداری قرار می گرفت، تمامی از آجر و ملات گچ شکل گرفته و راه دسترسی به مخزن آب از یک ردیف پلکان آجری امکان پذیر است. آب انبار معیـّر و آب انبار سنگلج از دیگر آب انبارهای مشهور تهران است که آثاری از آنها باقی مانده است. از دیگر آب انبارها می توان به آب انبار آقا بهرام، آب انبار سید عبدالله دزفولی، آب انبار امامزاده یحیی، آب انبار بازارچه نو، آب انبار صاحب دیوان، آب انبار حاج علی، آب انبار رضاقلی خان، آب انبار حاج محمد کریم اشاره نمود.

    قنات

    قنات سازی از ابداعات ایرانیان است و طبق شواهد تاریخی نخستین قنات ها در ایران احداث شده اند. تهران قدیم به وسیله بیش از 80 رشته قنات خصوصی وقفی مشروب می شد.

    قنات شاه

    این قنات به دستور ناصرالدین شاه حفر و آماده شد طی وقف نامه ای که موجود است و در سال 1273 هـ . ق تنظیم شده شاه آن را وقف عام نمود. آب این قنات که بسیار گوارا بود تا آغاز دهه 1330 شمسی و اتمام لوله کشی آب تهران، مورد استفاده اهالی تهران بود. مهم ترین قنات های شهر تهران که تا قبل از لوله کشی آب دایر بودند عبارت اند از: الهیه، باغشاه ( ناصریه )، بهاء الملک و ناصرالملک، شاهک، بریانک، کوثریه( فرمانفرما ) بهجت آباد

    بقعه ابن بابویه

    این بنا در گورستان قدیمی تهران در شهرری واقع، و مدفن ابوجعفر محمدبن علی بن حسین ملقب به شیخ صدوق در گذشته به سال 381 هـ . ق است. بنای بقعه شامل بقعه، حرم، گنبد و صحن وسیع است که احتمالاً در دوره فتحعلی شاه قاجار به جای بنای قدیمی ساخته شده است. بنای بقعه با طرح هشت ضلعی بر روی صفحه ای هشت ضلعی بنا شده و ورودی آن در سمت شرق قرار دارد. در درون صحن بقعه، مزار بسیاری از بزرگان از جمله مرحوم غلامرضا تختی. میرزا ابوالحسن خان حکیم، علامه تنکابنی ، میرزا لطفعلی نصیری، علامه دهخدا، میرزاده عشقی واقع است.

    بقعه بی بی شهربانو

    در یک و نیم کیلومتری شمال امین آباد و بر فراز صخره ای کوهستانی، در دامنه جنوبی کوه بی بی شهربانو، محوطه ای به طول 32 و عرض 22 متر با دیوار سنگی قرار دارد. این محوطه از سمت شمال به کوه متصل است. در دو ضلع شرقی و غربی آن در گذشته، تنها دیواری از سنگ و گچ و در وسط ضلع غربی، مدخلی وجود داشت که بعدها مسدود شد و اکنون تنها آثاری از نمای سنگی بالای مدخل، از خارج بنا مشهود است. در جنوب این محوطه یک ساختمان تاریخی از دوران آبادی شهر ری وجود دارد که نمی تواند از قرن چهارم هجری جدیدتر باشد و به احتمال زیاد به آثار دوره آل بویه تعلق دارد. در این بقعه صندوق منبت کاری عتیقه ای وجود دارد که روی اضلاع شمالی و شرقی آن، تزئینات منبت کاری و کتیبه های متعدد به خط ثلث برجسته نقش بسته، روی صندوق تاریخ 888 هـ . ق حک شده است. علاوه بر آن کتیبه هایی نیز روی در ورودی اصلی بقعه که در شرق حرم قرار دارد، به چشم می خورد. صاحب مدفن را بی بی شهربانو – دختر یزدگرد سوم و همسر امام حسین (ع) – می دانند که از دید تاریخی قابل قبول به نظر نمی رسد.

    بقعه جوانمرد قصاب

    جوانمرد قصاب یک شخصیت نیمه افسانه ای و نیمه تاریخی است که در پاره ای از متون به او اشاره هایی شده است. بقعه جوانمرد قصاب در فاصله 1000 متری غرب جاده تهران – شهرری به فاصله کمی از راه آهن فرعی، کارخانه گلیسیرین و سیمان واقع شده است. بنای اولیه بقعه مربوط به دوره قاجاریه است.

    بقعه سر قبر آقا

    بقعه سرقبر آقا اکنون در داخل بافت قدیمی تهران در ضلع جنوبی چهار راه مولوی انتهای خیابان شهید مصطفی خمینی (سیروس سابق) در میان باغی تقریباً بزرگ و قدیمی قرار دارد. در زمان محمدشاه قاجار خارج از حصار شاه تهماسبی شهر تهران، مجاور دیوار معروف شاه عبدالعظیم قبرستان وسیعی قرار داشت که وسعت آن تا زمین های موسوم به چال سیلابی و بازار پالان دوزها امتداد داشت. پس از فوت «حاج میرزا ابوالقاسم» امام جمعه تهران، او را در عمارت و بقعه مجللی که فرزندش به عنوان آرامگاه خانوادگی در این محل ساخته بود دفن نمودند. این محل چون دارای قبرستانی قدیمی نیز بود، به سر قبر آقا شهرت یافت. طرح کلی بقعه از بناهای دوره قاجاریه و به شکل بناهای چهار صُفه (ایوان) ای است.

    بقعه سید گته میر

    در بخش آبسرد دماوند و فاصله 35 کیلومتری این شهرستان، امامزاده ای به نام «محمد گته میر» بر تپه بلندی مشرف به روستا که سطح آن گورستان عمومی را پوشش داده، واقع شده است. گنبد بقعه در مرکز پلان واقع شده و زیر آن به مقبره اختصاص یافته است. درون یکی از بازوهای چلیپایی (صلیبی)، آثار دو قبر برجسته وجود دارد که ارتفاع یکی بیش از دیگری است و سطح آن با کاشی های بسیار زیبا پوشیده شده و صندوق ضریح روی آن قرار دارد. این کاشی ها به قرون 8 و 9 هـ . ق تعلق دارند. گنبد دارای فرم تخم مرغی شکل است و زیر آن دارای تزئینات گچبری زیبا و پرکار است که می توان آن را به اواخر دوره اسلامی منتسب ساخت.

    بقعه سید ولی

    این بقعه در ضلع شرقی، منتهی الیه بازار قدیم اُروسی (یک نوع کفش) دوزها واقع شده و مدخل اصلی صحن آن از سمت در جنوبی، رو به روی مدرسه «شیخ عبدالحسین» است. بنای بقعه نوشته و کتیبه ای ندارد. نام صاحب مرقد در زیارت نامه «سید ولی بن محمد التقی الجواد» (ص) آمده حرم بقعه مربع شکل و طول ضلع آن تقریباً 5/ 3 متر است. بنا در زمان فتحعلی شاه ساخته شده است.

    بقعه شاهزاده سلمان

    این بقعه در شش کیلومتری شرق شهر اشتهارد قرار دارد، و از ایوان شمالی و دو ساختمان بزرگ دو طبقه تشکیل شده است. بنای آن آجری و دارای گنبدی شکیل است. با توجه به شیوه ساختمان و طراحی گنبد می توان گفت بنای بقعه به قرون 7 تا 9 هـ . ق تعلق دارد.

    حرم امام خمینی ( ره)

    حرم امام خمینی در بهشت زهرا از شلوغ ترین و پررفت و آمدترین مراکز زیارتی شهر تهران به شمار می رود و در محوطه ای بسیار گسترده ساخته شده است. احداث دانشگاه، زائر سرا، مراکز تجاری – خدماتی در دستور توسعه اطراف حرم قرار دارد. در اطراف حرم، چهار گلدسته به بلندی 91 متر به شماره سال های زندگی امام خمینی احداث شده و ارتفاع حرم تا نوک چراغ پرچم نیز سن رحلت معظم له را نشان می دهد. دور گنبد با 72 لاله به نام 72 تن تزئین شده است. پنج در ورودی به اسم پنج تن، دروازه های حرم را تشکیل می دهد.

    گورستان ظهیرالدوله

    در منطقه شمیران در انتهای یکی از خیابان های فرعی منشعب از خیابان دربند، باغی به مساحت 4300 متر مربع، آرامگاه بزرگانی چون ملک الشعرای بهار، ایرج میرزا، رشید یاسمی، رهی معیری، دکتر محمد حسین لقمان ادهم، محمد مسعود، ابوالحسن صبا، درویش خان، روح الله خالقی، فروغ فرخزاد، حبیب سماعی، مرتضی محجوبی است. این باغ با دفن علیخان ظهیرالدوله داماد ناصرالدین شاه به گورستان بدل شد. این گورستان موجب تجدید خاطرات بسیاری از روشنفکران و هنرمندان است.

    مجموعه گورستان های مسیحیان

    در زمین های سلیمانیه و دولاب تهران، مقابر و گورهای مربوط به مسیحیان ارامنه، روس، یونانی، فرانسوی و لهستانی جای دارد. در گورستان ارامنه سنگ قبرهایی از 150 سال پیش به جای مانده است. و در گورستان لهستانی ها قبور برخی سربازان کشته شده جنگ جهانی دوم به چشم می خورد. گورستان روس و یونان با مقبره زیبای شاهزاده گرجی ارتودکس مذهب، در مساحتی حدود 8000 متر مربع، مقبره سرباز گمنام جنگ جهانی دوم را با ستاره ای سرخ بر فراز آن، در دل خود جای داده است. در گورستان کاتولیک ها و آشوریان، کتیبه های طولی و عرضی در اشکال گوناگون مشاهده می شود. از دیگر گورستان های قدیمی می توان از گورستان بی بی زبیده ، امامزاده عبدالله، امامزاده علی اکبر، امامزاده اسماعیل نام برد.

    باغ سعد‌آباد

    باغ سعدآباد با مساحتی در حدود یکصد هکتار، واقع در استان تهران در دامنه‌های جنوبی البرز قرار گرفته، که از سمت شرق با گلابدره، از سمت غرب با ولنجک و از جنوب با تجریش همسایگی دارد. در سال 1299 خورشیدی، پهلوی اول ابتدا 8 هزار متر از اراضی سعدآباد در محدوده کنار رودخانه دربند(که در آن در حال حاضر عمارت بجای مانده از مادرشاه سابق واقع گردیده) را تملک کرد. پس از آن تپه علی‌خان والی که امروز کاخ احمد شاهی بر روی آن واقع است را نیز به محدوده پیش افزود و سپس کاخ سبز (شهوند) را در سال 1301 خورشیدی در آنجا بنا نمود. سعدآباد بعد از آن با الحاق محله‌هایی چون شاه‌محله، ترش‌محله، باغ‌محله، جعفرآباد، قاسم آباد وسعتی تازه یافت و به محل اقامتگاه تابستانی پهلوی اول اختصاص یافت و در طول سالیان، کاخ‌ها و کوشک‌هایی در آن احداث گردید. در باغ سعدآباد به جز رودخانه دربند که از شمال به باغ وارد می‌شود و از گذشته نیز در محدوده باغ وجود داشته و به عنوان یکی از منابع تأمین آب مورد نیاز فضای سبز مطرح بوده، 12 قنات در دوره پهلوی دوم احداث گردید که در حال حاضر بسیاری از آنها غیر فعال و یا نیمه فعال‌اند. پوششهای متنوع گیاهی باغ شامل: چنار، کاج، نارون، اقاقیا، گردو، بادام، ارغوان، ماگنولیا، تبریزی، بید مجنون، توری، نوئل میباشد. بسیاری از گونه‌های گیاهی نادر و غیر بومی هستند که از خارج کشور به ایران آورده شده و یا از سوی سران سایر کشورها اهدا گشته‌اند. نظم گیاهی باغ سعدآباد از نظام هندسی خاصی پیروی نمی‌کند و بیشتر تابع شکل و شیب زمین و مسیرهای آب است و در عین حال تاثیر باغ سازی اروپایی نیز در آن نمایان است. سطح اصلی باغ با چمن پوشانیده شده که درگذشته در باغ‌ایرانی کمتر مورد استفاده بوده است. ازجمله بناهای سعدآباد میتوان به کاخ شهوند، کاخ سبز، کاخ احمد شاهی، کاخ سفید، موزه ملت)، موزه هنرهای زیبا (ساختمان وزارت دربار)، موزه نظامی، موزه مردمشناسی، کاخ شمس، کاخ بهمن، موزه بهزاد، موزه آبکار و موزه فرشچیان، گنجینه‌ خط و کتابت میرعماد، موزه دفینه، موزه ظروف، کاخ موزه عبرت، موزه تاریخ طبیعی اشاره کرد.

    باغ فردوس

    باغ و عمارت ییلاقی فردوس در اراضی محمدیه با دو عمارت در شمال و جنوب به دستور محمد شاه قاجار (1264-1250) ساخته شد که عمارت شمالی به کلی ویران و عمارت جنوبی فعلا پا برجاست. این باغ به شماره 1876 مورخ 11/5/76 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. تاربخ بنای باغ فردوس به دوران محمد‌شاه که سومین پادشاه قاجار بود میرسد. پایه این باغ و عمارت ییلاقی را حاجی میرزا آقاسی، صدراعظم محمدشاه ریخته است. عمارت باغ فردوس در قسمت شمالی باغ ساخته شده است و از ابتدا به صورت کاخ و محل اقامت اعیان، تزئین شده است. مساحت باغ20 هزار متر مربع و طولش در حدود 280 متر و مساحت عمارت 1000 متر مربع، شامل سه طبقه و نیم، به عرض 26 متر و به طول تقریبا 34 متر است. شیب زمین آن از شمال غربی به جنوب شرقی است و تندی این شیب به حدی است که کف طبقه اول بنا با قسمت جنوبی باغ و سقف آن با قسمت شمالی باغ هم سطح است. بعد از فوت محمدشاه در سال 1264 هـ . ق، ناصرالدینشاه اراضی اطراف این باغ را از مالکان خرید و به باغ افزود و پس از اینکه دختر خود را به معیرالممالک، پسر نظامالممالک، داد این باغ را به عنوان هدیه ازدواج به او بخشید و از او خواست ساختمان عمارت جنوبی را تمام کند. معیرالممالک که خود معمار بود پس از خرج مبالغی هنگفت ساختمان را به اتمام رساند و مراسم عروسی را در همین باغ برگزار کرد. پس از فوت نظامالدوله، این باغ و ساختمان به پسرش دوستعلی خان معیرالممالک، رسید. دوستعلی خان به باغ و ساختمان آن اهمیتی نمیداد و هر وقت به ییلاق میآمد، نزدیک مظهر قنات زیر چنارها برای خود خیمه و خرگاهی بر پا میکرد. در نتیجه به دلیل عدم مراقبت و رسیدگی این ساختمان رو به خرابی گذاشت. او سنگهای مرمر بنا را از جا کند و در نمای عمارت امیریه (مدرسه نظام فعلی) به کار برد. حاجی میرزا حسین پسر حاجی میرزا خلیل، تاجر شیرازی که در سرای امیر حجره داشت باغ فردوس را از دوستعلی خان معیرالممالک خرید و دست به تعمیرات آن زد. پس از او میرزا حسین تهرانی در سال 1308 هـ . ق مالک باغ شد. در حدود سال 1318 هـ . ق در زمان مظفرالدینشاه، میرزا اسماعیل خان امینالملک، برادر امینالسلطان اتابک، آنجا را خریداری کرد. در حدود سال 1329هـ . ق برای سومین بار این باغ رو به خرابی گذاشت. محمد ولیخان سپهسالار تنکابنی (خلعتبری) آن را از ورّاث امینالملک به مبلغ 18هزار تومان خرید. تجارتخانه طومانیانس که از محمد ولیخان سپهسالار مبلغی طلبکار بود برای وصول طلب خود به عدلیه مراجعه کرد. مراجع امر هم پس از رسیدگی، باغ و عمارت را در مقابل طلب به طومانیانس دادند. پس از چندی دولت وقت در مقابل وجهی که از طومانیانس طلبکار بود باغ را ضبط کرد و اراضی آن را متری 2 تومان و 3 تومان به کارمندان وزارتخانهها فروخت که قیمت آن را پنج ساله به اقساط بپردازند. قسمتی که باغ فردوس کنونی است در سال 1316 هـ .ش. به دستور علی اصغر حکمت، وزیر معارف، خریداری شد و عمارت آن مرمت گردید و دبیرستان شاپور تجریش در آنجا دایر شد. در دوران پهلوی دوم، این بنا به دفتر برنامهریزی جشنهای ۲۵۰۰ ساله اختصاص یافت و پس از پیروزی انقلاب اسلامی در اختیار صدا و سیما و بعد از آن زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به مرکز اسلامی آموزش فیلمسازی تبدیل و سپس با هماهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بنیاد سینمایی فارابی، سازمان میراث فرهنگی کشور و شهرداری تهران برای محل دائمی «موزه سینما» در نظر گرفته شد و موزه سینما در ۲۸ شهریور ۱۳۸۱ با حضور رئیسجمهور وقت، رسماً افتتاح شد.

    باغ نیاوران

    باغ نیاوران در یکی از شمالی‌ترین نقاط شهر تهران و در دامنه رشته کوه‌های البرز واقع شده است. محوطه محصور این مجموعه به وسعت 122350 متر مربع یا حدوداً 2/12 هکتار می‌باشد که سه کاخ صاحبقرانیه، احمد شاهی و نیاوران به همراه تعدادی از بناها و فضاهای خدماتی، رفاهی را در میان دارد. فتحعلی شاه قاجار برای فرار از گرمای تهران و نیز تفریحات تابستانی دستور داد تا در منطقه‌ای خوش آب و هوا در شمال و خارج از تهران، باغی بسیار زیبا آماده کنند. او نیزارهای اطراف روستای «گرده‌وی» یا «کردویه» را به این امر اختصاص داد. این ده و منطقه، یکی از قدیمی‌ترین نقاط اطراف شهر تهران بود. فتحعلی‌شاه و محمدشاه هریک منزلگاهی ییلاقی در این مکان ساخته بودند و ناصرالدین‌شاه با تخریب آن، خود قصر نیاوران را ساخت. ناصرالدین شاه قاجار که در سال 1264 قمری به سلطنت رسید در سال 1267 ق. دستور داد حاج علی‌خان حاجب‌الدوله (اعتمادالسلطنه) عمارت بزرگی را در باغ نیاوران بنا گذارد. این ساختمان در 2 طبقه ساخته شد. چون به دشتی بزرگ اشراف داشت که شهر را می‌شد دید آن را «جهان‌نمای نیاوران» نامید. بعدها در کنار کاخ جهان‌نما عمارتهای دیگری ساخته شد. بطوری که دکتر فووریه در خاطرات خود به حدود 50 عمارت مختلف اشاره می‌کند که هر یک، به یک یا چند تن از زنان ناصرالدین شاه اختصاص داشت. در سال 1293 ق. ناصرالدین شاه به مناسبت سی‌امین سالگرد سلطنت خود سکه‌ای ضرب کرد که بر آن نوشته شده بود: ناصرالدین‌شاه غازی خرد صاحبقران. از این تاریخ به بعد بود که رسماً لقب سلطان صاحبقران را در تمام مکاتبات اداری و خصوصی خود به‌کار می‌برد. در همین سال جهان‌نمای نیاوران را نیز صاحبقرانیه نامید. بنابر برخی نقلقولها، کاخ مذکور را احمدشاه قاجار برای همسر گرجی خود بنا نموده بود، اما بعدها عمارت مذکور در دوران پهلوی اول جهت اقامت ولیعهد و همسر نخستین وی سامان یافته و از آن هنگام در مقاطعی از زمان توسط این خاندان مورد استفاده قرار گرفته است. در دوره کوتاهی کاخ احمد شاهی به صورت دفتر کار محمد‌رضا پهلوی عملکردی اداری یافت و سپس با انجام آخرین تغییرات معماری داخلی در دوران حکومت پهلوی در آن، به عنوان اقامتگاه اصلی ولیعهد وی مجدداً به بهره برداری رسید و تا سال 1357 خورشیدی، محل اقامت و دفتر وی محسوب گردیده است. آخرین کاخی که تاریخچه آن مطرح می‌شود کاخ نیاوران در ضلع شمال شرقی مجموعه است. این کاخ توسط مهندس محسن فروغی طراحی گردیده است. در ابتدا این کاخ را بعنوان محلی برای پذیرایی و اقامت رؤسای کشورها و میهمانان عالی‌رتبه دربار طراحی و آماده نموده ‌بودند، اما در حین عملیات اجرایی با انجام تغییرات در کاربری، به محل سکونت پهلوی دوم و خانواده وی برای ایام مختلف سال به غیر از فصل تابستان اختصاص‌یافت. این کاخ نهایتاً از سال 1346 خورشیدی مورد بهره‌برداری پهلوی دوم و خانواده او در ایران قرار گرفت و تا سال 1357 نیز محل سکونت آنها محسوب گردیده‌است. تنوع گونه‌های مختلف گیاهی، از ویژگیهای بارز مجموعه فرهنگی - تاریخی نیاوران محسوب می‌شود، تعدادی گونه‌گیاهی غیر بومی نیز در مجموعه موجود است که به تدریج با شرایط محیطی منطقه سازگاری یافته و زیبایی خاصی به مجموعه بخشیده‌اند. مهمترین گونه گیاهی مجموعه چنار (Platanus orientalis) است که سازگاری خوبی از خود در منطقه نشان داده است و تقریباً معادل 8 از پوشش سبز محوطه را به خود اختصاص داده است. عمده آسیب‌های جدی طی تغییراتی که منجر به ساخت کاخ جدید نیاوران و نیز پارک نیاوران در دهه 40 خورشیدی گردید، به باغ وارد شد. طی این مدت بسیاری از درختان عرصه شمالی و جنوبی باغ در شمال و جنوب کاخ صاحبقرانیه برای ساخت کاخ جدید و پارک قطع گردید و چهره باغ بهکلی تغییر کرد.




    مطالب مرتبط

    جاذبه های تاریخی و فرهنگی استان تهران

    جاذبه های تاریخی و فرهنگی استان تهران

    با باغ موزه هنر ایرانی، ایران را در تهران بازدید کنید باغ موزه هنر ایرانی، لوکیشنی جذاب با متراژی کمتر از یک هکتار است که در منطقه الهیه تهران واقع شده. بنای این باغ موزه، متعلق به خانم توران مهاجر اسلامی ...

    |

    جاذبه های گردشگری و دیدنی استان تهران

    جاذبه های گردشگری و دیدنی استان تهران

    تهران پایتخت ایران، بناهای تاریخی، جاذبه های گردشگری و مکان های تفریحی و هیجان انگیز بسیاری دارد. جاهای دیدنی بی شماری که همچنان بسیاری از پایتخت نشینان فرصت بازدید از آن ها را نداشته اند.

    |

    مدارس تهران

    مدارس تهران

    با کلیک بر روی منطقه مورد نظر می توانید به اطلاعات مدارس آن منطقه، دسترسی داشته باشید.

    |

    مدارس مناطق ۱۹-۲۰ - ۲۱و ۲۲  تهران

    مدارس مناطق ۱۹-۲۰ - ۲۱و ۲۲ تهران

    برای دسترسی به لیست و مشخصات انواع مدارس مناطق ۱۹-۲۰ -۲۱و ۲۲ تهران،کافیست بر روی هریک از عناوین داخل جدول، کلیک نمائید.

    |

    مدارس منطقه هجــده تهران

    مدارس منطقه هجــده تهران

    برای دسترسی به لیست و مشخصات انواع مدارس منطقه ۱۸ تهران،کافیست بر روی هریک از عناوین داخل جدول، کلیک نمائید.

    |

    نظرات کاربران