روش های پیش گیری از افت تحصیلی

تعریف افت  تحصیلی

افت تحصیلی بدین معناست که ظرفیت یادگیری دانش آموز در هنگام تحصیل بعد از یک دوره موفقیت تحصیلی یا پیشرفت درحد متوسط، به تدریج کاهش یافته و یا تکرار پایه تحصیلی داشته باشد. به طورکلی نمرات او نسبت به ماه قبل یا سال های قبل سیر نزولی محسوس از خود نشان می دهد . این گروه از دانش آموزان دچار نقص تحصیلی شده و در یادگیری با شکست روبه رو می گردند.

 

علایم افت تحصیلی

1.انجام ناقص تکالیف .

2.انباشتگی وظایف تحصیلی با مشکل شدن دروس .

3.حضور نا مرتب در مدرسه .

4.خواب آلودگی و احساس گرفتگی .

5.عدم رغبت تحصیلی .

6.فاصله گرفتن با عوامل آموزشی مدرسه .

7.همراه نبردن کتاب آموزشی به مدرسه .

8.به مرور مورد باز خواست قرارگرفتن از جانب والدین و معلمان .

9.دست کشیدن ناگهانی از تلاش وسعی خود برای موفقیت تحصیلی

 

عوامل افت تحصیلی

افت تحصیلی می تواند ناشی از یک یا مجموعه ای از عوامل زیر باشد که در هر برنامه ریزی تحصیلی  باید مورد توجه قرار گیرد.

1) عوامل به دانش آموز

   1. نداشتن هدف واقعی و ملموس از تحصیل.

مثال : دانش آموز بر حسب عادت به مدرسه می آید و اگر از او سؤال شود که چرا به مدرسه می آیی پاسخ قانع کننده و روشنی ندارد.

    2. عدم انگیزه درونی برای تحصیل و مطالعه

مثال : دانش آموز به اجبار والدینش درس می خواند.

3. عدم برنامه ریزی  دقیق  از نظر زمان  ومیزان مطالعه روزانه .

مثال : دانش آموز بعضی از روزها 5 ساعت درس می خواند ولی در بعضی از روزها اصلا مطالعه نمی کند.

 4. نداشتن اعتماد به نفس کافی .

مثال : دانش آموز از توانمندی ها و ناتوانی های خود در امر تحصیل آگاه نیست.

5. ضعف اراده در تصمیم گیری تحصیلی ، مطالعه واجرای تصمیم ها .

مثال : دانش آموز نمی تواند تصمیم بگیرد که چگونه درس بخواند.

6. درونی ساختن پیام ناتوانی وشکست ( از طریق مدرسه  ، والدین و...)

مثال : دانش آموز تلین منفی والدین و اطرافیان را درونی میکند.

  7. تاخیر یا غیبت های طولانی .

مثال : دانش آموز بعضی از روزها غیبت میکند و به مدرسه نمی رود و یا تأخیر متوالی دارد. 

  8. عدم توانایی درک مطالب .

مثال : دانش آموز محتوای بعضی از دروس مثل ریاضی ، علوم و ... را خوب درک نمی کند.

  9. عدم تمرکز حواس هنگام مطالعه

مثال : دانش آموز به فعالیت های دیگر فکر می کند و نمی تواند تمرکز کند.

10. ضعیف بودن پایه تحصیلی در درس خاص

مثال : دانش آموز از دوره ی ابتدایی در درس ریاضی مشکل داشته است.

  11. کم رویی دانش اموز

مثال : دانش آموز نمی تواند نظرش را جمع مطرح کند و یا نمیتواند به معلمبگوید که درس را نفهمیده است.

  12. اضطراب امتحان

مثال : دانش آموز همیشه موقع جواب دادن درس دلهره دارد.

  13. اشتغال نیمه وقت

مثال : دانش آموز مجبور است نمیه وقت کار کند.

2)عوامل خانوادگی

1. اختلافات خانوادگی

مثال : والدین دانش آموز همیشه در حال مشاجره هستند.

2. طلاق فیزیکی یا روانی والدین

مثال : دانش آموز با یکی از والدین خود زندگی میکند.

3. وجود ناپدری یا نامادری

مثال : زندگی با نامادری یا ناپدری از مشکلات دانش آموز می باشد.

4. بی تفاوتی والدین نسبت به آموزش فرزندان

مثال : والدین از وضعیت تحصیلی دانش آموز بی اطلاع هستند.

5. بی سوادی والدین

مثال : والدین به علت بی سوادی نمی توانند در تحصیل به دانش آموز کمک نمایند.

6. اختلاف فرزندان با والدین و اعتراض به مناسبات خانواده

مثال : دانش آموز از طرف خانواده درک نمی شود.

7. فقدان مکان مطالعه و ازدحام تکالیف در منزل

مثال : دانش آموز مجبور است در یک اتاق شلوغ درس بخواند.

8. بروز تغییرات منفی در خانواده مانند: اعتیاد، ورشکستگی و ......

مثال :  دانش آموز با مشکلات اعتیاد و مالی والدین روبه رو است.

3)عوامل مربوط به مدرسه

1. تأکید بیش از اندازه بر آزمون ها که باعث ایجاد اضطراب در دانش آموز و نتیجا کاهش میزان یادگیری وی می شود.

مثال : از نظر مسؤولین اداره و والدین ، معلم خوب کسی است که زیاد آزمون بگیرد.

2. فقدان ارزشیابی مرحله ای و تشخیصی از عملکرد معلم توسط مدیر مدرسه

مثال : معمولا از توانمندی ها و ناتوانی های خود در امر تدریس بازخوردی دریافت نمی کنم.

3.عدم ارتباط میان محتوای آموزشی با زندگی و نیازهای روزمره ی دانش آموزان

مثال :برخی از محتوای آموزشی با نیزهای آتی دانش آموزان ارتباط چندانی ندارد.

4.وجود محتوای آموزشی فشرده

مثال : به علت حجم زیاد مطالب هیچ فرصتی برای تعمیق یادگیری دانش آموزان وجود ندارد.

5.روش تدریس غیر منعطف با تأکید بر حافظه پروری و انظباط خشک

مثال : برای کنترل نظم کلاس مجبورم سخت گیری کنم.

6.معلم محوری و اجتناب از روش تدریس شاگرد محور با تأکید بر مشارکت دانش آموزان در امر یادگیری

مثال : همیشه از روش سخنرانی و مدل یک طرفه استفاده می کنم.

7.نا آشنا بودن مدیران با حوزه ی روانشناسی و مسائل روانی، عاطفی دانش آموزان

مثال : گاهی دانش آموزم رفتاری می کند که علت آن تشخیص نمی دهم.

 8.آشنا نبودن معلمان با روشهای نوین تدریس

مثال : به روش های جدید تدریس دسترسی ندارم و از روش تدریس فعلی نیز خسته شده ام.

9.جو عمومی نا مناسب در کلاس و مدرسه

مثال : درگیری دانش آموزان در مدرسه زیاد است و در روند تدریس ایجاد اختلال می کند.

10.مزاحمت ها و شوخی های نابجا در کلاس

مثال : دانش آموزان با قوانین کلاس آشنا نیستند.

4)عوامل مربوط به جامعه

1.عدم امکانات لازم برای گذراندن اوقات فراقت

مثال : مجتمع علمی – فرهنگی و ورزشی برای دانش آموزان در حد مطلوب وجود ندارد.

2. وجود الگوی ناصحیح رفتاری

مثال : دانش آموز نمی تواند الگوهای مناسب رفتاری را انتخاب نماید.

3.پایین بودن ارزش تحصیل و کسب علم در جامعه

مثال : دانش آموز با بی مهری به علم و عالم در جامعه رو به رو می شود.

4.شیوع رفتارهای پر خطر در میان اقشار جامعه

مثال : دانش آموز به انجام رفتارهای پرخطر تمایل دارد.

5. وجود فاصله طبقاتی

مثال : دانش آموز فقر اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی را تجربه می کند.

6.عدم ارتباط بین تحصیلات و شغل آینده

مثال : فرد مجبور است هر شغلی را به دلیل محدودیت فرصت های شغلی انتخاب کند که ممکن است هیچ گونه ارتباطی به مدرک و رشته تحصیلی او نداشته باشد.

 

راهکارهای پیشنهادی برای کنترل و کاهش افت تحصیلی

 

 مجموعه راهکارهای پیشنهادی برای مدیریت مدرسه جهت کاهش افت تحصیلی دانش آموزان

مدیر یک مجموعه مهم ترین فرد در شکل گیری هر نوع برنامه ی آموزشی در حوزه ی مدیریت خویش است. تحقیقات گذشته نشان می دهد که حمایت مدیر بیش ترین نقش را در ایجاد و پیشرفت برنامه ها مدرسه دارد.مدیر میتواند نقش خود را با رهبری ، مشورت و سازماندهی فعالیت ها در پیش برد برنامه های مدرسه ایفا نماید.

این نقش در سه حیطه ی خانواده ، معلمان و دانش آموزان قابل پی گیری است.که در ذیل به آنها اشاره می شود.

حیطه خانواده

1-آشنایی با ویژگیهای دوران نوجوانی

2-تصحیح مهارتهای ارتباطی در منزل

3-آموزش شیوه های نظارتی والدین در اجرای برنامه های درسی

4-آسیب شناسی مشکلات تحصیلی دانش آموزان از دیدگاه والدین

5-آموزش مهارتهای حل مسئله

  حیطه معلمان

1-آسیب شناسی مشکلات تحصیلی دانش آموزان از دیدگاه معلمان.

2-دریافت راهکارهای پیشنهادی همکاران ونقد وبررسی آنها.

3-فعال وهدفمند کردن گروه های درسی مدرسه درراستای ارائه شیوه های نوین تدریس.

4-آشنا نمود ن معلمان با شیوه های صحیح ارتباطی در کلاس درس

5-برگزاری کارگاههای آموزشی فنون تدریس ، کنترل کلاس و شیوه های ارزش یابی در جلسات شورای دبیران

6-تعامل وهمکاری با سایرمعلمان در اجرای برنامه های آموزشی

  حیطه دانش آموزان

1-تشکیل دوره های آموزشی مهارت های تحصیلی

2-نظرخواهی از دانش آموزان جهت ارائه راهکارهای پیشگیری از افت تحصیلی

3-جلب همکاری دانش آموزان وایجاد شور ونشاط در محیط مدرسه

4-تامین آرامش روانی دانش آموزان قبل وهنگام برگزاری امتحان

5- تشکیل کمیته های علمی مختلف در مدرسه متشکل از دانش آموزان ضعیف و مستعد

6-  تامین آرامش روانی دانش آموزان قبل وهنگام برگزاری امتحان .

7- تشکیل کلای های فوق برنامه وجبرانی  برای دانش آموزان ضعیف .

8 - تشویق دانش آموزانی که پیش رفت تحصیلی داشته اند در حضور والدین ، هم کلاسی ها دبیران

9 - مشارکت دادن دانش آموزان در طرحی و تدوین برنامه های آموزشی

 

راهکارهای پیشنهادی برای معاون مدارس

معاون یک مجموعه مهم ترین عضو مدرسه پس از مدیر است.او به عنوان مجری و هدایت کننده ی برنامه های آموزشی وانضباطی مدرسه درارتباط مستقیم بادانش آموزان خانواده هاودبیران می باشد که می تواند در نظارت بر کیفیت اجرای برنامه ها و جلب مشارکت اعضای مدرسه، نقش میانی و مهمی را ایفا نماید.

در همین راستا راهکارهای پیشنهادی جهت جلب مشارکت عوامل مدرسه ، خانواده و انش آموز ارایه گردیده است.

1.حضور فعال در جلسات انجمن اولیا و مربیان ، شورای معلمان و تشکل های دانش آموزی.

2.ارایه ی اطلاعات به موقع در مورد آیین نامه های مهم آموزشی و انظباطی به دانش آموزان و خانواده ها و نصب موارد مهم در تابلوی ویژه ی دانش آموزان.

3.جلب مشارکت دانش آموزان در ایجاد نظم و انضباط مدرسه

4. آسیب شناسی غیبت ها تاخیرهای متوالی دانش آموزان باهمکاری مشاور مدرسه

5. شناسایی مشکلات خانوادگی دانش آموزان وارجاع به مشاور مدرسه .

6. برگزاری جلسات گروهی آموزشی و مشاوره ای با همکاری مشاور مدرسه .

7.ارزیابی عملکرد معلمان و شناسایی نقاط قوت و ضعف آها و پی گیری مشکلات مربوط در جهت ارتقا و بهبود عملکرد آنان

8.حضور در جلسات منطقه ای معاونان مدارس و تبادل تجارب مفید و سازنده

9. شرکت در دوره های آموزشی ارتباط موثر وپیش گیری از افت تحصیلی

10.ایجاد هماهنگی بین دانش آموز ،معلم  و والدین در جهت بهبود وضعیت تحصیلی

11.نظارت بر کمیته های علمی دانش آموزان در مدارس

12.ارایه طرح های ابتکاری به مدیریت مدرسه جهت پیش گیری از افت تحصیلی

13.همکاری با انجمن اولیا و مربیان و کارشناسی بهداشت و تغذیه و جل مشرکت آنان در راستای سلامت جسمانی و بهبود تغذیه ی دانش آموزان که نیاز به توه ویژه دارند.

 

   راه کارهای پیشنهادی برای مدیر مدرسه در حیطه ی معلمان

مدرسه بدون معلم نه تنها مدرسه نیست بلکه به یک محل تجمع دانش آموزی یا سر پناه موقت تبدیل میشود و وقوع هر گونه یادگیری در آن اتفاقی و تصادی خواهد بود. بنابراین بدیهی است از همان شروع به کار مدارس ، معلم نقش کلیدی در مدرسه دارد.پشتیبانی و مشارکت معلم در هر نوع برنامه ی مربوط به دانش آموزان حیاتی است.برنامه های پیش گیر از افت تحصیلی نیز از این قاعده مستثنی نیست.معلم میتواند با همکاری سایرعوامل مدرسه نقش تسهیل گری بسیار مهمی را به عهده گیرد و موفقیت برنامه های تحصیلی منوط به همکاری مستقیم معلم می باشد.بدین منظور راهکارهای اجرایی ذیل جهت استفاده ی همکارا محترم پیشنهاد میگردد:

1.تهیه ی هدف های کلی و رفتاری هر درس و ارایه به دانش آموز قبل از حضور در کلاس و تدریس جهت آمادگی دانش آموزان

2. تشکیل کار گروهی علمی کلاسی متشکل از دانش آموزان مستعد و ضعیف و نظارت بر فعالیت آنان

3. آشنایی با فنون مختلف تدریس.

4. استفاده از اصول روانشناسی و مشاوره قبل از شروع تدریس جهت ایجاد انگیزه در دانش آموزان.

5. استفاده از وسایل کمک آموزشی جهت ملموس و عینی کردن مطالب درسی.

6. نقد و بررسی و دریافت پیشنهاد ها از دانش آموزان در رابطه با نحوه تدریس.

7. نو آوری در امر تدریس با مشارکت دانش آموزان و استفاده از روش های فعال تدریس .

8. پرهیز از ارایه ی تکالیف زیاد

9. تشویق دانش آموزانی که پیشرفت تحصیلی داشته اند.

10. ارزشیابی مستمر فردی و گروهی در کلاس درس.   

 

راهکارهای پیشنهادی به مشاور مدرسه :

آن چه که مسلم است افت تحصیلی زاییده ی عوامل فردی ، اجتماعی و خانوادگی می باشد. اگر در بررسی علل افت تحصیلی ، مشکلات و ناسازگاری دانش آموزان را در نظر نگیریم،موفقیت چندانی حاصل نمی شود. مشاور مدرسه نقش بسیار حساسی در آسیب شناسی و ارایه ی خدمات تحصیلی، اجتماعی و عاطفی دانش آموزان دارد. با ارایه ی خدمات مشورتی در زمینه ی برنامه ریزی تحصیلی، مدیریت زمان ،ایجاد انگیزه، مهارت های یادگیری به دانش آموزان ،معلمان و والدین میتوانند در پیشگیری یا کاهش افت تحصیلی تاثیر گذار باشند. بدین منظور راهکار های زیر جهت استفاده ی مشاوران پیشنهاد می گردد:

1- آسیب شناسی مشکلات تحصیلی دانش آموزان از طریق نظر خواهی از مدیر،معاون دبیران، پرونده ی مشاوره ای ، والدین ، اقدام پژوهی و انجام مشاوره ی فردی و گروهی.

2- برگزاری کارگاه های تخصصی مهارت های تحصیلی ی ویژه ی دانش آموزان و معلمان.

3- تعامل با معلمان جهت ارایه ی خدمات مشورتی به آنان .

4-همکاری با مدیر در تدوین برنامه ی درسی مدرسه.

5- تعامل با معاونان و مربیان مدرسه جهت حل مشکلات رفتاری دانش آموزان.

6- برگزاری جلسات راهنمایی برای والدین و ارایه ی خدمات تخصصی به آنان.

7- انجام مشاوره ی فردی و گروهی با دانش آموزان دارای مشکلات تحصیلی و خانوادگی و ....

8- ارجاع دانش آموزان دارای مشکلات خاص به مراکز مشاوره و افراد ذی صلاح.

9- برگزاری جلسات،مشترک با دانش آموزان و والدین و بررسی پیشرفت تحصیلی آنان.

10- بحث و تبادل نظر و استفاده از تجارب سایر مشاوران،در زمینه ی کنترل و کاهش مشکلات تحصیلی در جلسات ماهانه ی مشاوران.