معرفی و تاریخچه دانشگاه تهران

معرفی دانشگاه تهران

در اواخر بهمن ماه 1312 دکتر علی اصغر حکمت ( وزیر معارف وقت ) پیشنهاد تأسیس دانشگاه را در هیئت وزیران وقت مطرح نموده و مقرر شد بودجه ویژه ای برای تأسیس ساختمان دانشگاه در نظر گرفته شود . این طرح در تاریخ 8/3/1313 به تصویب مجلس شورای ملّی رسید و پس از آن دانشکده پزشکی به عنوان اولین دانشکده دانشگاهی ایران در دستور ساخت قرار گرفت که در 15 بهمن 1313 بطور رسمی افتتاح گردید . در ابتدا شش دانشکدة طب ، علوم معقول و منقول ، حقوق ، علوم و ادبیات راه اندازی گردید . در سالهای بعد دانشکده های دیگر به آنها افزوده یا از آنها مشتق شد . در حال حاضر این دانشگاه دارای 17 دانشکده ، 2 مجتمع آموزشی ، 4 مرکز یا مؤسسه آموزشی _ پژوهشی ، 14 مؤسسه پژوهشی و 3 مؤسسه خدماتی _ اطلاع رسانی می باشد . علاوه بر این ، گنجینه ها و مراکز گوناگون فرهنگی ، رفاهی ، درمانی مانند موزه مقدم ، باغ نگارستان ، مجتمع خوابگاهی کوی دانشگاه ، مرکز بهداشت و درمان ، مجتمع فرهنگی _ تفریحی خزر آباد و ... ساختار دانشگاه را تشکیل می دهند . بخش عمده دانشگاه در مرکز تهران قرار دارد و قسمت هایی از آن نیز در شهرهای کرج ، قم ، مامازند ، ساری و خیرودکنار مستقر شده اند . از میان فرهیختگان دانشگاه بزرگانی چون شهید دکتر مصطفی چمران ، آیت ا... شهید دکتر مرتضی مطهری ، دکتر مفتح ، استاد علی اکبر دهخدا ، پروفسور رضا ، دکتر ریاضی و ... به جامعه علمی و عرصه های مختلف بین المللی عرضه شده اند که اینان خود به همراه اندیشمندانی چون دکتر محمود حسابی ، دکتر علی شریعتی ، دکتر محمد محمدی ، دکتر سید محمد کاظم عصار و دکتر جعفر شهیدی نقش ارزنده ای در عرصه های پژوهش و تربیت نیروهای متخصص ایفا نموده اند .

نشان رسمی دانشگاه تهران، آرمی به قدمت تاریخ ایران

نقشی که امروز به عنوان نشان رسمی دانشگاه تهران انتخاب شده، از نقوش تاریخی کشور است که سابقه ممتدی در آثار صنعتی داشته و مقام شامخی در فرهنگ ایران باستان حائز اهمیت بوده است.

آرم یا بهتر بگوییم نشان دانشگاه تهران که توسط دکتر محسن مقدم، استاد فقید دانشکده هنرهای زیبا طراحی شده است، برداشت وتقلیدی است از نقشی که به صورت گچ بری شده در محوطه های دوران ساسانی، نقش برجسته ها و نقوش مهرهای این دوره دیده شده است و دراین مورد بویژه تقلیدی است از پلاک گچ بری شده مکشوفه از شهر ساسانی تیسفون.

نقوشی که به عنوان نشان از آنها یاد کردیم و به ظاهر به صورت « داغ » احشام در بین طوایف مسکون درایران مورد استفاده بوده است، همانی است که در شکل مغولی « تمغا» بدان آشنائیم و کلاً این اشکال به عنوان نشان مالکیت بود بر هر چیزی که صاحب آن بودند. در دوران ساسانی این نشان ها در نقش برجسته ها، سکه ها و ظروف نقره به عنوان نشان های خانوادگی به کار رفته اند. از آنجا که در ایجاد این نشان ها از حروف خط پهلوی ساسانی نیز استفاده شده طبیعت یک منوگرام را هم گرفته اند.

آرم دانشگاه تهران از نقش گچ بری شده مکشوفه از تیسفون گرفته شده است که نمونه منشاء آن در کاخ ساسانی مشکوفه از دامغان در دست است. هم در این مورد و هم در موارد مشابه آن در مهرهای ساسانی، نشان ها عموماً در میان دو بال تزئینی ( که می تواند بال عقاب باشد ) قرار داده شده اند که کاربرد آن را در دیگر نقوش این دوره و شکل تاج های ساسانی مخصوصاً در اواخر این دوره شاهد هستیم. در شاهنامه فردوسی نیز این گونه تاج ها با عنوان تاج های «دوپر» یاد شده است.

در مورد پلاک به دست آمده از تیسفون، نقش میان بال ها از ترکیب حروف خط این دوره (پهلوی ساسانی) ساخته شده است و عده ای سعی در خواندن و توجیه این نشان ها کرده اند. در مورد تیسفون نقش مورد بحث به صورت « افزوت » (امرود) به معنای فراوانی و افزونی و نیز به صورت «ایلان» (ایران) نیز به صورت «او» برای کلمه اورمزد به معنای اهورا مزدا و یا صرفاً اسم هرمزه و هرمز خوانده شده است. استفاده دو کلمه دانشگاه تهران به شیوه نشان های دوران ساسانی (که از ترکیب حروف تشکیل می شود) در میان بال های تزئینی بر این اساس بوده است. حاشیه تزئینی که از دوایر ریز تشکیل شده نیز دوران هخامنشی به عنوان یک عامل تزئینی مخصوصاً در سکه ها به کار می رفته و در دوران ساسانی نیز در سکه ها، مهرها و گچ بری مورد استفاده داشته است.

بنا به گفته دکتر مظفر بختیار، استاد دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، در نشان دانشگاه در زمان ریاست جهانشاه صالح تغییراتی داده شد؛ نشان اصلی، مانند آرم بیشتر دانشگاه های غربی، داخل قابی به شکل سپر رومی قرار گرفت و عنوان «دانشگاه تهران» به خط لاتین و نیز شعار« میاسای ز آموختن یک زمان» برآن اضافه شد. شکل جدید علاوه بر اینکه هیچگونه تناسبی با نقش های اصیل ایرانی نداشت، اهداف و فعالیت های گسترده دانشگاه را در شعار «آموختن» منحصر کرده یود که بار رسالت مهم تربیتی، پرورشی و انسان ساز دانشگاه مغایرت داشت؛ در حدود سال ۱۳۵۰ نیز در شکل اصلی نشان دانشگاه تغییراتی گرافیکی اعمال شد و مدتی هم با آن شکل به کار رفت، ولی به منظور حفظ اصالت نشان قدیم، مجدداً همان نشان به کار برده شده که هنوز هم پا بر جاست.

سردر دانشگاه تهران، سمبل علم و معرفت

بی شک ارزش بین المللی دانشگاه تهران، شهرت جهانی سردر اصلی آن را نیز به ارمغان آورده است. این بنای تاریخی، علاوه بر این که در سطح ملی سمبل تمام نمای علم، دانش، معرفت و نماد زندگی شیرین دانشجویی در زیر سقف مرکز نمادین علمی کشور ( دانشگاه تهران ) است، در خارج از ایران نیز معرف یک دانشگاه نامدار در سطح خاورمیانه است. با یک بررسی گذرا می توان ادعا کرد که از میان معروف ترین و معتبرترین دانشگاه های دنیا، دانشگاه تهران تنها دانشگاهی است که از طریق یک بنای فرهنگی سمبلیک با مهندسی پیچیده، پیام های ویژه معنوی، علمی و فرهنگی را به مخاطبان خود القا می کند.

برخی بر این عقیده اند که طرح سردر دانشگاه، الهام گرفته از تصویر خیالی دوپرنده ای است که بال هایشان را برای اوج گرفتن و برخاستن از زمین، باز کرده اند. علم و دانش به دو بال تشبیه شده اند که ورود به دانشگاه با آن دو ممکن است و خروج از دانشگاه نیز با تقویت این بال ها موجب صعود افراد بر فراز اجتماع خود و پاسداری از آن می شود.

عده ای دیگر آن را به عنوان کتابی که به صورت باز در مقابل دیدگان گذارده شده باشد می دانند که بیانگر ارزش مطالعه و تحقیق است. اما از تاریخچه و نحوه ساخت این سردر اطلاعات و اسناد کاملی به دست نیامده است.

بنابر قولی در سال های ۴۶-۴۵ به دستور ریاست وقت دانشگاه طرحی در میان دانشجویان و طراحان مختلف به مسابقه گذاشته شد. از میان طرح های رسیده طرح دانشجویی به نام «کوروش فرزامی» (از دانشکده هنرهای زیبا) به عنوان طرح برتر برگزیده شد. کار اجرای طرح، ابتدا به یک شرکت پیمانکار سوئیسی واگذار شد که به دلیل نواقص مربوط به مراحل قالب بندی از ادامه کار توسط این شرکت ممانعت شد و یک شرکت پیمانکاری ایران به نام «شرکت آرمه» اجرای طرح را به عهده گرفته و به اتمام رساند. بنابر آخرین صورت حساب و وضعیت شرکت آرمه هزینه اجرای طرح مبلغ ۲۴ هزار و۵۰۰ تومان بوده است. اگر چه تاریخ ساخت سردر را در سال های ۴۶-۴۵ می دانند، اما تا سال ۱۳۴۸ هیچ سندی در خصوص آن در آرشیو دانشگاه مشاهده نشده است. در نشریه شماره ۲ «هنر معماری» (تیر ، مرداد، شهریور۱۳۴۸) عکس هایی از سردر دانشگاه تهران به چاپ رسیده است در ذیل آن نام طراح و محاسب سردر آورده شده است ( این منبع نیز طراح را که کوروش فرزامی و محاسب آن را سیمون سرکیسیان ذکر کرده است). علاوه بر این در کتابچه راهنمای دانشگاه تهران (۱۳۵۱) نیز عکس سردر چاپ شده است.

سامانه کتابخانه دانشگاه

در سال ۱۹۷۱ ساختمان جدید کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران با طراحی عبدالعزیز فرمانفرمایان گشوده شد که امروزه حاوی ۷۰۰٬۰۰۰ جلد کتاب و ۱۸۰۰ نشریه از سراسر جهان میباشد. هر دانشکده و اکثر گروه ها نیز کتابخانهٔ تخصصی خود را دارند.

جایگاه توسعه و پژوهش

دانشگاه تهران تا کنون تنها دانشگاه ایرانی است که توانسته است در رده بندی جهانی منتشره THES تایمز لندن قرار گیرد. دانشگاه تهران در این رده بندی در رتبه ۵۳۹ جهانی قرار دارد.

در تعداد مقالات منتشره در سالهای اخیر نیز دانشگاه تهران در مقام نخست کشوری قرار داشته است.

در رده بندی webometrics دانشگاه تهران در مکان ۱۳۷۳ جهانی قرار دارد (دوم در خاورمیانه).

و در حوزه فناوری نیز، در جام روبوکاپ این دانشگاه در سال ۲۰۰۶ عنوان قهرمانی جهان را کسب نمود، در حالی که در ۸ رشته عنوان «قطب علمی کشور» را داراست.